Bart Dochy over Ventilus en de toekomst van onze landbouw: “Zuhal Demir is nog niet van mij verlost”

De naweeën van stikstof zijn nog niet weg, of daar loert Ventilus alweer om de hoek. Een nieuwe crisis dreigt voor de Vlaamse regering. De spil van het verzet is opnieuw CD&V-politicus Bart Dochy, burgemeester van Ledegem en Vlaams Parlementslid. “De regering begaat een historische fout als ze haar bovengrondse plannen doorzet.” Maar eerst: een uitgebreide brok over de toekomst van onze landbouw.

Bart Dochy, zelf varkensboer na zijn politieke uren, kijkt met grote ogen naar het succes van de BBB in Nederland, de BoerBurgerBeweging van Caroline van der Plas. “Ik had niet verwacht dat haar overwinning zó groot zou zijn. Het is goed dat deze thema’s – landbouw en platteland – eindelijk de aandacht krijgen die ze verdienen. Ik vecht daar ook al vele jaren voor, maar Caroline – op zijn Engels – lijkt daar toch beter in te slagen.” (glimlacht)

Tine Hermans, een boerendochter uit Merksplas, denkt aan een Vlaamse BBB. Zou dat een goed idee zijn?

“Eraan denken, is goed. Ik heb me trouwens lid gemaakt van haar groep op Facebook. Maar het ook effectief doen, zou geen goede zaak zijn. Van wie zou zij stemmen afsnoepen? Van CD&V en van Vlaams Belang, twee partijen die al bezig zijn met landbouw. Het zou de versplintering alleen maar groter maken. Het zou veel beter zijn, mocht zij als beweging proberen druk te zetten op de politiek.”

Hebt u haar nog niet gebeld?

“Neen, ik heb haar nummer niet.” (lacht)

Maar u zou geen overstap overwegen?

“Dat is niet aan de orde. Als deze vrouw echt een nieuwe partij wil opstarten, dan moeten wij dringend met haar gaan praten. Het programma van de BBB leunt heel dicht aan bij dat van CD&V. Het is niet nodig om een nieuwe partij op te starten.”

Kan uw partij niets meer leren van de BBB?

“O jawel. Dat we standvastig moeten blijven en nog meer ons gezond verstand moeten gebruiken. Ik vind bijvoorbeeld dat wij veel te puriteins zijn als het gaat over de omzetting van de Europese regels. We maken het onszelf moeilijk. Het stikstofdossier is daar één voorbeeld van. Wij focussen veel te hard op theoretische rekenmodellen, maar vergeten naar het veld te kijken. Dat is trouwens een van de grootste kritieken van de BBB in dit dossier.”

Caroline van der Plas vindt de stikstofuitstoot een overroepen probleem. Vindt u dat ook?

“Stikstof heeft zeker een impact op onze natuur – ik ontken dat niet. Maar je moet ook naar andere elementen kijken: het bodemprofiel, het vocht, de werkelijke toestand van de natuur. Dat is de fout die de Vlaamse regering maakt. Zij baseert zich alléén op stikstof om de natuur te beoordelen en ze doet dat bovendien aan de hand van theoretische modellen.”

Hebt u dan vrede met het stikstofakkoord van de Vlaamse regering?

“Als het akkoord in zijn totaliteit uitgevoerd wordt, dan kan het perspectief bieden aan onze landbouw, zeker in West-Vlaanderen. De twee punten die nog onderzocht worden, moeten daar wel integraal deel van uitmaken. Dat gaat over het extern salderen (de mogelijkheid om stikstofuitstoot te verschuiven als een bedrijf stopt, red.) en de gelijkschakeling van landbouw en industrie. Als deze punten niet in het finale akkoord zitten, zal onze fractie dit niet goedkeuren.”

En zo tilt u het dossier over de verkiezingen.

(feller) “Neen, zeker niet. Het is zelfs niet zeker of er een openbaar onderzoek moet komen over deze twee punten. Volgens mij mogen deze eigenlijk geen enkel probleem opleveren. Eind dit jaar moet dit gestemd kunnen worden in het parlement. Maar zonder deze punten zetten we een slot op onze landbouw en dat willen wij absoluut vermijden. Het ergste wat nu kan gebeuren, is dat mensen moedeloos de sector verlaten omdat ze geen zekerheid hebben over de toekomst. Weet u hoeveel procent van onze oudere landbouwers opvolging hebben? (zwijgt even) Twaalf procent. Dat zou alle ogen moeten openen.”

Het akkoord bevat ook de doelstelling van dertig procent minder varkens tegen 2030. Is dat een goed punt?

