Vandaag zondag is het Open Monumentendag

Open Monumentendag, het grootste cultureel eendagsevenement van Vlaanderen, zet elk jaar op de tweede zondag van september -vandaag dus- het onroerend erfgoed in de kijker. Een van de deelnemers is Frank Coornaert uit Harelbeke, samen met zoon Tom, een van de laatste ambachtelijke bouwers, herstellers en restaurateurs van fabrieksschoorstenen in Vlaanderen.

De 27ste Open Monumentendag heeft als thema ‘Industrieel en technisch erfgoed’. Een van de categorieën is ‘herbestemming en restauratie van onroerend erfgoed’ waaronder ook fabrieksschoorstenen vallen. Een van de laatste bouwers en restaurateurs in Vlaanderen is Frank Coornaert (61) uit Harelbeke.

Frank ging na zijn studies onmiddellijk werken in het schoorsteenbouwbedrijf van zijn vader Albert, waar hij twee jaar werkte. “Ik had geen aanleg om metser te worden maar wilde wel werken. Na mijn studies heb ik me door zelfstudie en onderzoek verdiept in de schoorsteenbouw. Op mijn 23ste begon ik een eigen bedrijfje”, zegt Frank. Intussen bestaat de firma Coornaert nog steeds en vormt zoon Tom al de vierde generatie. Tom (32) leerde metsen en werkt bij zijn pa sinds zijn 18de.

Passie

Alles begon in 1934 met het bedrijf van Achiel Coornaert, de nonkel van Franks vader Albert. Achiel bouwde vooral schoorstenen voor vlasbedrijfjes. In 1958 werkte Albert samen met zijn broer Werner als metsers en herstellers van schoorstenen. “Papa was op het vlak van materiaalgebruik eerder conservatief. Nonkel Werner gebruikte dan weer graag een elektrische lier”, vertelt Frank. “Schoorstenen waren hun passie en hun leven. Jammer genoeg zijn ze allebei verongelukt tijdens het werk.”

Ik ga steeds op zoek naar de oorzaak: waarom staat die schouw scheef?

De passie voor het bouwen, herstellen en restaureren erfde Frank van zijn vader. “Ik ga wel anders te werk dan mijn vader en nonkel”, lacht hij. “Zij zetten een kromme schouw recht en vervingen een roestige band. Ik daarentegen ga op zoek naar de oorzaak: waarom staat die schouw scheef? Kunnen we die roestigheid misschien verhelpen door bijvoorbeeld te metalliseren in plaats van te schilderen?”

Gaandeweg specialiseerde Frank zich in de industriële schoorsteenbouw. “Werken aan fabrieksschoorstenen is iets heel aparts. Je moet rekening houden met erg specifieke reglementen. Ik werk ook met speciaal materiaal”, vertelt hij.

Duizelingwekkend: de zwevende stelling

Zo werkt Frank met een eigen authentiek smidsvuur waar hij zelf de verbindingen van de versterkingsbanden smeedt. Hij werkt ook met een zwevende stelling. “Wij gebruiken geen metershoge stellingen langs de schouw maar haken onze consoles vast aan de versterkingsbanden van de schouw. Zo werken we naar omhoog. Het verhangen van de consoles duurt een kleine tien minuten. Dat spaart tijd en werk uit.”

In zijn ruim 40-jarige loopbaan werkte Frank onder meer in Nederland, Frankrijk, Portugal, Tunesië, Congo en Duitsland. Hij beklom schoorstenen van vlasbedrijven van 22 tot 25 meter hoog, schoorstenen van textielbedrijven van 30 tot 35 meter hoog en steenbakkerijschoorstenen van 50 tot 80 meter hoog. “Tom en ik werkten ook al aan gemetselde of betonnen schoorstenen van elektriciteitscentrales van 120 tot 240 meter hoog. Ik moet je niet vertellen dat het uitzicht bij zulke werken prachtig is. Ik kan daar echt van genieten.”

We werkten ook al aan gemetselde of betonnen schoorstenen van elektriciteitscentrales tot 240 meter hoog

Kermis

Schoorstenen zijn voor Frank ook een sociaal gebeuren. “Vroeger was het kantelen van een schouw – dat is het laten omvallen bij afbraak – als kermis voor mij. Ik deed dat altijd op zaterdag en verwittigde iedereen op voorhand zodat er veel volk op afkwam”, verklapt hij. “Iedereen vertelde dan zijn verhaal over de fabriek, de mensen die er werkten, de bazen… Soms kwam er ook een biertje aan te pas. Nu is dit alles niet meer mogelijk.”

Frank heeft één adagium. “Ik zal nooit zeggen dat een schouw rechtzetten of restaureren onbegonnen werk is. Ik ga er elke keer opnieuw voor. Ik zeg ook nooit dat ik een schouw ‘afbreek’. Voor ik aan het werk begin wrijf ik over de schouwmuur en zeg ik dat ik de schouw ‘te slapen’ zal leggen. Mensen houden van schouwen. Het staat symbool voor hun verleden.”

Op Open Monumentendag geniet je niet alleen van een bezoek aan het atelier van Frank, je kan ook deelnemen aan een wandeling. Die start aan de Spoorwegstraat en walst langs verschillende fabrieksschoorstenen in de regio.

(PVH)