“Een diploma is na vier jaar achterhaald”: het belang van levenslang leren volgens bedrijfsexperts

Levenslang leren zit in de lift. Zowel werkgevers als werknemers worden voortdurend geconfronteerd met nieuwe uitdagingen. Als bedrijf krijg je almaar meer te maken met hedendaagse vraagstukken zoals ‘Hoe los ik tekorten op de arbeidsmarkt op?’ ‘Of ‘Hoe onderneem ik verantwoord en duurzaam?’. Het antwoord daarop is: ‘Volg een opleiding onder de noemer levenslang leren!’ Helaas hangt aan deze term nog veel te vaak een negatieve connotatie.

“De wereld om ons heen is in volle transitie. In de context van technologische vooruitgang, digitalisering, klimaatverandering en vergrijzing is levenslang leren niet langer een optie maar een noodzaak”, valt er te lezen op de website van de Vlaamse Overheid. Drie experten op dat gebied: Davy Maes, Cedric Tack en Joris Renard van respectievelijk ondernemersorganisaties Voka, NSZ en Unizo beamen dat. Bij alle drie klinkt hetzelfde geluid: “Laten we van levenslang leren een positief verhaal maken, jezelf blijven ontwikkelen komt namelijk iedereen ten goede.”

Hoe kan levenslang leren bedrijven naar de toekomst toe vooruithelpen?

Davy: “Als bedrijf is het een noodzaak in te zetten op levenslang leren. Anders zorg je ervoor dat je achterop hinkt op de almaar veranderende trends. Zeker bij technische beroepen is het cruciaal, want in die sector gaat het bijzonder snel.”

Cedric: “Als je aan werknemers vraagt waar ze iets specifieks geleerd hebben, zal het antwoord heel vaak zijn ‘op de werkvloer’. Het concept ‘levenslang leren’ moet dit nog meer stimuleren. Een bedrijf verwacht dat werknemers bepaalde competenties onder de knie hebben, maar zij moeten ook de tools aanreiken zodat werknemers zich steeds opnieuw verder kunnen ontwikkelen. Zo blijven bedrijven mee met de nieuwste trends.”

Joris: “Levenslang leren helpt bedrijven om oplossingen te vinden om hun vacatures in te vullen of mensen aan de slag te houden binnen het bedrijf door werknemers een nieuwe uitdaging of wending in hun carrière te geven. Maar opleidingen kunnen er ook voor zorgen dat werknemers en de ondernemingen voldoende productief blijven.”

Dus levenslang leren is eerder voor technische profielen?

Davy: “Nog meer dan bij bedienden. We merken dat het in de technische sector heel belangrijk wordt. Maar we mogen ook ‘social skills’, ‘kritisch nadenken’ of ‘leren samenwerken’ niet vergeten. Helaas zien we dat er bij beide groepen nog te weinig wordt geleerd. En bij arbeiders in verhouding nog veel minder dan bij de hogere bedienden-functies.”

“Levenslang leren helpt om vacatures in te vullen”

Hoe moeten bedrijven levenslang leren precies invullen?

Davy: “Het is van cruciaal belang dat elk bedrijf een duidelijke visie ontwikkelt en die op papier zet. Zo moeten ze nagaan waar ze over pakweg 10 à 20 jaar willen staan en welke middelen daarvoor nodig zijn. Concreet moeten ze nadenken over hoe ze relevant en wendbaar kunnen blijven in een steeds veranderende wereld. Het antwoord daarop is heel vaak: zorg voor de juiste kennis bij zowel de leidinggevenden als het personeel. En dat kan verworven worden door in te zetten op correcte opleidingen.”

Hebben sommige bedrijven deze denkoefening al gemaakt?

Davy: “Zeker, meer en meer. We zien bedrijven die hun eigen academy oprichten en opleidingen aanbieden in functie van het bedrijf. Ook stellen ze hun machinepark ter beschikking om die opleiding te kunnen doorlopen.”

Waarom is dat nu nog belangrijker dan pakweg 10 à 20 jaar geleden?

