Kortrijk De aan de UGent-verbonden historica Annik Adriaenssens schreef met ‘Creatief ondernemerschap in de 18de eeuw: de opmars van een linnenhandelaar’ een boek over de firma Bethune & Fils. Daarvoor verdiepte de Kortrijkse, die ondertussen al een half leven in Gent verblijft, zich 16 jaar lang in de archieven van de stichting de Bethune in de oranjerie van het familiekasteel in Marke. “Baron Emmanuel de Bethune had altijd witte handschoentjes aan, maar zelf heb ik die bij de inventarisatie nooit moeten gebruiken.”
Bij Annik Adriaenssens valt de appel niet ver van de boom. De Kortrijkse groeide op als dochter van een vlashandelaar en ontwikkelde zo een voorliefde voor het vlas en de handel die lange tijd floreerde in de West-Vlaamse Leiestreek. Ze volgde haar vader evenwel niet op, maar ging in 1969 Pol en Soc studeren in Gent. Haar studentenperiode was van korte duur. Na twee maanden liep ze in Gent haar toekomstige echtgenoot tegen het lijf, die al even een vaste job had.
“Tja, hoe ging dat in die tijd he. Niet lang nadat ik mijn man had leren kennen, deed ik de boeken toe, en begon ik aan het volwassen leven. Ik ging aan de slag bij de public relations van de World Music uitgeverij en heb ook een hele tijd een breiwolwinkel gehad.” Naast vlas had Annik het ook voor geschiedenis. Ze volgde een gidsopleiding van drie jaar, en werkte daarna als gids voor de stad Gent en in verschillende musea. Maar de drang naar een diploma wakkerde het verlangen naar de universiteitsbanken weer aan.
“Toen mijn zoon in 1996 economie ging studeren, besloot ik om de draad op te nemen en een opleiding geschiedenis te volgen. Na een geslaagd bachelortraject begon Annik aan haar thesis. “Mijn promotor, professor Chris Vandenbroucke, had een voorstel op maat voor me klaarliggen”, vertelt ze. “Blijkbaar had baron Emmanuel de Bethune in 1999 een aanvraag ingediend. Hij wilde zijn familie-archief, dat terugging tot de 18de eeuw, openstellen voor onderzoek.”
Een historisch onderzoek naar een van de belangrijkste Kortrijkse families van de laatste drie eeuwen, die ook nog eens een imperium opgebouwd had uit een internationale textielhandel: dát kon Annik niet laten liggen. “Professor Vandenbroucke wist dat een oudere student wel zin en tijd zou hebben om de ontsluiting van een volledig archief tot een goed einde te brengen. (lacht) Hij kende mijn achtergrond en interesses en wist dat ik geknipt was voor de job.”
Witte handschoentjes
Zo gezegd, zo gedaan. Annik trok naar de oranjerie van het kasteel van de de Bethunes in Marke. Daar trof ze enkel chaos aan, en een man met witte handschoentjes. “Baron Emmanuel de Bethune was zéér voorzichtig met zijn archief, dat overigens totaal nog niet geïnventariseerd of gedigitaliseerd was. Gelukkig waren mijn kinderen groot genoeg voor een vakantiejob. (glimlacht) Zij hielpen me er de zaken wat op orde te zetten. (droog) Zonder witte handschoenen welteverstaan.”
Na het indienen van haar thesis in 1999, dat zich vooral focuste op de ontsluiting van het archief, zette Annik door. Zestien jaar lang bestudeerde ze de brieven, zakelijke en persoonlijke documenten van de de Bethunes. Haar doctoraat stelde ze in 2016 voor. “Ik heb zó veel gelezen in die periode. 1.300 bladzijden aan informatie had ik, genoeg voor twee boeken.”
Dat zag ook de Nederlands uitgeverij Sterck & De Vreese, die Anniks doctoraat aan het brede publiek wilde verkopen. “Een gevulgariseerde versie van een doctoraat is nooit evident. Ik heb er over gewaakt dat de boekversie geen al te populaire inslag had.”
Creatief ondernemerschap in de 18de eeuw
Het boek ‘Creatief ondernemerschap in de 18de eeuw: de opmars van een linnenhandelaar’ gaat over de firma Bethune & Fils. Van eenvoudige textielhandel wordt ze de grootste internationale linnenhandel van de streek rond Kortrijk. Het boek verhaalt de op- en ondergang van het bedrijf, en beschrijft de complexe economische beslommeringen van die tijd. Zaken als het gebrek aan fysiek geld, slechte betalers, oorlogen, stormen op zee en torenhoge douanerechten zijn vraagstukken die de zaakvoerders van Bethune & Fils hoofdbrekens bezorgden.
“De kiem van het ondernemerschap van de de Bethunes werd al in de 17de eeuw gelegd”, vertelt Annik. “De Fransman Jean-Baptiste Bethune was op zoek naar een vrouw en een linnenbedrijf. Beide vond hij Jozef Van Dale, wiens zuster hij uiteindelijk zou trouwen. Jean-Baptiste kocht zich in, en na verloop van tijd nam hij het bedrijf over van Jozef, die zo de lang gekoesterde wens om priester te worden eindelijk in vervulling zag gaan.”
Bethune hervormde het bedrijf. Hij bande de handel van wol en andere stoffen, specialiseerde in linnen en manifesteerde zich aan de hand van schaalvergroting op de internationale markt. “Het boek handelt vooral over de periode tussen 1750 en 1800, een halve eeuw waarin het familiebedrijf Bethune & Fils lange tijd floreerde. De gefaalde poging tot industrialisatie tijdens de Industriële Revolutie en het einde van de linnennijverheid noopte Felix Bethun, de eerste politicus van de familie, in 1848 de deuren van het bedrijf te sluiten. Meteen ook het einde van mijn boek”, zegt Annik.
Politieke geschiedenis
Wie het verhaal van de familie de Bethune kent, weet evenwel dat het einde van het economisch imperium van de familie zeker niet haar ondergang betekende. Felix de Bethune zetelde sinds 1830 in het eerste nationaal Congres van België en was ook burgemeester van Kortrijk en senator. De familie werd door zijn verdiensten in de adelstand verheven. Verschillende nakomelingen volgden later zijn politieke voorbeeld. Ook archeoloog-architect en verdediger van de neogotiek Jean-Baptiste de Bethune was een belangrijk man in zijn tijd. Voer voor Anniks tweede boek. Of niet?
“Ik ben dat niet van plan, neen. Het economisch luik, de periode tussen 1750 en 1848, was en is nog steeds zeer onderbelicht. Over de – vooral politieke – geschiedenis van de familie in de 19de en 20ste eeuw is dan weer wél heel wat meer bekend.”
“Nu, ik heb mijn handen vol aan de presentatie en de verkoop van mijn boek, het helpen van mijn dochter en schepen van Economie in Gent Sofie Bracke en het documenteren van reisverhalen. Daarmee kan ik mijn tijd zeker vullen.”
Het boek ‘Creatief ondernemerschap in de 18de eeuw: de opmars van een linnenhandelaar’, ligt vanaf 23 september in de winkel. De aankoopprijs is 35 euro.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
