Sarah Vandeursen balanceert tussen De Ideale Wereld en Wokeland: “Ik maak het mezelf graag verschrikkelijk moeilijk”

Nadat ze zich al verdiepte in gender voor de bekroonde docureeks ‘Sarah in Genderland’, pakt Sarah Vandeursen het meest controversiële thema van de afgelopen jaren aan: woke. Dat doet ze in haar nieuwe reeks ‘Sarah in Wokeland’. Want er is vaak geen ruimte voor nuance en context, waar de televisiemaakster naar eigen zeggen behoorlijk ongemakkelijk van wordt. Een boeiend gesprek over de zin en onzin van een mening, haar terugkeer naar ‘De Ideale Wereld’ en 40 worden. “Het is heel gemakkelijk om géén racistische moppen te maken.”

Het kan nauwelijks een verrassing genoemd worden dat Sarah Vandeursen zich na Sarah in Genderland waagt aan Sarah in Wokeland. Want op professioneel vlak kan je ze misschien bestempelen als televisiemaakster (De Ideale Wereld), zangeres (Kenji Minogue) of actrice (in onder meer Callboys, Undercover en Exen), maar in werkelijkheid valt ze niet in hokjes te steken. En als je ze toch erin stopt, dan slaagt ze er nog in om van daaruit tegen een paar schenen of heilige huisjes te stampen.

Toch stond ze naar eigen zeggen niet te springen om het thema woke aan te pakken. “Want je wéét dat er reactie komt, net omdat het zo’n vreselijk polariserend onderwerp is. Ik ben nu al zeker dat ik weggezet zal worden als linkse teef. Maar het idee dat ik er weinig mee kon spelen, heb ik snel achterwege gelaten. Het was ook interessant om mezelf te betrappen op zo’n reactie. Want ik wist eigenlijk zelf niet zo goed waarom woke plots zo’n ding was. Er wordt zodanig veel onder die term gesmeten dat ik het niet meer helder zag. Toen ik polste bij vrienden, bleek ik niet de enige te zijn.”

De term ‘woke’ verwijst initieel naar een zeker bewustzijn tegenover mensen die geconfronteerd worden met sociaal onrecht door pakweg racisme.

“Maar de term is helemaal kapotgemaakt door radicale standpunten aan beide kanten. Hoe dat komt? Sociale media, zoals Twitter (het huidige X, red.), hebben daar zeker een aandeel in. Net als de pers en haar ongelooflijke verheerlijking van een mening. Ik begrijp niet waarom we daar zoveel belang aan hechten, of waarom iedereen zichzelf zo vreselijk belangrijk vindt om die te verkondigen. Omdat je meer animo, reactie of aanzien krijgt? Daarnaast verandert de wereld ook heel snel, mensen houden daar niet van. Ik wilde voor wat nuance zorgen. Want als je tegen onrecht en sociale ongelijkheid bent, en je bent je daar bewust van, dan ben je eigenlijk al woke. Zijn we dat niet allemaal?”

Mensen zijn vooral snel kwaad, heb ik de indruk. Zeker online.

“Pak sociale media weg en ik denk niet dat er een heel debat zou volgen, denk ik soms. Mensen worden graag kwaad. Vaak lezen ze dingen waarvan ze wéten dat het hen vrij ongelukkig maakt, maar toch hebben ze de neiging om dat te lezen. Heel bizar. Maar het idee dat je een mening moet herzien, zorgt potentieel voor een instorting in alles wat je ooit geloofd hebt, of je identiteit. Ik snap dat, hé. We zitten in een enorme revolutie. Het is logisch dat het allemaal wat tijd vraagt, want het gaat snel en het is veel. Maar laat ons gewoon allemaal chillen en wat tijd nemen om tot een inzicht te komen.”

Met welk gevoel ben je in dit project gestapt?

