Wist je dat je in België een aquaduct met Romeinse allures kan bezoeken? En dat er zelfs een stuk verlaten snelweg verborgen ligt waar je kan picknicken en fietsen? West-Vlamingen Bart Vanacker (39) en Reinout Bossuyt (35) gaan op zoek naar zulke vergeten plekken. Avonturiers willen ze zich niet noemen. Eerder verhalenvertellers, of ontdekkers. Na ‘Verdwijnend België’ is er nu ‘Atlas van Vergeten België’. 68 tips voor je staycation!
Of we kunnen afspreken in het Citadelpark in Gent? Dan kunnen ze meteen iets laten zien. We wandelen tot aan de grotten van Gent. Wat Bart en Reinout daar willen tonen, zijn drie doorgangen en een dichtgemetselde ingang. Achter de kunstmatige betonnen rotsen zit een aquariumgrot verborgen, in 1913 gebouwd voor de wereldtentoonstelling. Onzichtbaar voor wie er voorbij fietst of wandelt, maar een vergeten plek die erom schreeuwt om weer ontdekt te worden.
Om maar meteen met de (geheime) deur in huis te vallen: hoe vind je zo’n plek?
Bart: “Dit hebben we ontdekt via een rondleiding. We lezen veel over monumenten en industrieel erfgoed. Ook Google Earth is een handige tool om snel verlaten sites te spotten. Soms zijn we ook onderweg en komen we toevallig op verrassingen uit. In het weekend gaan Reinout en ik zoveel mogelijk samen op pad.”
Reinout: “Ik vergelijk het vaak met een huis zoeken. Ben je niet op zoek, dan loop je alle bordjes met te huur of te koop gewoon voorbij. Ben je wel op zoek, dan zie je die bordjes plots overal opduiken, zelfs nog nadat je je huis al gevonden hebt.”
Bart, jij bent al twintig jaar in de ban van industrieel erfgoed?
Bart: “Ik heb mijn eigen site Tijdreizen waar ik industrieel erfgoed en monumenten een tweede leven probeer te geven via verhalen, foto’s, documentaires en tours. In België valt er zoveel te ontdekken. Ons land was het China van de negentiende eeuw. De ene fabriek na de andere werd gebouwd. Er waren ook veel wereldtentoonstellingen. Veel van die vergeten plekken nemen je mee naar die gloriejaren van weleer.”
En staan ook wel te verkommeren. Hoe voelt dat om voor zo’n, vaak vervallen, bouwwerk te staan?
Bart: “Bij mij overheerst nog steeds verwondering, zelfs als er enkel een ruïne overblijft. Die plek vertelt een heel verhaal.”
Reinout: “Met dit boek willen we die vergeten plekken nieuw leven inblazen. Het is geen geschiedenisboek, geen gids die je snel doorbladert, maar het zit tussen genres in. Iedereen herkent er wel iets in, zijn het niet de plekken, dan wel de verhalen errond en de emoties die ermee gepaard gaan.”
Bart: “Nadat we steenbakkerij Dumoulin in Wijtschate bezocht hadden, konden we koffie drinken in de keuken van Jan, wiens vader de fabriek nog had overgenomen. Zo krijg je de verhalen uit eerste hand.”
Van Wijtschate gesproken. Jullie hebben roots in Roeselare en Heule en selecteerden toch maar vier plekken in West-Vlaanderen?
Reinout: “Dat is om ons eerste boek Verdwijnend België te compenseren. Daar gingen we vooral op zoek in West-Vlaanderen en viel onze afkomst net te hard op (lacht).”
Is er tot slot nog iets dat onze lezers niet mogen vergeten?
Bart: “Durf eens verder te kijken dan de toeristische trekpleisters. In Namen staat de Belgische variant van de Pont d’Avignon. Je hoeft zelfs niet naar Frankrijk te reizen.”
Reinout: “Wij geven ook lezingen en stellen daar altijd een paar vragen. Wie gaat er soms op reis? Wie neemt er dan zijn fototoestel mee? En, wie heeft er ook een foto van zijn straat? Bij die laatste vraag blijft het meestal stil.”
