Met ‘Het Alsjeblieftmeisje’ levert de Oostendse Kathelijn Vervarcke opnieuw een roman af gebaseerd op waargebeurde feiten: de vergeten geschiedenis van prostituees tijdens de Eerste Wereldoorlog. Centrale locatie is de oude Vuurtorenwijk.
Kathelijn Vervarcke (49) is bedrijvig : de lerares Nederlands aan GO! Athena schreef al elf boeken, is historisch auteur bij Lannoo, educatief auteur bij Pelckmans, werkte mee aan schoolboeken en is scenarist bij De Dakbroeders, het gezelschap dat historisch locatietheater brengt. Haar vorige boek De tekenaar van het verzet belichtte verzetshelden in WO II. “Ik ga op zoek naar verhalen die vergeten raakten in de rafelranden van de geschiedenis en probeer een stem te geven aan mensen die geen stem hebben”, zegt de Oostendse. Ze reisde voor haar recentste boek naar Duitsland om er te zoeken in archieven.
Vuurtorenwijk
“De oude Vuurtorenwijk situeerde zich bij het begin van de vorige eeuw op de plaats van de dokken en is niet te verwarren met de Opex aan de overzijde van de Moreauxlaan”, situeert Vervarcke. “Vanaf 1912 startten daar onteigeningen voor havenuitbreiding. Twee jaar later brak de oorlog uit en verboden de Duitsers de visvangst. Veel wijkbewoners waren daarvan afhankelijk. De wijk zonk verder in armoede. De Duitsers namen Oostende in en het werd een toevluchtsoord. De Vuurtorenwijk werd zelfs militair gebied, er verschenen bunkers en Fort Napoleon werd een basis. Voedsel werd schaars, gezinnen vluchtten naar Frankrijk en de hechte gemeenschap viel uiteen.”
Prostitutie
“Oostende was een mondaine stad met een gecontroleerde seksindustrie. De erkende bordelen bevonden zich in de Kortestraat, de huidige Kleine Weststraat nabij de Langestraat”, duidt ze. “Met de komst van de duizenden Duitse militairen ontstond een nieuw fenomeen: de oorlogsprostitutie. Ook op de Vuurtorenwijk was dat merkbaar. In het Militair Hospitaal bevonden zich soldaten die op verlof waren en de hongersnood dreef moeders, arbeidsters en tienermeisjes in de prostitutie. De Duitse soldaten noemden hen Alstemblieftmädchen, omdat hun vraag om eten begon met ‘alstemblieft’. Het beeld van de frivole moffenmeid klopt niet. En het was best een grote groep, want ik vond in De Zeewacht terug dat op het einde van de oorlog 300 meisjes en vrouwen vluchtten naar Duitsland uit vrees voor vergelding. Daar belandden veel van hen trouwens opnieuw in de prostitutie en stierven ze jong door ziektes.”
“Op het einde van de oorlog vluchtten 300 meisjes en vrouwen naar Duitsland uit vrees voor vergelding”
Duitse aanpak
“Er waren tussen 5.000 en 20.000 Duitse soldaten in Oostende. De Duitsers wilden vermijden dat de prostituees de soldaten zouden besmetten, zoals in de Frans-Duitse oorlog. Er waren dus sensibiliseringscampagnes en voordrachten om te wijzen op de risico’s van seks. Officieren hadden condooms en soldaten kregen een ‘liefdesdoos’ met anticonceptiva. De legerbordelen werden streng gecontroleerd: de prostituees kregen ontsmettingsmiddelen en moesten zich twee keer per week medisch laten controleren. Om de prostitutie in te dijken werd zelfs een oorlogscomité opgericht dat contracten sloot met de vrouwen voor productie van onderkledij voor soldaten. Zo hadden de vrouwen een inkomen.”
Theaterwandeling
“Het idee ontstond tien jaar geleden bij een project over de Eerste Wereldoorlog. Ik las toen al over die oorlogsprostitutie en verdiepte me erin. Ik breng het verhaal van de 14-jarige Julie Cattryse. Ze moet als wees en oudste dochter instaan voor het gezin, maar er is geen werk en ze wordt een ‘alsjeblieftmeisje’. Na de oorlog vlucht ze naar Duitsland. Daar is ook haar man niet op de hoogte van haar verleden. Als hij in 1926 naar Diksmuide komt voor een herdenking, komt ook Julie mee. Bij hun bezoek aan Oostende wordt ze geconfronteerd met haar verleden. Het personage is fictief, maar het zou elk meisje van de Oosteroever kunnen geweest zijn.”
Er komt ook een theaterwandeling: “Op de Oosteroever zullen in 2026 rusthuis Godtschalck, Fort Napoleon en het militair hospitaal de locaties zijn voor een hele reeks scènes met professionele acteurs.”
‘Het Alsjeblieftmeisje’ is uitgegeven bij Lannoo en kost 24,99 euro.
