“Onze jongeren zaten in de examenperiode vast omdat bussen niet kwamen opdagen.” Burgemeester Koen Meersseman van Zonnebeke kreeg er genoeg van en daagde De Lijn voor de rechter. Het nieuwe vervoersplan zorgde maandenlang voor chaos: scholieren die naar Ieper of Menen moesten, geraakten er simpelweg niet. De Westhoekgemeente vraagt een schadevergoeding van 30.000 euro. “Maar belangrijker is dat wij als gemeente onze maatschappelijke taak niet naar behoren konden uitvoeren.” Wat zegt mobiliteitsexpert Dirk Lauwers over deze zaak?
Het invoeren van het nieuwe vervoersplan door De Lijn zorgde bij aanvang voor nogal wat problemen in de Westhoek. Honderden kinderen en jongeren die bijvoorbeeld naar Ieper voor school trokken, kwamen daar te laat of helemaal niet aan. Zeker in de examenperiode was dat een groot probleem.
“Een abonnement betalen voor een gebrekkige dienstverlening, dat kan niet”, zei Koen Meersseman toen. De man is nu burgemeester voor #TEAM8980, maar was op het ogenblik dat de problemen zich voordeden schepen van Mobiliteit in Zonnebeke. “Vanaf het invoeren van het nieuwe mobiliteitsplan op 1 januari 2024 werden we dagelijks geconfronteerd met geannuleerde bussen. In onze gemeente zijn er geen middelbare scholen, dus jongeren moeten meestal een beroep doen op het openbaar vervoer om in Ieper of elders te geraken. Het regende klachten over het hoge aantal laatkomers op school.”
Het gemeentebestuur vroeg eerst een korting aan De Lijn. “We betalen als gemeente een tussenkomst van 25 procent in de Buzzy Pazz van de schoolgaande jeugd. We vroegen De Lijn als compensatie het verlengen van dat abonnement voor drie of zes maanden.” De Lijn ging daarop echter niet in, waarop Zonnebeke naar de ondernemingsrechtbank in Ieper stapte. “Binnen de Vervoersregio Westhoek werden de lijnen uitgezet tussen steden en gemeenten. Jammer genoeg bleek de inplanting voor schoolverbindingen onvoldoende te zijn”, aldus de burgemeester.
De Vervoersregio Westhoek is één van de 15 vervoersregio’s in Vlaanderen. Binnen de vervoerregio’s bundelen gemeenten en steden, de Vlaamse overheid en andere partijen de krachten om aan mobiliteit te werken. Door kleine aanpassingen kwamen er verbeteringen, maar het duurde tot mei 2024 voor er min of meer opnieuw normale verbindingen waren en schoolkinderen grotendeels weer mee naar school konden.
Op de rechtbank van Ieper vraagt de gemeente een schadevergoeding van 30.000 euro. “Dat is echter een klein deel van de totale schade, die niet alleen busgebruikers hebben geleden, maar ook de gemeente, onder meer voor het inventariseren van de klachten en het communiceren met de bewoners. Het belangrijkste is dat wij als gemeente onze maatschappelijke taak niet succesvol konden uitvoeren”, zegt burgemeester Koen Meersseman. “Openbaar vervoer is een van onze kerntaken en we zetten daar ook op in ons meerjarenplan.”
“Uiteraard zijn er andere gemeenten die dezelfde problematiek hebben ervaren — zeker in de Westhoek — en die ook wel uitkijken naar de uitspraak van de rechtbank”, gaat Meersseman verder. “De advocaat van De Lijn zegt dat de rechtbank van Ieper niet bevoegd zou zijn, omdat we een contract hebben met De Lijn en het daarom aan de rechtbank van Mechelen is om dit dossier te behandelen. Dat is nonsens, want dit is buitencontractueel. De bussen vertrekken immers uit de stelplaats van Ieper.”
Mobiliteitsexpert
Mobiliteitsexpert Dirk Lauwers (Universiteit Gent en Universiteit Antwerpen) ziet hierin allereerst een interessant debat. “Meer dan honderd jaar geleden reden de trams van de buurtspoorwegen in een rechte lijn door de steden en dorpen. De trams werden later vervangen door bussen. Na de Tweede Wereldoorlog kwamen er overal woonuitbreidingen en nieuwe verkavelingen en die zorgden ervoor dat bussen langs een kronkelend parcours vaak lang onderweg waren. Het is daarom dat het nieuwe vervoersplan er kwam, om opnieuw meer structuur in het busvervoer te hebben.”
Het nieuwe vervoersplan is voor veel mensen een goede zaak, maar voor anderen niet: er zijn winnaars en verliezers. “Bovendien hebben vernieuwingen altijd wel kinderziektes die kunnen worden weggewerkt. En dat zal wellicht in Zonnebeke het geval zijn geweest”, aldus de professor. “Wel is het zo dat het mobiliteitsplan werd uitgetekend in de vervoersregio, waar ook de gemeente deel van uitmaakt. Je kan je dus de vraag stellen: gaat het hier over een slecht plan of wordt het plan niet goed uitgevoerd?”
“Aan de andere kant is het recht op onderwijs gegarandeerd en scholieren moeten uiteraard wel op school geraken. Het is een taak van De Lijn om het openbaar vervoer zo te organiseren dat ook schoolgaande kinderen op hun locatie geraken. Het is niet onterecht dat de gemeente Zonnebeke hier een punt van maakt, want ook de gemeente heeft een verantwoordelijkheid te nemen op vlak van onderwijs.”
Mocht de gemeente de zaak winnen, dan zou dat wel eens een precedent kunnen zijn
“Over de inhoud van deze rechtszaak kan ik uiteraard niets zeggen, maar mocht de gemeente de zaak winnen, dan zou dat wel eens een precedent kunnen zijn”, aldus Lauwers. “Het zou andere partijen ertoe kunnen aanzetten om een schadevergoeding te eisen. Het zijn trouwens niet enkel scholieren die worden getroffen door het nieuwe vervoersplan: er zijn ook gevallen bekend van mensen die niet meer op hun werk geraakten of zelfs niet meer tot aan een begraafplaats waar ze naar het graf van een dierbare regelmatig naartoe gingen.”
“Het klopt dat wij mee aan tafel zitten in Vervoersregio Westhoek, maar laat me duidelijk zijn: het is De Lijn die verantwoordelijk is voor de invulling en de capaciteit van de bussen”, aldus nog de burgemeester. “Bovendien loopt het nu beter. Waarom wachtte De Lijn dan zo lang om die aanpassingen door te voeren?”
De Lijn zelf wil voorlopig niet vooruitlopen op het dossier. “We wensen op dit moment niet in te gaan op inhoudelijke vragen over deze zaak. We wachten de uitspraak van de ondernemingsrechtbank in Ieper af en zullen daarna bekijken welke verdere stappen we nemen”, aldus woordvoerder Marco Demerling. Ook meester Louise Janssens, de advocate die de belangen van De Lijn verdedigt op de rechtbank, spreekt zich liever niet uit voordat de rechtbank een uitspraak doet.
In een eerdere reactie gaf De Lijn aan dat de problemen in Zonnebeke te maken hadden met het verouderde wagenpark van de vervoersmaatschappij. Er was in de regio Ieper weinig reserve qua beschikbare bussen en bovendien waren de meeste bussen fel verouderd. Als er zich onvoorziene problemen voordeden, dan was dat onmiddellijk voelbaar op het terrein.
De uitspraak valt op 16 december.