Davy: “Vroeger kon je met de kennis die je verwierf op school de hele loopbaan doorlopen. Vandaag zien we dat alles danig snel verandert. Diploma’s zijn vaak al na twee tot vier jaar achterhaald. Dat komt volgens ons deels door innovatie, maar ook deels door tekortkomingen van onze onderwijsinstellingen. waardoor er nog meer gewicht op de schouders van bedrijven komt te liggen. Het onderwijs is echt niet meer mee en bedrijven moeten taken van hen overnemen.”

Cedric: “Vroeger hadden werkgevers meer keuze tussen een hele reeks sollicitanten. Vandaag zijn er veel minder opties. In Vlaanderen hebben we een lage werkloosheidsgraad en de war for talent is feller dan ooit. Bedrijven die interne opleidingen kunnen aanbieden, hebben vandaag dus echt een extra troef in handen omdat er dan ook soms intern kan veranderd worden van functie.”

Joris: “Alles evolueert inderdaad ontzettend snel, maar we zitten ook met enkele macrotrends die een gigantische impact hebben op bedrijven. Ik denk bijvoorbeeld aan de digitalisering en de vergroening waardoor we bijzonder veel talent op relatief korte tijd verliezen. Bovendien zijn er te weinig jongeren om al die plaatsen op te vullen. Wie zich dus blijft bijscholen, kan vaak ook functies uitoefenen waar hij of zij initieel niet voor is opgeleid.”

Hoe moeten we dit zien in tijd en ruimte?

Davy: “Leren kan verschillende vormen aannemen. Zelfs gewoon een artikel lezen of een podcast beluisteren kan al een vorm van levenslang leren zijn. Als we dit concept situeren in tijd, valt er dus uiteraard een deel binnen de werkuren. Bedrijven moeten openstaan om hun werknemers tijd en ruimte te geven om binnen de uren hun kennis bij te schaven. Maar ook buiten de werkuren moet er worden ingezet op levenslang leren door bijvoorbeeld eens een lezing bij te wonen of avondschool te volgen. Dat klinkt saai, maar achteraf haal je er vaak veel voldoening uit.”

Cedric: “We moeten naar een model waar leren weer aantrekkelijk en plezant is, zodat iedereen het van nature doet en blijft doen. Mensen leren bijvoorbeeld keukentechnieken door simpelweg naar een kookprogramma te kijken.”

Joris: “Met Unizo stellen we vast dat de meeste werknemers een hobbyopleiding wel gerust naast de uren willen doen. Maar wanneer het over een opleiding gaat in verband met hun job, kijken werknemers toch eerder naar opleidingen tijdens de werkuren en vaak ook liefst geïnitieerd door de werkgever. We moeten ons bewust zijn dat leren niet enkel plaatsvindt op de schoolbanken. Een toelichting van een nieuw toestel door een leverancier is ook bijleren.”

Hoe overtuig je werknemers buiten de werkuren te blijven bijleren?

Davy: “In een gezonde werkomgeving waar erg duidelijk is afgebakend waarom er iets moet geleerd worden, zullen werknemers snel overtuigd zijn om bij te leren. En dan werkt het principe learn by example het best. Dit wil zeggen dat alle lagen in het bedrijf het goede voorbeeld geven. Dat kan door goede communicatie en een laagdrempelig aanbod waar werknemers kunnen op intekenen.”

Hoe verlaag je de drempel voor werknemers om weer te gaan leren?

Joris: “Cruciaal is bewustzijn creëren en de juiste attitude bij zowel werknemers als werkgevers stimuleren. En die kan aangeleerd worden. Er vinden heel wat evenementen plaats waar levenslang leren wordt gestimuleerd, dit noemen we incentives. Daar trachten sprekers bedrijven, werknemers of werkzoekenden vooral te overtuigen om te investeren in vorming en opleiding. Maar los daarvan heb je ook heel wat uitstekende momenten die zich voordoen tijdens het jaar, waar levenslang leren bespreekbaar wordt gemaakt. Dan denk ik aan functioneringsgesprekken of andere feedbackmomenten tussen werknemers en leidinggevenden.”

