‘Benauwdios bom fresios ?’ Vrij vertaald : “Bang als er een springtuig in de freesmachine terechtkomt ?” Het is een van de uitspraken in een filmpje dat de jongste tijd op het internet tot een succesnummer is uitgegroeid. En de taal ? Die is niet ‘Jommekiaans’ maar Pools zoals het in Merkem (soms) gesproken wordt.
Het YouTube-filmpje (zie hieronder) – dat in drie weken tijd bijna 80.000 keer bekeken werd ! – is niets anders dan een fragment uit Man bijt Hond van eind november, waar in een van de rubrieken – Wordt gevolgd – (zogezegd) willekeurige mensen gevolgd worden in hun dagelijkse doen en laten.
Harde werkers
Zo belandde de Woestijnvis-ploeg op zekere dag op het gemeentehuis van Houthulst bij Lucrèse Sap. Men had gehoord dat sommige boeren Polen in dienst hadden en dat vond men interessant om iets mee te doen. En toevallig was Lucrèse de echtgenote van landbouwer Jean-Marie Vandewalle er die inderdaad jaarlijks een tiental Polen tewerkstelt.
“Harde werkers waar je altijd kunt op rekenen”, bejubelt Jean-Marie zijn Poolse mannen. “Betrouwbaarder dan Vlamingen… en natuurlijk veel goedkoper. Weekdag zondag staan ze klaar om te werken. Alleen op Allerheiligen willen ze niet werken, want ze zijn zeer katholiek.”
In scène gezet
“Eerst was er afgesproken dat we iets met bloemkolen zouden doen,” zegt Jean-Marie, “want we waren net met een groep Polen bloemkolen aan het versnijden. Maar toen kwamen ze met het idee van oorlogsmunitie af en het gevaar dat daarbij komt kijken. Ze wilden per se de Polen combineren met de Eerste Wereldoorlog.” Van dan af namen de tv-mensen zelf het scenario in handen.
“We hebben speciaal onze tractor en freesmachine uitgehaald, want momenteel moeten we helemaal niet frezen”, zegt zoon Hans. “Zij zeiden wat we moesten doen. Alles was eigenlijk in scène gezet.”
‘Kikios obusios’
En dan begint Hans aan de Polen uit te leggen wat ze bij het ploegen van een akker moeten doen wanneer ze een obus uit de Eerste Wereldoorlog aan de oppervlakte zien verschijnen. Dan komt het. ‘You driver, kikios obusios, you wuk ga je doen ? Benauwdios bom ? Bitje problem.’ In een cocktail van Westhoeks, Engels en een soort… Spaans probeert Hans het allemaal uit de doeken te doen…
Maar woorden als ‘obusios’ en ‘fresios’ klinken weinig Pools; de woorden lijken eerder weggelopen te zijn uit een Jommekesalbum waarin de figuren Spaans proberen te spreken. “Nee, dat – ios komt zeker niet van de Jommekes-strips”, zegt moeder Lucrèse. “Een van de eerste Polen die wij hier hadden, sprak een paar woorden Nederlands. Hij was het die de gewoonte had om aan Nederlandse woorden telkens ‘ios’ te plakken. En wij hebben dat gewoon overgenomen.”
Belachelijk gemaakt ?
De familie Vandewalle is niet weinig verrast door de belangstelling. “Ja,” zegt Jean-Marie, “misschien heeft Man Bijt Hond ons een beetje belachelijk gemaakt. Och, dat ze maar lachen.”
“Als ik een sms’je krijg, begint het nu wel bijna altijd met Hallo Hansios”, zegt Hans. In de voetsporen van boer Charel – uit Jambers destijds – zien ze zichzelf niet lopen, maar als het van Hans afhangt, mogen de camera’s gerust nog eens terugkeren naar Merkem voor… Het leven zoals het is : Polen op de boerderij… (RVB-NOM)
Krant van West-Vlaanderen van 12 december 2008.
