Joachim Coens, de belaagde voorzitter van CD&V: “Ik wil niet op deze manier eindigen”

“Waar is de empathie met de boeren?” Joachim Coens slaat met de vuist op tafel. Wie denkt dat de belaagde voorzitter op sterven na dood is, vergist zich. De Dammenaar zet de Vlaamse regering voor het blok. Zonder extra geld voor de boeren komt er géén stikstofakkoord, waarschuwt hij. Wij hebben een geanimeerd gesprek over film en politiek, Winston Churchill en Raoul Hedebouw, gewone mensen en zingende buren.

De Republiek, een trendy eetcafé in Brugge. Het is een opvallend ontspannen Joachim Coens die ons verwelkomt. Of ik graag zing, vraagt hij tot mijn verbazing. Dat hij de avond voordien met de buren een zangstonde heeft gehouden, zegt hij en hij toont een filmpje op zijn smartphone. Ik zie de CD&V-voorzitter luidop mee schallen met Laat de zon in je hart, de evergreen van Willy Sommers.

U merkt het: Joachim Coens, ingenieur van opleiding, is een buitenbeentje in de politiek. Een rariteit zeggen kwatongen. Ik bedenk niet voor het eerst dat de man pas zichzelf wordt als hij uit de bevangen stolp van de Wetstraat kan ontsnappen. We bestellen twee glazen gerstenat en een grote fles spuitwater. Dat we ook iets kunnen eten, zegt hij. “Ze hebben hier lekkere varkenswangetjes. Laat ons dat maar nemen, nu er nog varkens mogen zijn.” (grijnst)

Waarom wou u hier afspreken?

“Omdat dit een toffe en gezellige plek is én omdat het mij doet denken aan mijn jeugd. Ik ben opgegroeid in Damme, maar Brugge was de biotoop van mijn uitgaansleven. We gingen eerst naar de Lumière, een gezellige cinema, en kwamen daarna hier afzakken.”

Bent u een filmfanaat?

“Já. Vooral in mijn jeugd heb ik veel films bekeken. In Leuven, toen ik daar op kot zat, ging ik altijd naar de sneakpreviews. Ken je dat niet? Dat zijn nieuwe films die om middernacht vertoond worden aan goedkope prijzen. Eén nadeel: je wist nooit welke film je ging zien. Ik vond dat geestig. (lacht) Als student droom je toch van die filmwereld? Dat is zó fascinerend.”

Wat is de laatste film die u zag?

“The Darkest Hour, vorige week nog, over Winston Churchill die beslist om oorlog te voeren tegen Hitler. Dat was een gedurfde zet van hem. Zijn voorganger Arthur Neville Chamberlain was vooral bang van Hitler. Het is een goede film, hoor: interessant en actueel door de situatie in Oekraïne.”

Kan u iets leren van Churchill?

“Absoluut. (op dreef) Dat een leider zijn principes moet handhaven. Churchill ging liever strijdend ten onder dan zijn principes te moeten opgeven. Hij wist dat Hitler een monster was en wou hem absoluut bestrijden. Weet je wat een schitterende scène is? Als de koning hem zegt dat hij naar het volk moet luisteren, neemt Churchill, wellicht voor het eerst in zijn leven, de metro. Er is schijnbaar niemand die hem lijkt te herkennen. Hij vraagt de andere passagiers wat zij zouden doen. Doorduwen, roepen ze, we mogen ons niet laten doen door Hitler. Het is dus het volk dat hem in de richting van oorlog stuwde. Dat is een tweede les: politici moeten contact zoeken met de mensen, met de gewone mensen. Wij mogen niet in onze bubbel blijven.”

Ik was al aan het wachten tot u de gewone mensen zou noemen. Dat is al enkele maanden uw riedel. Zijn er dan ook ongewone mensen?

“Die bemerking werd ook op het partijbestuur gemaakt. Is dat geen vreemde term? Maar néén, helemaal niet zelfs. Het gaat over de mensen die gewoon hun best doen, die werken en zorg dragen, die niet exceptioneel zijn, maar ook niet zwaarwichtig. Het gaat over de mensen die niet in de kijker willen lopen, maar gewoon gelukkig willen zijn. Helaas worden zij dikwijls vergeten door het beleid. Het is voor hen dat ik aan politiek doe, niet voor voetbalsterren en multinationals.”

