IN KAART In 2 op 3 gemeenten nog geen aparte ophaling groente-, fruit- en tuinafval, West-Vlaanderen hinkt hopeloos achterop

De aparte inzameling van organisch afval is sinds 1 januari verplicht in ons land. West-Vlaanderen hinkt echter hopeloos achterop, want bijna twee op drie gemeenten vroegen én kregen uitstel. Hoe komt het dat wij niet slagen in wat elders wel lukt?

Sinds 1 januari is elke afvalintercommunale – een vereniging van gemeenten die instaat voor de gemeenschappelijke ophaling van afval – in ons land verplicht een aparte ophaling aan te bieden voor het groente-, fruit- en tuinafval (GFT). “Tot vorig jaar was het enkel verplicht om restafval, PMD en papier en karton op regelmatige basis op te halen”, legt woordvoerder Jan Verheyen van de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) uit. “Op sommige plaatsen werd er ook tuinafval opgehaald, maar vanaf nu zou er dus eigenlijk een verplichte dienstverlening moeten zijn, waarbij GFT-afval opgehaald wordt voor de inwoners. Zo kunnen de mensen hun GFT-afval sorteren en uit het restafval houden.”

Voor alle duidelijkheid: inwoners zijn nog niét verplicht om GFT-afval te sorteren, afvalintercommunales wel. “We kunnen moeilijk alle vuilniszakken gaan controleren en boetes uitschrijven. Maar we willen wel dat inwoners de optie hebben én dat het sorteren van GFT-afval hen voordeliger uitkomt dan zomaar alles in de restafvalzak te gooien. Voor alle bedrijven en scholen gaan we een stapje verder en moet dit streng gesorteerd worden.”

“De gemeenten moeten normaal vanaf dit jaar verplicht een aparte dienstverlening voor GFT-afval voorzien”

De nieuwe regeling ging in op 1 januari van dit nieuwe jaar, maar 67 Vlaamse gemeenten vroegen nog even uitstel voor deze verplichting. Het gros van die gemeenten – liefst 39 – bevinden zich in onze provincie. “We zien duidelijk dat West-Vlaanderen achterop hinkt”, is Jan Verheyen streng. “Die gemeenten kregen uitstel op voorwaarde dat zij een uitgebreid plan konden voorleggen met daarin de garantie dat ze de absolute deadline van 1 januari 2026 – pas over twee jaar – wél zullen halen. Daarop is er geen uitzondering mogelijk.”

Huzarenstukje

Waarom slagen onze vijf van de acht West-Vlaamse afvalintercommunales niet in wat elders in Vlaanderen wel lukt? Ze hebben allemaal zo hun eigen redenen, blijkt uit een rondvraag van deze krant. “De beslissing van de overheid om het vanaf dit jaar te verplichten is in mei genomen. Dat was kort dag voor ons om alles praktisch georganiseerd te krijgen. Want we moeten veel keuzes maken over de aanpak, aanbestedingen uitschrijven en offertes opvragen én dan moet dat voorgelegd worden aan de betrokken gemeenten. Het is een huzarenstukje om dat allemaal te regelen. Nu zitten we nog volop in de verkennende fase, maar we voorzien dit in de loop van 2025 te kunnen uitrollen”, zegt Frederic Vansteenkiste van MIROM Roeselare.

“Vanaf eind mei was het kort voor dag om het praktisch georganiseerd te krijgen met alle keuzes van aanpak, aanbestedingen, offertes en dan nog goedkeuring van de gemeenten”

Ook volgens afvalintercommunales IVIO en IMOG was het om praktische redenen niet haalbaar om nu al te starten met de aparte ophaling van GFT-afval. “Als je een vrachtwagen bestelt, duurt het vaak al anderhalf jaar voor die er is”, zegt Lieselot De Wulf van IVIO, de intercommunale uit het Izegemse. “We nemen er ook onze tijd voor omdat we met elf verschillende gemeenten moeten overleggen. Als intercommunale willen we graag dat er overal eenzelfde regeling is en willen we de tijd nemen om dit te onderhandelen. Daarom leggen we voorlopig opnieuw de focus op zelf composteren als alternatief voor de ophaling van GFT-afval door mensen een deel van de aankoopprijs van een compostvat of -bak terug te betalen.”

“Een goede regeling van GFT-ophaling valt niet op een-twee-drie te organiseren. In samenspraak met de gemeenten gaan we voor een totaal nieuw afvalbeleid, waarbij we eventueel niet alleen GFT-afval in containers ophalen, maar ook restafval. Die plannen worden nu volop voorbereid”, zegt Koen Delie van IMOG, dat het afval verwerkt in Kortrijk en omstreken. Ook AGSO, dat eigenlijk geen intercommunale is maar het stadsontwikkelingsbedrijf van Knokke-Heist, vroeg en kreeg uitstel.

