Experts over euthanasie voor daderes ‘genademoord’: “Dit is een unicum”

Sien M. (33) kreeg dinsdag euthanasie, terwijl ze verdacht wordt van de moord op haar ex-partner Nicolaas V., vier maanden geleden in Emelgem (Izegem). Dat een moordverdachte geëuthanaseerd wordt nog voor er een proces over de moord heeft kunnen plaatsvinden, roept vragen op. “Alle mensen hebben het recht om euthanasie aan te vragen, ook zij die in een strafrechtelijke procedure verwikkeld zijn. Maar dit lijkt mij toch een unicum”, zegt hoogleraar gezondheidsrecht Kristof Van Assche (Universiteit Antwerpen).

Een arts die euthanasie uitvoert bij een moordverdachte is geen alledaags gegeven. Toch hoeft het op zich niet meteen te verbazen, zeggen experts. “Mensen die verwikkeld zijn in juridische procedures, of ze nu verdacht worden of al gestraft zijn, worden beschouwd als patiënten net zoals iedereen”, zegt hoogleraar gezondheidsrecht Kristof Van Assche van de Universiteit Antwerpen. “Euthanasie op gedetineerden: dat gebeurt. Al heb ik zelf geen weet van gevallen van euthanasie op mensen die in voorhechtenis zitten of verdacht zijn. Voor mij is dit wel een unicum.”

Ook voor mensen als Sien M., die verwikkeld zijn in een strafonderzoek, gelden dus alleen de voorwaarden zoals die in de euthanasiewet vervat zitten. Voor een euthanasie omwille van ondraaglijk lijden, zoals in het geval van Sien M., zijn die helder: er moet sprake zijn van een ongeneeslijke aandoening die daardoor ondraaglijk is. Maar ook: de patiënt moet wilsbekwaam zijn. In het geval van Sien M. kan daar twijfel over rijzen. De jonge vrouw leed aan autisme, depressie en kampte al langere tijd met suïcidale neigingen.

Niet wachten

Daarom werd, in het kader van het moordonderzoek, forensisch psychiater Hans Hellebuyck aangesteld om onder meer te bepalen of ze wel toerekeningsvatbaar was op het moment van de feiten. Zijn verslag daarover zit, volgens onze informatie, nog niet in het dossier. “Maar een euthanasie-arts moet daar in principe niet op wachten. De voorwaarde voor euthanasie gaat over wilsbekwaamheid, dat is iets anders. Dat moet bepaald worden door de behandelende arts, die daar in eer en geweten over beslist”, zegt Van Assche.

Dat bevestigt ook advocaat Christophe Lemmens, gespecialiseerd in de juridische aspecten rond euthanasie. “Stel dat later uit het verslag blijkt dat zij ontoerekeningsvatbaar was, dan kan er discussie ontstaan over de vraag of ze wel wilsbekwaam was om die euthanasie aan te vragen. Al hoeft die discussie er wat mij betreft niet te zijn: de gerechtspsychiater bekijkt de toestand op het moment van de feiten, de euthanasie-arts op het moment van de euthanasie-aanvraag. Daar kan evolutie in zitten”, zegt Lemmens.

Weegschaal

De advocaat begrijpt wel dat deze case mogelijk de wenkbrauwen doet fronsen. “Je moet altijd alles in de weegschaal leggen: het maatschappelijk belang om een moordonderzoek tot een goed einde te brengen, het belang van de burgerlijke partijen om antwoorden te krijgen op hun vragen en een schadevergoeding te kunnen eisen én het belang van de dader, die een patiënt is die met een ondraaglijk lijden kampt. Wat mij betreft primeert dit laatste altijd. Het zou toch totaal verkeerd zijn dat iemand die zo afziet per sé moet blijven leven? Er komt nu inderdaad geen proces maar je kan toch bezwaarlijk zeggen dat dit voor de dader een ontsnappingsroute is?”, klinkt het.