“Er wordt 200 miljoen euro voorzien voor boeren die zich vrijwillig laten uitkopen. Dat vind ik een goede zaak. Maar die dertig procent is geen strikte norm. Als we dat niet halen, zullen er geen straffen volgen of zo.”

Volgens professor Tobias Ceulemans, een autoriteit op dit vlak, is de veestapel wel het grote probleem. Ook de meeste andere experten beamen dat.

(blaast) “Ik vind dat een eigenaardige benadering die alleen voor de landbouw gemaakt wordt. Of hebt u al eens iemand horen zeggen dat het probleem van ArcelorMittal het staal zelf is, en niet de uitstoot? Pas op: ik heb geen taboes, hoor, ook niet over de veestapel. De impact op de omgeving moet inderdaad beperkt worden. Maar waarom kijken we niet meer naar technologische ontwikkelingen zoals emissievrije stallen?”

“Ventilus? De regering begaat een historische fout als ze haar bovengrondse plannen doorzet”

Omdat deze niet helpen voor de koeien in de wei?

“Dat is de paradox. Als je het klimaat wil redden, dan moet je de koeien binnenzetten. Als je minder stikstof wil, dan zet je ze best buiten. Waar zijn we mee bezig, denk ik soms. (zucht) Sommige mensen doen alsof de koeien het klimaat naar de knoppen helpen. Maar de grote fabrieken, die elke dag omgeven worden door smog, krijgen van diezelfde mensen een groot applaus. Dát begrijp ik niet.”

Is het een goed idee om af te stappen van de exportgerichte landbouw en meer te focussen op de korte keten?

“Ik heb gigantisch veel respect voor de korte keten, maar niet elke landbouwer kan dat en niet elke consument wil dat. Als de Braziliaanse plofkip in de supermarkt goedkoper is dan de Belgische kip, dan kiezen veel consumenten voor de plofkip. Dat zijn nu eenmaal de wetten van de wereldmarkt waarop de landbouwsector moet spelen. Dat is een keuze die de Wereldhandelsorganisatie in de jaren negentig heeft gemaakt en dat heeft als gevolg dat ook wij moeten inzetten op volumeproductie.”

Is die keuze niet aan herziening toe?

“Absoluut, daar ben ik voorstander van. Maar dat zal niet lukken van vandaag op morgen.”

Ook de Boerenbond, waar u vele jaren voor gewerkt hebt, ligt onder vuur. Is het geen probleem dat deze organisatie goed geld verdient aan de verkoop van veevoeder en kunstmest?

“Dat is goedkope kritiek. De Boerenbond is misschien goed voor vijftien procent van het veevoeder. Mag het? Veel boeren zijn de Boerenbond dankbaar omdat ze op deze manier een rol speelt in de prijszetting. Wie trouwens beweert dat de Boerenbond onze boeren dwong om groter te worden, miskent het ondernemerschap van de boeren zelf. (benadrukt) Ik kan u verzekeren: landbouwers zijn verstandige mensen die zélf hun keuzes kunnen maken.”

Is de landbouw niet te afhankelijk geworden van kunstmest (dat stikstof en fosfor bevat)?

“Goede opmerking. Europa weigert echter om dierlijke mest beter te valoriseren, wat betekent dat boeren gedwongen worden om nog altijd kunstmest te gebruiken. Ik vind dat ook soms waanzinnig. Aan wie ligt dat? Aan de kunstmestlobby of de groene lobby? (fijntjes) Eerlijk: ik denk soms dat ze elkaar hierin vinden.”

Wat vindt u trouwens van het nieuwe mestactieplan?

“Ik vind het heel goed dat de landbouw- en de natuurorganisaties erin geslaagd zijn om samen een consensus te bereiken. De Brusselse cenakels kunnen daar veel van leren. De vraag is wat de minister daarmee zal doen. Ik mag hopen dat zij het akkoord ook verkocht krijgt aan Europa. Dat is haar taak.”

Kan u nog door één deur met minister Zuhal Demir (N-VA), die bevoegd is voor Omgeving en Energie?

(lacht) “Voorlopig wel nog, maar ze is nog niet van mij verlost. Ventilus komt eraan, hé. Daarna wordt het misschien iets moeilijker. Ik heb geen probleem met haar persoonlijk, maar ik vind haar politieke ideeën te extreem geworden. Ik vrees dat ze te fel beïnvloed wordt door enkele mensen op haar kabinet die het probleem te eenzijdig bekijken vanuit het oogpunt van de natuur.”