“Ik voelde vooral niets bij beide uitersten en ik vond dat verwarrend. Want er is toch een middenweg? Ik beschouw mezelf nu absoluut als woke, maar ik sluit niet uit dat ik af en toe nog een ongelooflijk ongepaste mop maak. Ik ben wel begripvoller geworden voor beide kanten en ik vind ook dat we keigoed bezig zijn als maatschappij. We zijn geen dictatuur. We mogen nog altijd gortige dingen zeggen. Maar doe dat dan thuis in je privé in plaats van op een platform. Het heeft me wel verrast hoe we bij elke hetze of schandaal al meteen kwaad worden, zonder dat er nuance of context is. Dan denk ik: ah oké, wow, we blijven toch weer in die val trappen.”

Ik vind het wel interessant dat jij deze docu maakt, net omdat je er niet mee inzit om op enkele zere tenen te trappen.

“Dat is waar. Dat gevoel wil ik ook niet kwijtraken. Ik besef wel dat ik bijvoorbeeld met Kenji Minogue een paar dubieuze foto’s heb gemaakt in het verleden, met geen enkele slechte intentie en in een andere tijdsgeest. Ik snap nu beter waarom sommige daarvan nu niet meer kunnen en ik heb daar geen énkel probleem mee. Ik ben ervan overtuigd dat er erg weinig grenzen moeten zijn bij humor en tegelijkertijd is het ook heel gemakkelijk om géén racistische moppen te maken. Ik heb mij ook geëxcuseerd trouwens. Bij mensen waarvan ik zag dat het hen iets deed. Het voelde helemaal niet raar om sorry te zeggen.”

Ik las dat je ook naar een lezing bent gegaan van Bart De Wever, die al een boek schreef over woke.

“Ik was vooral in de war door de inleiding. Dat hij tegen polarisatie was, om daarna een lang, heftig polariserend betoog af te steken. Heel vaak onder het mom van een mop natuurlijk, waarna er nog een luid applaus kwam. Ik werd er heel triestig van. Er werd geen enkel perspectief gegeven, dingen uit het verleden werden erbij gesleurd, maar er werd geen enkele aanpak of oplossing voorgesteld. Ik had het vooral moeilijk met dat gelach en applaus. Ik zat daar zwaar met mijn hoofd te schudden. Maar het was een lezing, en geen dialoog natuurlijk.”

Zou je met De Wever in dialoog kunnen gaan, denk je?

“Dat is geen gemakkelijke. We starten niet met dezelfde kaarten. Hij is zoveel welbespraakter, maakt gebruik van de geschiedenis – tot de Romeinen toe – om iets te duiden. Maar hoe kan je je op woke focussen als er kinderen sterven in een drugsoorlog in je stad (verwijzend naar een schietincident begin dit jaar, red.). Dan is woke een zeer rare focus.”

Met welk gevoel kwam je buiten op die lezing?

“De wereld is om zeep, hé. Als je het inderdaad zo wil bekijken… (denkt na) De angst voor verandering. Angst is inderdaad een hele goeie motor. Ik snap het. We moeten bang zijn van alles. Of we kunnen ons ook heel vrij voelen. Maar dan heb je mensen niet meer in de hand.”

Wat heeft je geloof dan weer hersteld?

“Door met vele anderen te praten en door te hebben dat de mens niet per se slecht is. Dat de meesten goeie bedoelingen hebben. Ik geloof heel hard in de creativiteit, de weerbaarheid en veerkracht van de mensen om er het beste van te maken. Ik probeer echt niet te doemdenkerig te zijn.”

Je hebt een dochter van 15. Heb je soms geen angst in wat voor wereld ze terechtkomt?

“Zeker. Tegelijkertijd ben ik ook trots als ik die jongeren zie. Het is makkelijk om ze weg te zetten als naïeve, onbeholpen mensen. Maar dat is prachtig, toch? En het is niet omdat één jongere onnozel doet op TikTok dat heel die generatie belachelijk moet gemaakt worden. Van zodra je opkomt voor iets, moet je enorm goed zorgen dat je nergens een foutje maakt, want dan word je daarop gepakt.”

Had je geen schrik om cynisch te worden?

“Op voorhand misschien wel, maar het tegendeel is gebeurd. Er kwam mildheid en begrip. Het zorgt voor enorme energie die naar goeie dingen kan gaan. Natuurlijk zijn er ook cynische momenten, maar er zijn ook veel mooie lichtpunten.”

