Wonen in een klooster op enkele tientallen meters van K in Kortrijk? In 2029 zal dat geen absurd idee meer zijn. Sinds de laatste zusters uit het Karmelietessenklooster wegtrokken in 2020, kocht Groep Dewaele uit Deerlijk het beschermde slotklooster op en maakte men werk van een intensief erfgoedtraject. Ondertussen is het openbaar onderzoek voor de omgevingsvergunning afgelopen en beslist het Kortrijkse schepencollege in januari of er definitief groen licht kan komen voor de 31 woonunits.
In het hart van het Kortrijkse winkelwandelgebied staat er tussen de Grote Kring, Voorstraat, Sint-Niklaasstraat en Lange Brug-straat een anachronistische anomalie die zo aan je voorbijgaat. Over de muren van het blokje bevindt zich immers een slotklooster. Bijna 375 jaar geleden kwamen de eerste ‘ongeschoeide Karmelietessen’ aan op de plek waar ze zich zo’n twintig jaar later zouden vestigen, op de wijk Overbeke, toen nog de stadsrand – vandaag midden in de stad.
Beschermd klooster
In de Eerste Wereldoorlog werd een gedeelte vernietigd, in de Tweede Wereldoorlog werden de zusters uit het klooster gehaald en moest het even dienstdoen als gevangenis. Toch heeft het klooster zich telkens door de plooien van de geschiedenis kunnen spartelen. In 2003 werd het dan ook officieel een beschermd klooster.
De laatste decennia daalde de bezetting echter gestaag. Tegen 2020 bewoonden er nog slechts twee zusters het gebouw. Op vraag van de hoofdcongregatie in Rome gaven ze hun klooster op. In 2021 kocht een erfgoedliefhebber het stukje Kortrijkse geschiedenis: Johan Dheedene van Groep Dewaele. Het betekende meteen de start van een intensief erfgoedtraject met Stad Kortrijk en het agentschap onroerend erfgoed.
Passieproject
We spreken Dheedene in het klooster. Doorheen het gesprek wordt duidelijk dat dit voor hem een passieproject is. “Ik was snel gecharmeerd door de sfeer die hier hangt”, begint hij. “Het is geen ‘chique’, maar eerder een sober klooster.” Na een korte wandeling door het gebouw begrijpen we wat hij bedoelt: zeker in de Kloostertuin vergeet je heel even dat je pal in het Kortrijkse centrum staat. De relatief hoge muren creëren een immense stilte.
Nu, de grote erfgoedwaarde maakte het project wel minder evident om uit te werken. Er waren niet zoveel opties. “In het begin wist ik helemaal niet welke richting het uit zou gaan. Later bleek dat een woonproject een van de weinige opties was.” Dheedene legt ons uit dat in de toekomstige indeling de historiek van het klooster leesbaar moest blijven. “Dat leidde onvermijdelijk tot enkele grote woonunits in de oudste beuken van het klooster.”
Er komen in totaal zo’n 31 woningen. Zeker de woonunits in het oude klooster zijn groot. Dheedene toont er ons één die 180 vierkante meter bedraagt. Dat zorgt dan ook bijna vanzelf voor duurdere woningen, maar de bouwheer benadrukt dat er nog een stukje nieuwbouw komt in de kloostertuin met kleinere en ook betaalbare woningen – die overigens ook geheel in de kloosterstijl worden gebouwd.
De kloostertuin wordt volledig behouden en kan open worden gesteld, al zal dat van de wens van de latere bewoners afhangen. “We willen de sfeer van het klooster behouden, dus de tuin zal alleszins niet permanent worden opengesteld”, aldus Johan Dheedene. Wat er wel zeker komt, is een koertje op de hoek van Grote Kring en de Lange-Brugstraat. Daar zal de oude kloosterpoort en een stuk errond worden afgebroken, waardoor er een binnenkoertje ontstaat. De poort daarnaartoe zal altijd open staan. Op die manier zal de oude historische topgevel van het Karmelietessenklooster ook terug zichtbaar zijn.
Als we een blokje rond lopen, zien we affiches hangen aan de voorgevels van enkele woningen. “Waarom moeten er daar per se appartementen komen?”, vraagt een man zich af. Hij heeft het dan specifiek over de nieuwbouw in de kloostertuin. Johan Dheedene verklaart de beslissing: “De keuze om daar een deeltje nieuwbouw te zetten, was de enige logische beslissing. Dit project is levensvatbaar zonder een deel nieuwbouw.”
Er zijn ook ondergrondse parkeerplekken en fietsenstalling nodig. Deze worden onder de nieuwbouw voorzien. Bovendien is het nieuwe gebouw bewust heel laag ontworpen met slechts een gelijkvloers en eerste verdieping aan de zijde van de Sint-Niklaasstraat. “Op deze wijze proberen we de impact op de buren te beperken”, aldus de bouwheer. Er werd ook bewust gekozen om de centrale tuin en alle relevante bomen te behouden. “We willen er vooral iets moois van maken.”
Verdict in januari
Na een erfgoedtraject dat zo’n vier jaar duurde, werd enkele maanden geleden de omgevingsvergunningsaanvraag ingediend. Het openbaar onderzoek daarvoor is intussen afgerond. In totaal ontving Stad Kortrijk een twintigtal bezwaren. De uiterste beslissingstermijn voor de omgevingsvergunning is 16 januari 2026. Dat betekent dat het dossier in de eerste colleges van 2026 geagendeerd zal worden voor beslissing.
Ik waardeer de investeringsinspanningen van de bouwheer
Schepen van Erfgoed Wout Maddens (TBSK) is alleszins lovend over het project en de inspanningen van de bouwmeester. “Ik benadruk dat dit dossier gedurende drie jaar veelvuldig besproken is met alle betrokken partijen – stedenbouw, cultuurhistorisch onderzoek met Departement Erfgoed, architect Lens Architecten, bouwheer – en dat er op gepaste wijze gehoor is gegeven aan de bezorgdheden. Ik waardeer de investeringsinspanningen van de bouwheer om een nieuwe toekomst aan het klooster te geven rekening houdend met de complexiteit en de vele aspecten van het dossier: beschermd monument, herbestemming, duurzaamheid, woonkwaliteit, renovatie, kloostertuin met waardevolle bomen…”
In 2029 af?
Als de vergunning afgeleverd wordt, dan kunnen de werkzaamheden beginnen. Johan Dheedene onderscheidt daarin twee fasen. “Eerst zullen we de grootste werken aan het klooster uitvoeren. Ik schat dat we daar in de tweede helft van 2026 mee van start kunnen gaan, als de procedure geen vertraging oploopt. Met de nieuwbouw beginnen we dan in de tweede helft van 2028. Dat zal een dik jaar duren ongeveer. In totaal zullen de werkzaamheden dus drie jaar in beslag nemen.”