Andere verwerking

Het is niet alleen de ophaling van GFT-afval die voor moeilijkheden zorgt, ook de verwerking noopt heel wat intercommunales om uitstel te vragen. In de gemeenten van MIROM Roeselare bijvoorbeeld wordt al tien jaar lang klein tuinafval aan huis opgehaald, maar mensen mogen het afval van hun groenten, fruit of andere etensresten niet in diezelfde container gooien. “Groenafval wordt naar een erkende groencomposteringsinstallatie gebracht. Dat wordt verwerkt op een bepaalde manier optimaal voor dit type materiaal. Net omdat er etensresten bij GFT-afval zitten en het daardoor ook iets natter is dan tuinafval, moet dat op een heel andere manier verwerkt worden”, weet projectverantwoordelijke Filip Velghe.

“Groenafval en GFT-afval worden op een andere manier verwerkt, omdat GFT etensresten bevat en natter is”

“Technisch gezien heb je daarvoor een gespecialiseerd bedrijf nodig, waar je met GFT terecht kan. Het eindproduct, de compost van groenafval en GFT zijn ook erg verschillend van elkaar met een andere samenstelling en elk hun specifieke toepassingen. Maar ook de kwaliteit van het afval is bepalend. Uit ervaring van verschillende gemeenten die al GFT ophalen, weten we dat er toch altijd dingen tussen belanden die er niet thuishoren, zoals plastic stickers vanop het fruit. Die gespecialiseerde verwerkingscentrales hebben zich daar ook aan aangepast.”

Veel voordelen

Ondanks de vele - maar meestal wel gegronde - argumenten om uitstel te vragen voor de GFT-ophaling, bewijzen 25 West-Vlaamse gemeenten dat het wel degelijk mogelijk is. “We bieden al tientallen jaren een tweewekelijkse ophaling aan van een GFT-container met verschillende volumes, die mensen volledig gratis op hun adres kunnen aanvragen. Ondertussen bestaat onze eigen verwerkingsinstallatie voor GFT-afval in Ieper al 20 jaar”, vertelt Daphne Gouwy van IVVO. “Bij de ophaling wordt de chip in de container gescand en de speciale boordapparatuur van de vrachtwagen weegt hoeveel kilo GFT er in de container zat. Een kilo GFT-afval is zo maar liefst meer dan de helft goedkoper dan restafval. Zo wordt de sorteerder ook beloond. We merken wel dat in de erg landelijke gebieden er minder containers staan, maar dat is vaak omdat die mensen zelf hun organisch afval composteren.”

“In Menen, Wervik en Wevelgem betaal je één jaarlijkse prijs voor een container afhankelijk van de grootte en wordt die tweewekelijks aan huis leeggemaakt”

Ook in Menen, Wervik en Wevelgem wordt het GFT-afval al een tijdje opgehaald in containers. “Het afgelopen jaar hebben er 8.500 huishoudens een container aangevraagd - dat is 1 op de 5 inwoners - en werd er maar liefst 3.100 ton GFT-afval ingezameld”, vertelt Jeroen Laseure van MIROM Menen. “We voorzien containers van 40, 140 of 240 liter inhoud, waarvoor je jaarlijks een vaste prijs betaalt - afhankelijk van de grootte 20, 70 of 140 euro. Elke container staat op naam en adres. Wie op een appartement woont, kan opteren voor een eigen, kleine container of de syndicus kan kiezen voor een grote container voor het hele blok.”

Bij afvalintercommunale IVBO, actief in het Brugse, gebeurt de inzameling voorlopig nog met biologisch afbreekbare zakjes. “Per inwoner werd er in 2023 zo’n 15,5 kilo GFT-afval opgehaald in de zakjes, behalve in Blankenberge”, zegt Minou Esquenet, voorzitter van de Raad van Bestuur. “Het gemeentebestuur koos ervoor om nog niet onmiddellijk mee te stappen in dat verhaal, maar daar zal dus ook verandering in moeten komen. Momenteel onderzoekt IVBO de piste om op termijn over te schakelen op containers van verschillende formaten. We doen dat al in Damme sinds 2019 en zien dat de OVAM-doelstellingen om 40 procent minder restafval te hebben tegen 2030 nagenoeg behaald werd.”

Ook in Oudenburg en Bredene loopt een proefproject met ophaling van GFT-afval in zakjes. Volgens intercommunale IVOO zal dat dit jaar verder uitgerold worden naar Gistel, Ichtegem en Middelkerke en begin 2025 in Oostende.

KaartGemeentesWVL_intercommunales