En zeggen dat u altijd voorstander was van het kartel met N-VA.

(knikt) “Ook daarom ben ik zo ontgoocheld. En ik niet alleen. Ook veel ondernemers met N-VA-sympathieën zeggen mij dat. Het lijkt erop dat N-VA alleen nog de kaart trekt van de Antwerpse industrie.”

Laten we eens naar Ventilus kijken, de kabel die de windenergie vanop zee aan land moet brengen. Koestert u nog altijd de hoop dat dit volledig ondergronds kan?

“Absoluut. Het móet. De regering begaat een historische fout als ze haar bovengrondse plannen doorzet. Als je zo’n leiding aanlegt, dan is dat voor de komende vijftig jaar. Maar wat zegt Demir? Dat Ventilus de laatste bovengrondse leiding wordt. Daarna zullen alle leidingen ondergronds aangelegd worden. Dat is de West-Vlamingen uitlachen, zeg ik. Ventilus zal pas nodig zijn in het begin van de jaren dertig. Wel, tegen dan zal ook de ondergrondse technologie beschikbaar zijn.”

Wat stelt u dan voor? Dat de regering wacht om een beslissing te nemen?

“Neen. Dat ze nu maar al de keuze van het tracé maakt zoals ze van plan is. Je kan dan later beslissen om op hetzelfde tracé de verbinding ondergronds te maken. Sowieso zullen er juridische procedures volgen tegen de keuze, waardoor er in de eerstkomende jaren niet gebouwd zal worden.”

Zal u zelf naar de rechtbank trekken?

“Neen, met Ledegem zijn we geen betrokken partij. Anders zou ik niet de woordvoerder kunnen zijn van dit dossier.”

Hoe zeker bent u dat de ondergrondse technologie klaar zal zijn tegen 2031?

“Als de regering daarin investeert – en onze minister Jo Brouns heeft daar al extra middelen voor vrijgemaakt – dan zal dat lukken. Ingenieurs kunnen soms lui zijn, maar als hen iets opgelegd wordt, dan slagen ze daarin – hoe moeilijk ook. Ik weet waarover ik spreek, want ik ben zelf een ingenieur. (lacht) Trouwens: ook in het stikstofdossier worden technologische ontwikkelingen opgelegd die nog niet op punt staan. Dat is dus niet nieuw. Het is aan de regering om de technologische evolutie te versnellen en ervoor te zorgen dat het ondergronds kan.”

Zou u verhuizen, mocht Ventilus boven uw dak komen?

“Jawel. Het is immers aangetoond dat het niet gezond is om permanent te leven in een omgeving waar de straling gemiddeld sterker is dan 0,4 microtesla. Dat zou een vreemd en onzeker gevoel geven.”

Als het over Ventilus gaat, legt u wél de nadruk op de gezondheidsrisico’s. Als het over stikstof gaat, doet u dat niet. Is dat niet inconsequent?

“Neen, de risico’s zijn van een andere aard. Er zijn effectief aanwijzingen dat sterke stralingen risico’s vormen voor onze gezondheid. Als het over stikstof gaat, zijn er geen dergelijke aanwijzingen.”

Wat u zegt, klopt niet. Te veel stikstofuitstoot vervuilt de lucht en is wel degelijk schadelijk voor onze gezondheid. Elke wetenschapper zal dat bevestigen.

“Oké, maar dat is voortschrijdend inzicht en daar wordt ook aan gewerkt. Ik vind het onverantwoord dat de regering er zélf voor kiest om een risico te nemen met een kabel die daar vijftig jaar zal hangen. Dan verliest ze het recht om in andere dossiers over gezondheid te beginnen.”

Vindt u dat CD&V een goede beurt heeft gemaakt de voorbije weken?

“Dat moet nog blijken. We hebben wel weer een smoel gekregen. De mensen weten weer waar CD&V voor staat: de gezinnen, de ouderen, de boeren en het platteland. Dat is een grote stap vooruit. Nu moeten we deze lijn bewaken en versterken.”

Bent u niet bang voor een comeback van LDD en Jean-Marie Dedecker?

“Niet als het over de landbouw gaat. Wat schreef hij weer in Knack over onze boeren? Dat het de grootste subsidieslurpers zijn en andere weinig positieve dingen. De boeren vergeten dat niet, hoor. Deze dingen zijn ook al gepasseerd in de Facebookgroep van de BBB. Maar natuurlijk zal Jean-Marie een bepaald publiek aanspreken. Al denk ik dat hij vooral een concurrent wordt voor Vlaams Belang, en minder voor CD&V.”