Mochten er nu opnieuw lokale verkiezingen zijn, dan zou een op de tien zittende gemeenteraadsleden niet opnieuw deelnemen. Dat blijkt uit een exclusieve bevraging van deze krant bij alle West-Vlaamse raadsleden. “Mensen hebben veel minder respect dan vroeger voor politici.”
Na de lokale verkiezingen van 13 oktober 2024 legden 1.486 West-Vlamingen in december de eed af als gemeenteraadslid. Nu, een jaar later, organiseerde De Krant van West-Vlaanderen een grootschalige enquête bij alle raadsleden in onze provincie. 578 lokale politici beantwoordden onze 30 vragen. De antwoorden werden anoniem verwerkt, al kreeg elke deelnemer de kans zijn of haar gegevens achter te laten.
Vorige week schreven we al dat liefst de helft van de gemeenteraadsleden vinden dat ze niet genoeg impact hebben op het beleid in hun gemeente. Maar dat is niet de enige opmerkelijke conclusie uit onze enquête. Liefst 10 procent van die bijna 1.500 raadsleden zou niet opnieuw deelnemen, mochten er nu nieuwe lokale verkiezingen voor de deur staan.
Vooral gewone gemeenteraadsleden – zonder uitvoerend mandaat als schepen of burgemeester – zien zichzelf niet meer op een lijst prijken. 11 procent van hen heeft geen zin in een verlengde politieke carrière. Ook bij de schepenen (8 procent) en gemeenteraadsvoorzitters (9 procent) ligt dat percentage best hoog. Onze burgemeesters tekenen dan weer collectief voor six more years, zo blijkt.
Uiteenlopende redenen liggen aan de basis van die gedachtegang, zo blijkt. “Mensen hebben veel minder respect voor politici”, klinkt het bij Antoine Geerinckx (Gemeentebelangen), gemeenteraadslid in Knokke-Heist.
“Waarom? Omdat de rotte appels gewoon actief mogen blijven. Dat weegt. Uit rapporteren van Audit Vlaanderen blijkt zwart op wit dat er serieuze onregelmatigheden zijn gebeurd in Knokke-Heist, maar de betrokken actoren blijven gewoon op post en oefenen nog steeds een publiek ambt uit. Dat is niet oké. Hoe kan je dan verwachten dat mensen publieke ambten nog vertrouwen?”
Verwijten
Bert Maertens (N-VA), twaalf jaar lang burgemeester van Izegem, maar nu naar de oppositie verwezen, heeft het over de mentale last. “De overgang van meerderheid naar oppositie met een college van burgemeester en schepenen dat er echt niks van bakt en voortdurend polariseert, is mentaal bijzonder lastig”, zegt hij.
“Dat neem je helaas ook mee naar huis. Elke gemeenteraad vallen er verwijten naar de vorige ploeg en ik word ook persoonlijk geviseerd. Terwijl de nieuwe meerderheid er niet in slaagt een duidelijke visie neer te zetten. Dat zorgt voor frustratie, temeer omdat er flagrante leugens over ons beleid verspreid worden. Zoiets kruipt onder je vel. Maar het politieke vuur blijft branden. Ik geef niet op.”
Triny Barbier (Voor Oudenburg), gemeenteraadslid in Oudenburg, runt ook een eigen restaurant. “Voor vergaderingen en andere verplichtingen die bij mijn mandaat komen kijken, moet ik mijn restaurant sluiten. En dat zorgt voor inkomstenverlies. Binnen de eigen fractie worden de vergaderingen zoveel mogelijk op mijn sluitingsdag gehouden, maar soms vallen beide puzzels niet met elkaar te rijmen. En dan gaat de politiek voor.”
“Wanneer iets voelt als een opdracht en niet langer als een opportuniteit, begin je dat in vraag te stellen”
Dat 1 op de 10 gemeenteraadsleden vandaag de stap niet meer zou zetten, is volgens Maarten Vansteenkiste, motivatiepsycholoog, verbonden aan Universiteit Gent, een combinatie van factoren. “Wanneer iets voelt als een opdracht en niet langer langs een opportuniteit, begin je dat ook in vraag te stellen”, legt de hoogleraar motivatie- en ontwikkelingspsychologie uit.
