Kamal Kharmach over ondernemen in West-Vlaanderen: “Roddel eens over je eigen bedrijf”

Wat maakt je een goede ondernemer? Wat zijn de do’s en de don’ts? Wie anders dan de bekendste ‘bedrijvendokter’ van het land kan ons daar een antwoord op geven? Kamal Kharmach redde in zijn VRT-reeks ‘Andermans zaken’ al tal van bedrijven, waaronder enkele West-Vlaamse ondernemingen.

Hoe komt het dat je zo geïnteresseerd bent in ondernemen?

“Ik was eigenlijk ondernemer en econoom voordat ik komiek en tv-figuur geworden ben. Mensen durven dat soms eens te vergeten. Ik gaf al les bedrijfseconomie op de Karel de Grote Hogeschool voordat mijn televisiecarrière begon. Ik heb ook de opleiding social-economische wetenschappen gevolgd, waar ik mij vooral gespecialiseerd heb in bedrijfskunde. Dat was eigenlijk mijn eerste en belangrijkste passie. Voor mij is het gek dat mensen mij vooral kennen als komiek of tv-figuur. Nu leert iedereen de volledige Kamal kennen.”

Hoe ben je erop gekomen om te beginnen met het programma ‘Andermans zaken’?

“Ik wilde eigenlijk iets doen waarvoor ik mijn economische kennis kon gebruiken. Ik vond het belangrijk om te focussen op zelfstandigen en hen te helpen. Mijn ideeën over het programma heb ik dan voorgesteld aan de VRT, waarna ik een pilootaflevering mocht maken. Daarin hebben ze gezien dat ik vooral op menselijk vlak werk, want ik vind dat een bedrijf een samenwerking van mensen is, zoals een lichaam ledematen heeft. Die eerste aflevering vonden ze bij de VRT eigenlijk wel goed en dus mocht ik verder gaan met het programma. Ik verwachtte eigenlijk dat het een programma voor Canvas zou worden, want wie in Vlaanderen staat er nu te wachten op een programma over ondernemen en ondernemingen? (lacht) Toen Andermans zaken op televisie kwam, was het hek helemaal van de dam. Zulke hoge kijkcijfers hadden we echt nooit verwacht. Het is supercool dat we zo’n grote respons gekregen hebben van de kijkers.”

“Mensen handelen te vaak op buikgevoel en niet op basis van data, maar dat is niet genoeg als je een eigen bedrijf wil oprichten”

Als een bedrijf naar jou komt met een oproep voor jouw hulp, hoe begin je daaraan? Hoe pak je een bedrijf aan?

“We krijgen honderden inschrijvingen voor Andermans zaken. We kunnen onmogelijk iedereen helpen, dus is er op de redactie een ploeg die een dossier maakt van hoe het bedrijf eruitziet. Wat houdt het bedrijf in? Hoeveel mensen werken er? Hoe is de familie? Op basis daarvan selecteren we de bedrijven die ons het meest interessant lijken. Het is voor ons belangrijk dat de Vlaming er iets aan heeft en dat het interessante mensen zijn. Er moet ergens een gunfactor in zitten. Daarna maak ik een economische analyse van het bedrijf. Mensen denken vaak dat ik alsof doe, maar alle economische analyses maak ik echt zelf. De boekhouding analyseer ik helemaal alleen. Op basis van al die data maak ik een rapport of analyse van hoe we het bedrijf kunnen redden. Daarna gaat dat dossier naar Unizo of NSZ (het Neutraal Syndicaat voor Zelfstandigen, red.), altijd een van de twee. Zij gaan mijn theorie proberen te bevestigen en kijken of hun situatie effectief is zoals ik haar voorstel. Vanaf dan gaan we aan de slag.”

Je hebt al veel verschillende soorten bedrijven geholpen, van autobedrijf M Car Tech tot het For Freedom Museum. Heb je een andere aanpak voor elk bedrijf?