U doet me meer en meer denken aan PVDA-voorzitter Raoul Hedebouw.

(lacht) “I’ll tell you a story. In mijn studententijd waren de communisten de grote vijanden. Weet je waarom? Omdat communisme vrijheid en creativiteit fnuikt. De laatste jaren is echter ook het kapitalisme doorgeslagen, zeker na de opkomst van het internet. Multinationals zijn machtiger dan overheden. Vier à vijf bedrijven hebben de hele voedingsindustrie in handen. Drie à vier bedrijven controleren de digitale wereld. Dat is écht niet gezond en het fnuikt ook onze vrijheid, want wat kan een lokale ondernemer beginnen tegen een machtige multinational?”

Straks predikt u nog de revolutie.

“En waarom niet? Een beetje revolutie is nodig. We moeten naar een nieuw evenwicht tussen onze samenleving en het kapitalisme. Grote bedrijven zoals Netflix draaien hier gigantische omzetten, maar betalen amper belastingen. Dat is niet houdbaar. Weet je welke film je moet zien? Don‘t Look Up. Je zal versteld staan.”

Wat is voor uw partij de uitdaging van het jaar?

“Uitbreken. (luid) Eindelijk uitbreken. We zijn veel te lang in ons kot moeten blijven. Dat weegt op een partij zoals CD&V. Wij hebben de connectie met mensen nodig. In april houden we een groot boostercongres. Daar zal ik onze leden aansporen om weer onder de mensen te komen.”

Denkt u dat dat genoeg zal zijn? De peilingen zijn dramatisch.

(onverstoord) “Dat is één stap, maar wel een belangrijke. Onze samenleving is aan het ontrafelen. Wij willen de lijm zijn, maar dan moeten we wel kunnen uitbreken. Is dat genoeg? Neen, natuurlijk niet. Dat komt naast de statutaire vernieuwing, het inhoudelijk congres en goed bestuur. Er volgt ook nog een stuk rebranding in april.”

Is dat een hip woord voor een nieuwe naam?

(lacht) “Je probeert het altijd, hé. Neen, een nieuwe naam is volgens mij niet de essentie. Er zal op het congres dus geen nieuwe naam voorgesteld worden. We moeten als partij vooral op een frisse manier naar buiten komen.”

Is het congres op leven en dood voor u, zoals geschreven wordt?

“Maar neen. Hebt u al eens iemand weten sterven op een congres?” (lacht)

U lacht het weg, maar u ligt toch zwaar onder vuur? CD&V wordt zelfs de partij van de kleine dolkjes genoemd.

(zucht) “En van wie komt dat? Van Liesbeth Van Impe (hoofdredacteur van Het Nieuwsblad, red). Moet ik rekening houden met alles wat columnisten schrijven? Ik heb een mandaat gekregen van onze leden voor drie jaar. Dat is wat telt voor mij. Ik doe voort, elke dag. Het congres gaat niet over de toekomst van de voorzitter, wel over de partij. Ik kan u trouwens garanderen: de sfeer in de partij zit goed.”

Uw mandaat loopt eind dit jaar af. Zal u kandidaat zijn voor een nieuw mandaat?

“De verkiezing is pas in december, dus ik wil daar nog niet te veel over zeggen. Maar oké: het is geen geheim dat de partij nog niet staat waar ze zou moeten staan. Mijn opdracht is niet af. Ik zou de partij graag eens leiden in niet-coronatijden. (even stil) Nu goed, we zien wel. Ik heb nog tijd genoeg om daarover na te denken.”

U kan niet de voorzitter zijn die u wil. Is dat niet uw grootste probleem?

(knikt) “Dat is zo. Ik moet mensen voelen. Ik heb dat nodig. Andere politici ervaren dat gemis veel minder. Een Frank Vandenbroucke (Vooruit) bijvoorbeeld: die vindt het wellicht niet erg dat hij niet op café mag. Ik wel. Ik had veel meer mensen en afdelingen willen spreken toen ik voorzitter werd. Dat is niet gelukt.”