“Neemt het energie weg in plaats dan dat het je iets oplevert, dan ben je sneller geneigd om de handdoek in de ring te gooien. Maar als de meerwaarde en impact hoog blijven, werkt het net motiverend. Dat verklaart meteen ook het verschil tussen de burgemeesters en gewone raadsleden.”
Dat ook ruim 8 procent van de schepenen de politiek vandaag links zou laten liggen, heeft volgens Vansteenkiste met visibiliteit te maken. “Burgemeesters zijn het gezicht van een gemeente, een schepen acteert vaak vanop de tweede rij.”
Privéleven kreunt
Wat ons naadloos bij de impact van een politiek engagement op het privéleven brengt. 68 procent zegt een beperkte tot sterke invloed te ondervinden. Vooral burgemeesters (84 procent) ondervinden de gevolgen.
Of zoals Sherley Beernaert (Sterk), burgemeester van Moorslede, omschrijft: “Er is gewoon geen scheiding tussen politiek en privé meer. Beide werelden lopen volledig in elkaar over.”
Iets wat haar Beernemse collega Jos Sypré (CD&V) beaamt. “Burgemeester ben je niet enkel tijdens de kantooruren. Dit is een 24/7-job, met een grote verantwoordelijkheid. Je wordt ook enorm geleefd. Maar tegelijk is het een passie, een roeping.”
Veelvuldig te horen: “Er is veel minder tijd voor het gezin”, “We werken de klok rond voor onze stad of gemeente” en “De sociale contacten staan onder druk, het contact met vrienden verwatert.” Of zoals Geert Deschacht (Team Burgemeester), schepen in Gistel, het omschrijft: “Zelfs op reis kan je niet echt relaxen. De politiek zit mee in je koffer.”
Een schepen die liever anoniem blijft zegt zelfs dat de work-life balance volledig zoek is. “Je hebt gewoon nooit gedaan.”
Ontplofte agenda
Een ontplofte agenda, zoals we vaak als argumentatie kregen, weegt stevig door. Wanneer we kijken naar het aantal gespendeerde uren per week aan het politieke verhaal, dan zien we dat 84 procent van alle burgemeesters makkelijk meer dan 40 uur per week kloppen. Bij schepenen gaat het om 28 procent.
Van de reguliere gemeenteraadsleden spendeert het overgrote deel – 64 procent – maximaal 10 uur per week aan zijn of haar engagement.
“Er wordt op vlak van aanwezigheid enorm veel verwacht”, zegt Koekelaars schepen Jan Lievens (Voor Koekelare). “Iedere avond heb ik een of meerdere vergaderingen en elk weekend staat vol evenementen. En daar verwachten de organisatoren dat je langsgaat.”
“Schepen zijn is geen hobby, maar een job waar je dagelijks professioneel mee moet bezig zijn”
Daan Mostaert (CD&V), schepen in Lendelede, stelt dan weer dat zijn politieke bestaan ervoor zorgt dat hij zo goed als geen tijd heeft om een privéleven uit te bouwen. “De avondlijke vergaderingen en events in het weekend beheersen mijn agenda volledig. Als lokaal politicus moet je nu eenmaal overal aanwezig zijn. Ook de combinatie met een andere job is niet altijd even evident.” (lees verder onder de foto)
“Er zijn weken waar ik geen enkele avond voor 23 uur thuis ben. Het is soms racen tussen job, politiek en privé, maar tegelijk is het een voorrecht om dit te mógen doen.”
Koksijds schepen Bjorn Cools (N-VA) vat het perfect samen: “Schepen zijn is geen hobby, maar een job waar je je dagelijks professioneel moet voor inzetten. En dat kost tijd.”
“Tijd is kostbaar”, analyseert motivatiepsycholoog Maarten Vansteenkiste. “Veel zelfstandigen en mensen in andere beroepstakken kloppen ook snel meer dan 40 uur per week, maar het gaat over wat je eruit haalt. Een burgemeester kan zijn ambt ‘s avonds, of na de werkuren, niet zomaar naast zich neerleggen.”
“Je wordt vanuit die functie constant geappelleerd en moet een grote verantwoordelijkheidszin aan de dag leggen. Als je dat niet doet, voel je je daar ook schuldig over. En dat zorgt er dan weer voor dat je soms je eigen grenzen negeert. Wat delegeer je, wat geef je een lagere prioriteit? Het is voor veel lokale politici een moeilijk te ontwarren knoop. Ook omdat ze rechtstreeks in contact staan met de burger.”