“Andermans zaken is een zwaar programma om te maken. Voor ik ergens aan begin, lees ik mij helemaal in. Wat mensen niet weten, is dat er niet van elk bedrijf een aflevering gemaakt wordt, maar dat ik daar wel de analyses van heb gemaakt. Ik heb mij bijvoorbeeld al ingestudeerd over taxibedrijven en hotels, maar dat zijn uiteindelijk geen afleveringen geworden. Meestal zit ik een aantal weken te studeren voor een bepaald bedrijf. Ik zoek op hoe andere bedrijven het doen. Wat zijn de good cases? Wat zijn de best practices? Dat probeer ik allemaal te onderzoeken, dus mijn algemene economische theorie is heel goed. Maar elk bedrijf is anders en je kunt niet van elk bedrijf elke nuance kennen. Dus voor we eraan beginnen, maken mijn redactie en ik afspraken met andere managers. In die fase lezen we ons in en lezen we boeken. Op die manier weet ik alles voordat ik effectief aan die grondige analyse begin.”

Heb je een aantal algemene gouden vuistregels over ondernemen?

“De allerbelangrijkste gouden regel is: werk niet alleen ín uw eigen zaak, maar vooral ook áán uw zaak. Dat vergeten mensen heel vaak. Neem nu bakkerij Laurens uit Varsenare. Een bakker denkt zijn problemen te kunnen oplossen als bakker, omdat hij broden wil maken. Maar soms moet je naar je bedrijf kijken als zakenmens en niet als bakker. Een bakker wil altijd het beste brood maken, maar soms is het niet rendabel om voor elke halve klant een ander brood te bakken. Je moet niet enkel naar je zaak kijken als ambachtsman, maar soms ook als zakenman. Soms zijn dat twee dingen die met elkaar in conflict zijn. Als je wilt dat je bedrijf blijft bestaan, moet je af en toe van je hart een steen maken en op een andere manier naar je bedrijf durven kijken. Dan krijg je soms andere conclusies. Dat is eigenlijk een van de beste tips die ik kan geven.”

Zijn er nog do’s-and-don’ts als je wil ondernemen?

“Ja, ik geef nu lezingen over leren ondernemen. Er zijn heel veel sprekers die economische lezingen geven en daar tienduizenden euro’s voor vragen, maar dat vind ik niet fair. Daarom geef ik eigenlijk lezingen voor een appel en een ei. Op die manier kan ik de beste tips die ik heb geven aan zoveel mogelijk mensen. Een goeie tip die ik altijd meegeef, is: roddel over uw eigen bedrijf. Waarom? Wat valt mij altijd op? Mensen die in de problemen zitten met een bepaald bedrijf, weten vaak wel wat ze aan het doen zijn. Maar doordat ze in hun eigen miserie zitten, denken ze niet meer helder na. Ze schieten vaak in paniek bij het minste dat er fout loopt. Dat moeten bedrijven vermijden. Daarom zeg ik vaak tegen mensen: kijk eens in de spiegel en roddel eens over uw eigen bedrijf alsof je over een concurrerend bedrijf aan het roddelen bent. En vaak heb je zelf betere antwoorden dan je zou denken.”

Stel dat er iemand naar jou komt die op dit moment een eigen zaak uit de grond wil stampen. Wat voor advies zou je aan beginnende ondernemers geven?

“Zorg voor een goed businessplan. Bijna 60% van de beginnende bedrijven die ik adviseer, hebben geen of een onvolledig businessplan. Ik kan het belang daarvan niet hard genoeg benadrukken. Mensen denken vaak dat hun idee of concept sterk en goed genoeg is. Maar in 90% van de gevallen is dat absoluut niet zo. Een goed businessplan is gebaseerd op drie uitkomsten: good case, bad case en probable case. Ondernemers moeten dus eigenlijk drie businessplannen maken, want vaak is het de slechtste of bad case die zal uitkomen. Maar dan ben je tenminste voorbereid, want je maakt een plan op basis van data. Mensen doen te vaak handelingen op basis van buikgevoel en niet op basis van data. Dat volstaat echter niet als je een eigen bedrijf wil oprichten.”

Wat was jouw ervaring met de West-Vlaamse bedrijven in ‘Andermans zaken’, zoals biobloemenboerderij Lent of zetelfabrikant Atelier Depoorter? Is er een verschil met bedrijven uit andere provincies?