Zou uw gezin nog een mandaat zien zitten?

“Dat is iets anders. Ze zeggen niet expliciet dat ik moet stoppen, maar ze zouden het wellicht niet betreuren. (glimlacht) Dat ik een schietschijf ben geworden, is niet evident voor mijn vrouw en kinderen. Het is trouwens een probleem waar alle politici mee kampen. Wij worden vandaag veel negatiever bekeken dan vroeger. Dat is een gevaarlijke situatie, hoor. Want als alle mensen de politiek uitspuwen, wat zal er dan gebeuren?” (zwijgt)

Laten we eens vooruitkijken. Wat is dit jaar de grootste uitdaging voor de federale regering?

“Het is goed dat er een akkoord is over de energieprijzen. Valt het u trouwens niet op dat ook in het energiedebat vooral naar de uitzonderingen wordt gekeken? Het is daarom dat mijn partij een btw-verlaging voor iedereen wou, dus ook voor de middenklasse. Nu moet de regering ook op andere vlakken een doorstart maken. Ik denk in het bijzonder aan de fiscaliteit en de pensioenen. Het netto-inkomen van de mensen moet omhoog. Dat is de inzet voor mijn partij.”

U wou ook meer gezond verstand in het gezondheidsbeleid, zei u in uw nieuwjaarstoespraak. Is dat een sneer naar Vandenbroucke?

“Neen, dat is een aanvoelen van mezelf. Als het virus geen bedreiging meer vormt voor het systeem, dan kan je toch niet verantwoorden dat bijvoorbeeld gezonde kinderen thuis zitten? Gelukkig is het quarantainebeleid intussen bijgestuurd en is er een coronabarometer gekomen. Volksgezondheid is één iets, maar de mensen moeten ook nog kunnen leven. Er zijn veel psychologen die waarschuwen voor de mentale crisis die eraan komt.”

Vindt u het Covid Safe Ticket nog nuttig?

“Dat is vooral een hefboom om mensen te vaccineren. Als we vaccinatie verplicht maken, dan kan dat meteen verdwijnen. Helaas hebben we daarvoor geen meerderheid. Misschien verandert dat nog? Maar goed: sowieso verdwijnt het CST als de barometer op geel staat. Ik hoop dat dat binnen enkele weken het geval is. Trouwens: ook hier wordt het beleid afgestemd op uitzonderingen. Gewone mensen hebben geen probleem met verplichte vaccinatie.”

Wat is de grootste uitdaging voor de Vlaamse regering?

“Er zijn er veel, maar op korte termijn is dat het stikstofdossier. Dat is een zeer belangrijk debat. We willen een gezonde leefomgeving, dus we moeten minder stikstof uitstoten. Dat is ook wat wij willen. Dat zal impact hebben op bijvoorbeeld de landbouw. Wellicht zijn er vandaag te veel varkens. Maar je kan de boeren niet van dag op dag strengere normen opleggen zonder hen te begeleiden in de transitie.”

Waarom zegt uw partij neen tegen het plan van bevoegd minister Zuhal Demir (N-VA)?

(op dreef) “Omdat het geen goed plan is. Waar is de empathie met de boeren? Dat zijn de mensen die ons voedsel produceren, hé. Ik mis een financieel verhaal dat de transitie mogelijk maakt. (windt zich op) Je moet eens met boeren praten. Er zijn er die het niet meer zien zitten, die willen stoppen, en er zijn er die zich willen aanpassen. Als je wil slagen, moet je beide groepen steunen. Of gaan we die mensen in de steek laten? Neen, toch? Wij zullen dat niet toelaten.”

In Nederland komt er een stikstoffonds van maar liefst 20 miljard euro.

(pikt in) “Voilà, en over wat spreken we hier? Over peanuts. Over enkele miljoenen misschien. Het is absoluut niet voldoende. Het moet véél en véél meer zijn.”