Een van de redenen dat je begin vorig jaar besloot om even te stoppen bij ‘De Ideale Wereld’ was het gevoel dat je dreigde cynisch te worden. Dat en de overheersende mannelijke cultus. Je communiceerde daar eerlijk en genuanceerd over, waardoor het haast vrij geruisloos passeerde. Net als je terugkeer.

“Omdat er nog veel gezegd mag worden en er ook veel ruimte is. De revolutie die we nu doormaken, gaat ervoor zorgen dat we dit heel normaal gaan vinden, dat erover gebabbeld mag en kan worden. En dat het geruisloos passeerde, was ook de bedoeling. Het was geen nieuws, hé. Het idee dat ik me zou moeten verantwoorden… waar zijn we dan nog mee bezig? We leven in golven, ups en downs, en herkansingen maken daar ook deel van uit. Sarah in Wokeland heeft me het inzicht gegeven dat we allemaal fouten maken en dat zaken groeien of evolueren. Ik kan nu zeggen: de tijden zijn veranderd en ik heb weer goesting om mee te doen.”

Ben je zelf teruggekeerd of hebben ze je gebeld?

“Ik heb zelf gebeld. Door met zoiets ongelooflijk serieus als woke bezig te zijn, miste ik de grenzen van humor. Ik had weer goesting om die uitersten op te zoeken. Net omdat ik me dan vrij voel, op zo’n moment voel ik mij ook het gelukkigst. Maar kijk, nu ben ik mij toch aan het verantwoorden.” (grijnst)

In de podcast naar aanleiding van tien jaar ‘De Ideale Wereld’ gaf je te kennen dat er mensen waren die er toch moeite mee hadden met de uitspraak over die mannencultus.

“Da’s waar. Sommigen namen dat te persoonlijk, terwijl ik honderd procent zeker wist dat ik het zelf heel sereen en rustig had aangepakt. Ik heb het recht om dat te vertellen. Bovendien had ik het intern ook al aangekaart. Die dingen moeten soms ook benoemd worden. Pas dan kan er iets verbeterd worden.”

Je kiest wel zelden voor de simpele weg, hé?

“Ik heb dat nog nooit in mijn leven gedaan. Echt. Ik maak het mezelf graag verschrikkelijk moeilijk. Iets dat ik te gemakkelijk vind, is geen uitdaging. Ik haal daar enorm veel voldoening uit. Dan denk ik: het is gelukt, ik ben er niet aan gestorven of de schade viel mee. Dan ben ik trots.” (grijnst)

Word je milder met ouder worden?

“Toch wel. Ik kan mezelf steeds meer aanvaarden, ook door mijn goeie en slechte eigenschappen naast elkaar te leggen. Als je vol zelfhaat zit, kijk je met heel andere ogen naar de wereld. Ik heb zelf een innerlijke zoektocht afgelegd, zonder daar veel in detail te treden.”

Je werd begin deze maand 40. Heb je nu het gevoel dat je op je plaats zit?

“Ja. Ik ben ongelooflijk blij met wat ik heb. Ik geniet ervan om mijn fantastische dochter te zien openbloeien, ik geniet ook van mijn lief en mijn werk. Vroeger zocht ik in mijn werk te veel bevestiging. Nu betekent dat zo goed als niets meer. Pas op, ik doe mijn werk nog altijd heel graag, maar het is ook máár mijn werk. Succesvol zijn, voelt zo leeg aan. Ik kan nu naar buiten kijken, met de glimlach op mijn gezicht, naar bomen die waaien, of mij verliezen in het piano spelen. Ik weet het, ik klink als iemand van 60 jaar.”

Durf je jezelf gelukkig noemen?

“Eigenlijk wel.”

Is dat lang niet zo geweest?

“Zeker. Ik ben wakker geworden, kwestie van in de sfeer te blijven. (lacht) Ik volg geen nieuws, want bepaalde zaken zijn echt verpletterend. Maar je hoeft jezelf niet te vergelijken. Je hebt het recht om je fucking ongelukkig te voelen, want het leven kan ook lastig zijn. Maar ik heb ingezien dat ik heel veel in mijn leven heb om gelukkig over te zijn.”