7 plekken die de auteurs niet snel zullen vergeten
Dronkenput in Middelkerke
“Die put werd ons getipt door een industrieel archeoloog. De site is niet meer dan een scheefgezakte put en toch is het een heel vreemde gewaarwording. Dat de put scheef ligt, was nooit de bedoeling. De grote betonnen bak werd gebouwd om drinkwater in op te slaan, maar stijgend grondwater duwde de put schuin omhoog. Omdat het te veel geld zou kosten om de put weer uit de grond te halen, bleef hij maar zo liggen. Avontuurlijk is het niet, maar je moet er eens in zijn geweest om het te geloven.”
Het Volkshuis van Victor Horta in Brussel
“Het Volkshuis werd in 1965 volledig afgebroken, maar er waren wél plannen om met de verschillende onderdelen en elementen iets te doen. Ze werden genummerd en geregistreerd en kwamen in een loods terecht. Of beter gezegd: ze raakten volledig verspreid. Sommige onderdelen lagen lang in een open veld in Jette en werden gestolen, andere werden overal in België geïntegreerd in andere gebouwen of bouwwerken. Op de oorspronkelijke locatie is niets meer van het art-nouveau-gebouw terug te vinden.”
Het sanatorium van Tombeek
“Het sanatorium ligt op de top van de heuvel in Tombeek en blinkt in de zon. Frisse boslucht moest tbc-lijders er weer bovenop helpen. Toen antibiotica komaf maakte met tuberculose werd deze modernistische parel even revalidatiecentrum, maar in 1987 sloot het toch de deuren. Daarna stond het gebouw te verkommeren en waren vandalen kind aan huis. Dertig jaar later kreeg het vervallen gebouw toch een tweede leven: het werd steen voor steen heropgebouwd tot een woonzorgcentrum.”
Kanaal van Bernistap
“Dit half afgewerkte kanaal is een van de grootste nutteloze werken in ons land. Begin 19de eeuw moest er een enorm kanaal gegraven worden tussen de Maas en de Rijn om de economie te ondersteunen en zo welvaart te brengen. Tussen Bernistap en Hoffelt in Luxemburg zou een kanaaltunnel komen die zich vlak door de heuvel zou boren. De werken begonnen in 1828 en alles werd met de hand uitgegraven. De werken duurden zo lang en ondertussen werd meer en meer ingezet op het spoor. Zo’n 1.130 meter raakte uitgegraven en dan hield het op.”
De grotten van Gent
“Eind 19de eeuw was beton een echte rage. De Zwitserse vallei in het Citadelpark herken je aan de kunstmatige betonnen rotsen die tegen de laatste kazematten werden geplakt. In een nog goed bewaarde vleugel van de citadel zit een aquariumgrot verborgen. Die werd in 1913 gebouwd voor de wereldtentoonstelling en stond vol aquaria met vissen in. Ook elders in het Citadelpark werden toen attracties gebouwd, zoals een 40 meter hoge waterbaan.”
Steenkoolmijn in de Borinage
“Te midden de bossen sta je plots oog in oog met de gigantische betonnen schachten van de laatste steenkoolmijnen. De nieuwe mijngebouwen in beton hebben amper tien jaar dienst gedaan. In 1938 sloot de mijn, maar de betonnen karkassen bleven overeind. Of toch bijna. In Ciply werd de betonnen schachtbok omgehakt als een boom. Niemand weet waarom.”
Kosmos in Heuvelland
“Het is een plek waar we vroeger op kamp gingen en waar we ons amuseerden in het zwembad. De bescherming van het monument is een dubbeltje op zijn kant. Het heeft het gebouw gered van de afbraak, maar een heel erg dure renovatie schrikt privé-investeerders af. Daarom blijft het gebouw er voorlopig staan: groots en imposant. Het werd al leeggeroofd, vernield en in brand gestoken, maar het blijft een landmark in Heuvelland.”
Het beste van KW
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier