Het feit dat een politie-inspecteur op Kerstavond een woeste man, die met een mes op hem afstormde in een flat in de Korte Riddersstraat in Brugge, in de buik schoot roept vragen op. De dienst Intern Toezicht onderzoekt de zaak. Wat is de stelregel? Hoe moeten agenten omgaan met geweld? “We raden onze politiemensen aan om op de torso of buik te richten, niet op de benen bijvoorbeeld”, zegt hoofdcommissaris Vico Cockx, diensthoofd van het team “Use of Force” dat voor de geïntegreerde politie opleidingen en procedures verzorgt voor het verantwoord gebruikt van dwang of geweld.
Het spreekt vanzelf dat hoofdcommissaris Vico Cockx zich niet uitspreekt over de recente feiten in Brugge. De 40-jarige man, die op Kerstavond door een agent in de buik geschoten werd en in allerijl naar het ziekenhuis gebracht werd, is buiten levensgevaar. Hij werd voorgeleid voor de onderzoeksrechter en is onder aanhoudingsmandaat geplaatst op verdenking van poging tot doodslag ten overstaan van de agent.
Het is overigens de tweede keer dat een politie-inspecteur zich genoodzaakt zag uit ‘wettelijke verdediging’ een belager neer te schieten. In september 2023 werd een 41-jarige drugsverslaafde, die de politie aanviel in de Geerwijnstraat, doodgeschoten.
1400 dossiers
Hoe horen politiemensen te reageren, als ze zelf aangevallen worden? Hoofdcommissaris Vico Cockx van het team “Use of Force” van de Federale Politie, ontwikkelt voor onze politiescholen opleidingsprogramma’s: “Onze dienst kreeg dit jaar 1400 verslagen over het gebruik van geweld, niet alleen door agenten maar ook op ten aanzien van politiemensen.”
Het is fout te redeneren dat een agent een belager best in de benen schiet
“In de twee richtingen, het gaat dan bijvoorbeeld over het gebruik van de wapenstok, weerspannigheid bij arrestaties, het neutraliseren van loslopende dieren, maar ook incidenten bij opleiding en training. 7 à 10 procent van die dossiers behelzen het gebruik van vuurwapens door politiemensen tijdens interventies.”
“De wet is duidelijk, ik verwijs graag naar artikel 416 in het strafwetboek. Er is sprake van ‘wettelijke verdediging’ als er vier voorwaarden vervuld zijn; het geweld moet onmiddellijk, onafwendbaar, levensbedreigend en naar personen toe gericht zijn”, aldus Vico Cockx.
Dodelijke wapens
“Als die vier voorwaarden niet vervuld zijn, is het gebruik van dodelijke wapens en dwangmaatregelen niet toegelaten. Een agent mag bijvoorbeeld geen letaal geweld gebruiken tegen iemand die zijn dier tot stervens toe mishandelt”, benadrukt de hoofdcommissaris.
“Hetzelfde geldt voor achtervolgingen: in onze lessen stellen we dat politiemensen een wegrijdend voertuig niet mogen beschieten. Het risico op ‘collateral damage’ is te groot. Weet dat een politiekogel 1,5 kilometer ver vliegt. Tot op 1.000 meter kan hij een lichaam penetreren en zware verwondingen veroorzaken. “
“In de jaren ’80 is een vrouw, die 880 meter verder de was aan het ophangen was, getroffen geweest door een verdwaalde politiekogel, toen een agent naar een vluchtend voertuig schoot. Bovendien kan de auto van de vluchtende dader ook buitenstaanders verwonden, als je de chauffeur neerschiet.
Pepperspray
“Bij wettelijke verdediging leren we onze politiemensen om naar de buik of de torso te richten, niet naar de benen, als ze aangevallen worden en niet kunnen wegstappen van het gevaar”, vervolgt Vico Cockx. “Veel hangt af van het wapen waarmee agenten bedreigd worden.”
“Een drugsverslaafde die politiemensen met een heroïnespuit aanvalt, is doorgaans niet levensbedreigend. Die aanval hoor je af te wenden andere geweldsmiddelen of technieken, bijvoorbeeld met peperspray. Dat leren we in onze politiescholen aan via rollenspelen.”
Mes
“Feit is dat een aanval met een mes of zelfs een schroevendraaier vaak dodelijker is dan een vuurwapen. Een kogel maakt één wonde met een kleine diameter,met een mes kan de interne wonde veel groter zijn omdat het lemmet groter is en doordat men bij een mesaanval vaak meermaals uithaalt. Het slachtoffer verliest veel meer bloed. Bijkomend probleem is dat je een steekwonde niet voelt door de adrenaline van het moment, de pijn komt pas na vijf minuten en dan zit je al met een interne bloeding.”
“Als een agent geen afstand kan creëren van zijn belager en niet kan wegvluchten, raden we aan om te schieten. Iemand met een mes proberen te ontwapenen met je handen, is niet aan te raden. Het risico dat je polsslagader of andere vitale delen geraakt wordt, is veel te groot.”
Je wordt aangevallen en je denkt dat je zult sterven. Dan komt er een oer-overlevingsinstinct naar boven
“Het is fout te redeneren dat een agent best een belager in de benen schiet. Zo kun je de aanvaller niet stoppen. Richten op de buik of torso is de beste optie. Het hoofd is een te klein doel, zeker bij een individu in beweging. Een kogel richting de buik geeft je de meeste trefzekerheid”, aldus de hoofdcommissaris.
Stress
“In de realiteit is de gemiddelde trefzekerheid minder dan 50 procent op een afstand van drie meter”, stelt het diensthoofd van het team Use of Force. “Door het effect van zijn eigen overlevingsstress verliest de politieambtenaar fijne motoriek en belanden de helft van de patronen naast de agressor. Je wordt aangevallen en je denkt dat je zult sterven.”
“Dan komt er een oer-overlevingsinstinct boven. De adrenaline stijgt, je bloed wordt dikker, je hart moet meer gaan pompen. Je bloed gaat hoofdzakelijk naar je vitale organen (hart, longen, hersenen) en trekt weg uit haarvaatjes dat je kan ervaren als een “koude rilling.”
“Van fijne motoriek is op dat moment geen sprake. Bovendien verloopt er gemiddeld 0,65 à 2 seconden tussen de beslissing om te schieten en het lossen van het schot. Je moet rekening houden met die tijdsspanne. Weet ook dat in twee seconden tijd een gedecideerd aanvaller tien meter kan overbruggen”, besluit de hoofdcommissaris.