Incentives en functioneringsgesprekken zijn gangbaar in grote bedrijven. Hoe springen kleinere bedrijven, die misschien niet het geld en de middelen hebben om dit alles te organiseren, op de boot van levenslang leren?

Joris: “Bij kleinere KMO’s zien we een horizontale organisatie. Dat wil zeggen dat zowel werkgever als werknemer op de werkvloer staan, ze zijn bij wijze van spreken collega’s. Doordat de afstand tussen hen veel kleiner is, kan er makkelijjk gecommuniceerd worden over het volgen van een extra opleiding. Werkgevers van kleine bedrijven moeten het onderwerp levenslang leren dus durven bespreekbaar maken. Daarbovenop is zelfreflectie ook erg belangrijk. Zelfstandigen die in de spiegel kijken en zelf eens een opleiding volgen, schaven op die manier ook hun kennis bij. Het is dus van cruciaal belang dat kleine KMO’s met een horizontale structuur in dialoog gaan met elkaar en levenslang leren aanmoedigen in plaats van af te schilderen als tijdsverlies.”

Welke rol spelen jullie hier als ondernemersorganisatie in?

Davy: “We hebben hier verschillende rollen in. In eerste plaats moeten we bedrijven sensibiliseren en ze duidelijk maken dat het noodzakelijk is om met je bedrijf in te zetten op levenslang leren. Wij geven dus advies hoe ze een strategisch opleidingsbeleid vorm kunnen geven binnen de onderneming voor zowel bedienden als arbeiders. Ook rollen wij een netwerk uit tussen bedrijven. Zo kunnen ze leren van elkaar. Daarnaast hebben we zelf ook enkele opleidingen waarvan we overtuigd zijn dat ze een toegevoegde waarde hebben voor ondernemers.”

Cedric: “Onze rol hierin is om alle actoren – de potentiële zelfstandige, de verschillende sectoren en de opleidingsinstanties – met elkaar in contact te brengen. We onderstrepen dan ook graag het belang van levenslang leren.”

Joris: “We stimuleren en informeren onze leden over het belang van levenslang leren voor hun onderneming, maar ook voor de ondernemer zelf. Want die wordt vaak vergeten in het beleid.”

Het onderwijs kwam al ter sprake. Volgens jullie wringt daar soms het schoentje. Wat is de taak van de onderwijsinstellingen?

Davy: “We zien dat schoolverlaters of afgestudeerden vaak de basis missen. Daarmee heb ik het niet over al dan niet aangeleerde competenties, maar over de motivatie. Veel jongeren zijn weinig gemotiveerd om zelf te blijven evolueren. Levenslang leren klinkt ook zo veroordelend en het is de taak van de bedrijven en de onderwijsinstellingen om er een positief verhaal aan te koppelen.”

Joris: “Onderwijsinstellingen hebben een heel belangrijke taak: jongeren die levenslang leren-attitude meegeven. Want in een wereld van vandaag, met almaar veranderende trends, is jezelf blijven ontwikkelen enorm belangrijk.”

Om alles even samen te vatten: wat is het belangrijkste dat we moeten onthouden over levenslang leren?

Davy: “Dat we echt aan de slag zullen moeten gaan met levenslang leren: niet morgen, maar vandaag. Het wordt dringend tijd om mensen op te leiden, zodat ook de juiste opleidingen kunnen worden aangeboden.”

Cedric: “Met duaal leren – waarbij scholieren ervaring opdoen op de werkvloer – zetten we al stappen in de goede richting. Ik kan niet genoeg benadrukken hoe belangrijk het is jezelf te blijven ontwikkelen en daar moeten we blijvend op inzetten.”

Joris: “We moeten evolueren naar het idee dat levenslang leren positief is voor zowel werknemer als werkgever. Net zoals je je smartphone regelmatig moet updaten, kan je jezelf ook af en toe een upgrade geven. We moeten er dus voor zorgen dat werknemers hun job zo goed mogelijk kunnen blijven uitvoeren zodat bedrijven concurrentieel en productief blijven. En hierin zijn opleiding en vorming het middel om die doelen te bereiken.”