“Als premier van het land is de afstand groter, een burgemeester, schepen of gemeenteraadslid beweegt zich elke dag onder zijn of haar inwoners. Dat zoiets kan doorwegen, is de logica zelve.”
Blikken van de mensen
Wie als lokaal politicus onder de mensen komt, voelt ook de blikken van de mensen. 46 procent stelt zich anders behandeld te voelen sinds hij of zij in de gemeentepolitiek actief is.
Maar: hoe langer iemand in de politiek zit, hoe minder dat gevoel wordt. 60 procent van alle politici met meer dan vier mandaten op de teller geeft aan daar niks van te ondervinden. Een uitgebreid politiek pad zorgt blijkbaar voor een dikker vel.
Een politicus kan zijn ambt ‘s avonds niet zomaar naast zich neerleggen. Je bent de klok rond in functie. Dat kan ervoor zorgen dat je je eigen grenzen negeert”
Gelukkig zijn de contacten, zowel fysiek als via sociale media, overwegend positief. 57 procent zegt daar best wel wat energie uit te halen. Al mag het geen verrassing zijn dat 31 procent het discours op sociale media als overwegend negatief ervaart.
Een schepen heeft het over de nodige jaloezie die het mandaat met zich meebrengt. “Kritiek is er altijd en overal. Je moet zeker niet in de politiek gaan om vrienden te maken.”
Bert Maertens beaamt. “De bagger op sociale media is er echt te veel aan. Als politicus ben je verplicht om via socials te communiceren, maar je weet dat het een boemerangeffect heeft. De online negativiteit maakt veel kapot. Wat mij betreft, zijn de toetsenbordhelden de nieuwe pest van onze maatschappij.”
Ook Els Roelof (CD&V), schepen in Oostkamp, zegt dat ze zich vaak bekeken voelt. “Ook wanneer ik ergens privé ben. Ook dan blijf je voor veel mensen politica. In mijn eigen dichte kring ben ik gewoon Els, maar de brede buitenwereld ziet vooral de functie. Die wetenschap zit altijd en overal in mijn achterhoofd.”
“Polemiek over een verkeersknip in een straat leidde al tot eieren tegen mijn gevel. Wat is het volgende? Een baksteen door het raam?”
Yves Buysse (Vlaams Belang), die in de gemeenteraad van Brugge zetelt, heeft zelfs al eieren tegen zijn gevel gekregen, zegt hij. “Tijdens de vorige bestuursperiode voerde de stad een knip in onze straat door. Die beslissing zorgde voor de nodige beroering en op sociale media werd gesteld dat ik daar de oorzaak van was, aangezien ik hier woonde.”
“Dat leidde tot enkele discussies aan onze voordeur, maar op een bepaalde ochtend vond ik vijf kapotte eieren tegen onze woning. Dan stel je je wel eens de vraag waar je mee bezig bent. Want was is het volgende? Een baksteen door het raam?”
Bedreigingen
Buysse wijst naar de verpletterende invloed van sociale media. “Op zulke platformen is polarisering dagelijkse kost. En kan het tot stevige escalaties leiden. Ik heb al heel wat ervaring in de lokale en nationale politiek en ben verbale bedreigingen intussen gewoon. Die kan je plaatsen. Maar wanneer het fysiek wordt, denk je wel eens dieper na.”
Dat er een andere perceptie hangt eens je politiek actief bent, is volgens Maarten Vansteenkiste normaal. “Maar dat betekent niet dat iemand als schietschijf gebruikt moet worden. Sociale media zijn een erg laagdrempelig platform om al dan niet anoniem je gal te spuwen en lokale mandatarissen aan te vallen.”
“Maar vergeet niet dat de impact gigantisch groot kan zijn. Ik kan politici alleen maar aanraden om socials niet als dialoogmedium te gebruiken, wel als een plek om mensen te verbinden en de levenskwaliteit in een gemeente in de verf te zetten”, aldus de motivatiepsycholoog. “Politicus, op welk niveau ook, is een niet te onderschatten job. Voor velen is het een roeping, maar wel eentje die heel veel gevolgen met zich kan meebrengen. Dat mogen we collectief niet vergeten.”