“Voor mij zijn er drie duidelijke eigenschappen die West-Vlaamse bedrijven typeren. Ten eerste zijn West-Vlamingen de hardste werkers die er zijn in ons land. Ze plooien gewoon niet en blijven maar doorgaan. Ten tweede zijn het echte ondernemers. Het is mij doorheen de drie seizoenen van Andermans zaken opgevallen dat een West-Vlaming niet graag bij de pakken blijft zitten. Problemen zijn er om opgelost te worden, niet om triestig over te zijn en te laten aanslepen. En ten derde zijn West-Vlamingen in mijn ervaring – ik weet niet of het effectief zo is – binnenfretters. Ze geven niet graag toe als er iets fout loopt of als iets niet werkt. Ze denken altijd dat ze het zelf wel kunnen oplossen en ze vertellen niet graag over hun problemen aan anderen. Maar soms moet dat. Soms is het mentaal te heftig en heb je iemand nodig om bij te ventileren. En West-Vlamingen doen dat in mijn ervaring het minst, waardoor ze vaak met heel veel stress overblijven.”

Uiteindelijk bleek dat niet elk bedrijf nog te redden viel, zoals Fruithofje ML. Hoe komt dat? Heb je bepaalde zaken geleerd uit die situatie?

“Ik heb dat bedrijf inderdaad moeten sluiten. Ik was van nul gestart en ik heb een volledig nieuw businessplan gemaakt voor hen. Daarbij kwam ik tot de conclusie dat in geen enkele van de drie scenario’s – best case, worst case en probable case – het bedrijf rendabel te krijgen was. Als alles perfect zou lopen, was een minimumloon het maximale wat de uitbaters zouden verdienen. Daarom heb ik hen gezegd dat het niet slim zou zijn om verder te gaan met het bedrijf. Soms moet je dus ook eens kijken naar wat het maximumpotentieel is. Als dat niet hoog genoeg is, is het beter om niet aan de onderneming te beginnen of ermee op te houden.”

“West-Vlamingen plooien niet, het zijn echte ondernemers maar het zijn ook wel ‘binnenfretters’ wat voor extra stress zorgt”

Heb je nu nog contact met de bedrijven die je geholpen hebt in ‘Andermans zaken’?

“Ja, met de meeste wel. Ik ben geen stiefmoeder, dus ik wacht altijd op vragen van hen. Wat mij wel opvalt, is dat het vaak de West-Vlaamse bedrijven zijn die mij graag nog eens opnieuw willen horen. Maar wat je niet mag doen en ik te allen tijde probeer te vermijden, is doen alsof het jouw bedrijf is. Dus ik wacht echt wel op heel duidelijke vragen van de mensen zelf, want anders ben ik precies een stiefmoeder die het niet kan loslaten. (lacht) Maar met de meeste heb ik wel nog een heel goed contact.”

Ondertussen zitten we al aan het derde seizoen van ‘Andermans zaken’. Zijn er nu bepaalde dingen, bijvoorbeeld de manier van aanpak, die je anders doet in vergelijking met de beginperiode van het programma?

“Ja, ik ben wel wat efficiënter geworden in mijn analyses. Dat gaat nu vlotter dan in het begin. Op den duur heb je zoveel bedrijven gezien dat je er steeds beter in wordt. We hebben ondertussen een groot netwerk uitgebouwd, via Unizo en NSZ. We hebben na drie seizoenen dus wel meer ervaring en kunnen sneller schakelen. Emotioneel ga ik ook anders om met al die crisissen. Ik voel wel dat ik er beter en beter in word. Heel veel bedrijven vragen mij ook om hen als crisismanager of bedrijvendokter te helpen. Als er ooit eens een bedrijf is dat ik echt interessant vind, ben ik zeker bereid om dat te doen. Maar ik voel wel dat we onze lat hoger leggen. Dit jaar hebben we bijvoorbeeld een bedrijf gehad met 4 miljoen euro omzet. Ik word dus beter in de analyses, maar in de plaats van op onze lauweren te rusten, laten we onze ambities stijgen. En dat maakt het dan weer moeilijker, omdat ik wil dat het uitdagend blijft. Ik wil dat de Vlaming die naar het programma kijkt, altijd nieuwe dingen ziet en leert kennen.”

Heb je nog bepaalde doelen die je zou willen bereiken met het programma ‘Andermans zaken’?

“Ja, ik zou heel graag een bedrijf in het buitenland willen helpen. Die moeten dus zeker niet twijfelen om zich aan te melden voor het nieuwe seizoen van Andermans zaken. Als ze liever niet op televisie komen, maar wel mijn hulp willen, raad ik hen zeker aan om naar mijn lezingen over leren ondernemen te komen. Op die manier moeten ze geen bergen geld op tafel leggen voor makkelijk bedrijfsadvies.”