Om 13 uur sluiten de stembureaus waar op papier gestemd wordt en begint het tellen van de stemmen, daarna is het wachten op de bekendmaking van de resultaten. Maar wat kunnen de politici met die stemmen doen? Hoe worden de zetels verdeeld en wie mag wanneer welke coalities sluiten? Een antwoord op al uw vragen.
1. Hoe worden de zetels verdeeld?
In het telbureau worden eerst de ongeldige en blanco stembiljetten gescheiden van de geldige. Pas wanneer die laatsten allemaal netjes geteld zijn, kunnen de zetels verdeeld worden. Dat gebeurt voor de gemeenteraadsverkiezingen met het systeem Imperiali, waarbij het aantal stemmen zoveel keren gedeeld wordt door een opeenvolgend getal als er zetels te verdelen zijn. Dat levert vervolgens quotiënten op, die in dalende volgorde zetels opleveren. Geen nood als dit wat ingewikkeld klinkt: alle stemmenaantallen en zetelverdelingen vindt u straks op kw.be.
2. Wie is aan zet?
Met het nieuwe systeem van het initiatiefrecht is het antwoord eenvoudig: de stemmenkampioen van de grootste fractie. Hij of zij krijgt 14 dagen de tijd om een meerderheid te proberen vormen. Lukt dat niet, dan gaat het initiatiefrecht over naar de stemmenkampioen van de tweede grootste fractie, enzoverder. Voor wie een coalitie wil maken, is het dus belangrijk om de voordracht daarvan te doen op het moment dat hij of zij het initiatiefrecht heeft. Wie deze regel negeert, wordt uitgesloten.
3. Wie krijgt de sjerp?
Ook op deze vraag moet het antwoord eenvoudiger zijn dan ooit: de stemmenkampioen van de grootste fractie. Het maakt niet uit op welke plaats op de lijst die staat. De kandidaat met de meeste stemmen van de grootste fractie in een coalitie wordt automatisch burgemeester. Zoals hierboven geschetst, hoeft dit niet noodzakelijk de stemmenkampioen van de grootste partij te zijn. Alleen als die stemmenkampioen in de juiste tijdsvork een coalitie heeft weten te smeden en zijn of haar partij daarin de grootste fractie is, mag hij of zij de sjerp omgorden.
4. Zijn er nog voorakkoorden?
Met de nieuwe regels wou de wetgever voorkomen dat de grootste partij buitenspel wordt gezet door een voorakkoord. Die kans is nu kleiner, al is een voorakkoord nooit uitgesloten. Zo kan het cordon sanitaire, waarbij Vlaams Belang uitgesloten wordt van beleidsdeelname, op zich al aanzien worden als een vorm van voorakkoord. Daarnaast kan het ook zo zijn dat kleinere partijen toch al een voorakkoord op zak hebben met een andere partij maar dat houdt risico’s in als de potentiële coalitiepartner niet de grootste fractie blijkt te zijn. Als de grootste partij na 13 oktober er niet in slaagt om een meerderheid te vormen, dan is de kans niet onbestaande dat er tussen de andere kleinere partijen een voorakkoord is.
5. Wat als kartelpartijen uit elkaar scheuren?
Een opvallende trend bij deze verkiezingen zijn de kartelpartijen, waarbij verschillende partijen als één fractie naar de kiezer trekken in de hoop de grootste te worden en het initiatiefrecht te krijgen. Denk aan de vele ‘Team Postcode’ of ‘Lijst Burgemeester’-partijen. Maar wat als de liefde tussen die partijen niet standhoudt wanneer de uitslag tegenvalt? Wat als een deel zich afscheurt en toch de grootste partij wil helpen om een meerderheid te vormen, tegen de wil van de kartelpartij in?
“Dat kan, maar het wordt vrijwel onmogelijk om daarvoor dan beloond te worden met een schepenmandaat”, zegt politicoloog Herwig Reynaert. “Om voorgedragen te kunnen worden als schepen, heb je de handtekeningen nodig van de meerderheid van de verkozenen van de lijst waarop je zelf verkozen bent. Als je die na de verkiezingen de rug toekeert om een concurrent te helpen, is de kans klein dat je voldoende handtekeningen kan verzamelen”, klinkt het.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