Aan welk bedrag denkt u?

“Ik wil daar geen getal op plakken. Dat is voer voor debat. Maar wat nu op tafel ligt, is veel te weinig. Wij willen een deftige oplossing voor de boeren. Anders stappen we niet mee in het verhaal. Dit gaat over de toekomst van mensen, hé.”

Iets anders. U bent ook burgemeester van Damme. Wilt u dat graag blijven na de verkiezingen van 2024?

“Ook dat is nog ver weg, maar ja, ik ben graag burgemeester. Ik denk dat dit de mooiste functie is die er bestaat in de politiek. Je werkt aan heel concrete dossiers, in een vertrouwde omgeving, met mensen die je kent en aanvoelt. Dus ja, ik zou ook hier graag nog eens uitbreken.”

U bent in 2014 in treurige omstandigheden burgemeester geworden. Uw voorganger Dirk Bisschop is verongelukt in het verkeer. Hoe was dat voor u?

“Dat was moeilijk. Héél moeilijk. (even stil) Ik was al langer actief in de lokale politiek, als schepen. Ik vormde een goede tandem met Dirk. Wij hadden een goede taakverdeling. En dan gebeurt zoiets… Dat was een drama, voor Damme, maar vooral voor zijn omgeving. Het was logisch dat ik burgemeester werd, ik had het tweede meeste stemmen, maar het was niet evident. Gelukkig heeft de kiezer in 2018 een positief oordeel gegeven.”

Deze krant heeft de voorbije weken enkele vieze zaakjes naar buiten gebracht over burgemeesters die politiek combineren met vastgoed. Wat denkt u daarvan?

(wikt zijn woorden) “Ruimtelijke ordening is een van de belangrijkste lokale bevoegdheden, maar ook een van de gevoeligste. Een politicus moet een strikte deontologie aanhouden. Van zodra je een zweem van belangenvermenging voelt, moet je je afzijdig houden. Let wel: het is niet altijd makkelijk, hoor. Het gaat trouwens niet altijd over jezelf. Er komen soms kennissen om een gunst vragen. Dat is ook logisch in een dorp waar de mensen elkaar kennen. Maar ook dan moet je strikte lijnen trekken. Het is te delicaat. Weet je wat ik soms denk? Dat ruimtelijke ordening beter in handen zou zijn van iemand die niet meer verkozen moet worden. Maar goed: dat is moeilijk te realiseren, vrees ik.”

Er wordt ook een CD&V-burgemeester genoemd, Dirk Verwilst van Meulebeke. Hebt u hem gesproken?

“Ja, ik heb hem gebeld toen het artikel verscheen. De audit zelf heb ik niet in handen. Dat zou een intern document moeten zijn, maar blijkbaar heeft de krant het wel in handen. Er loopt nu ook een onderzoek van het parket. Als blijkt dat hij over de schreef is gegaan, dan is het voorbij. Ik wil daarin duidelijk zijn.”

Ook daarmee moet een voorzitter zich bezighouden. En toch hebt u goesting om verder te doen. Dat moet u nog eens uitleggen.

(lacht) “De essentie voor mij is de samenleving veranderen. Er zijn mensen die vooral met de waan van de dag bezig zijn. Dat zijn de Twitter-politici. Er zijn ook mensen die vooral aan het hiernamaals denken. Maar tussen Twitter en het hiernamaals ligt 2050. Dat is waar ik mijn vizier op richt. Ik denk echt dat ik een bijdrage kan leveren aan de samenleving. Anders zou ik dit niet doen. Het is natuurlijk aan anderen om daarover te oordelen, maar ik heb niet het gevoel dat mijn opdracht al af is. Ik wil niet op deze manier eindigen. Of zoals ik al zei: ik wil de partij ook eens leiden in niet-coronatijden.”

Zou u ook zin hebben in een nieuwe campagne met Sammy Mahdi als tegenstander?

“Ik dacht wel dat u die vraag nog achterhield. Geen commentaar. (lacht) Kom, het is genoeg, zeker? We gaan nog een pint drinken. En zet uw microfoon uit.” (lacht)