“We kunnen de vragen en de angst van buurtbewoners wel ergens begrijpen, maar eigenlijk is de vrees ongegrond.” Aan het woord zijn Els Deloof en Petra Colpaert, de kersverse directeurs van het eerste detentiehuis in ons land. Die alternatieve gevangenis komt begin volgend jaar in een leegstaand woonzorgcentrum in Kortrijk. “Vandaag zit 80 procent van de gedetineerden in een overbeveiligde cel. Daar wordt niemand beter van.” Vijf vragen en vooral antwoorden over het welles en nietes van het nu al felbesproken detentiehuis.
1. Wat is een detentiehuis? En wie kan er terechtkomen?
“Een detentiehuis is een gesloten instelling waar gedetineerden met een maximumstraf van drie jaar kunnen verblijven”, opent Els Deloof. “Maar dat betekent niet dat iedereen die drie jaar kreeg, hier automatisch voor in aanmerking komt. Wie veroordeeld is voor zedenfeiten wordt sowieso geweerd, net als mensen die zich schuldig maakten aan terrorisme. Wel gaat het bijvoorbeeld om mensen die zijn veroordeeld voor zware verkeersinbreuken, fraude of diefstal.”
“Uiteraard kijken we dossier per dossier, case per case”, pikt Petra Colpaert in. “Iemand die vaker vluchtgedrag vertoont of bekendstaat als erg agressief, komt niet in aanmerking, dat spreekt voor zich. We zullen vanzelfsprekend iedereen heel nauwgezet screenen en laten niets aan het toeval over. De motivatie bij de persoon in kwestie is natuurlijk een belangrijk element: het detentiehuis is eigenlijk een gunst.”
Wie veroordeeld is voor zedenfeiten of terrorisme wordt sowieso geweerd. Sowieso
Concreet zullen in het Kortrijkse detentiehuis, op de site van het voormalige woonzorgcentrum Lichtendal, tot maximaal 55 gedetineerden samen leven. “Die groep zal niet van bij de start meteen zo groot zijn”, aldus Els nog. “Eerst wordt de structuur op poten gezet en gaandeweg bouwen we op. Het gaat ook enkel om mannelijke gedetineerden.”
Wie zijn Els Deloof en Petra Colpaert?
Els Deloof is 50 en woont in Zwevezele. Al sinds 1997 is ze aan de slag als directeur van verschillende gevangenissen in België. Ze begon haar carrière in Merksplas bij de geïnterneerden, werkte 15 jaar met de langgestrafte mannen in de Brugse gevangenis en is sinds 2015 aan de slag op de beklaagdenafdeling van de gevangenis in Ieper.
De 47-jarige Petra Colpaert is geboren en getogen in Kortrijk, maar woont vandaag in Kortemark. Na haar studies maatschappelijk assistent aan Vives en criminologische wetenschappen ging ze aan de slag in het gevangeniswezen. Ze werkte onder meer in Ruiselede en Brugge en legt al sinds 1997 haar focus op groepen.
Samen worden ze het nieuwe directieteam van het eerste detentiehuis van België. Dat detentiehuis komt op de site-Lichtendal op Hoog Kortrijk en moet in februari 2022 klaar zijn om de deuren te openen. Naast de twee directeurs zullen er ook vier administratieve medewerkers en drie tot vijf maatschappelijk werkers en psychologen aan de slag gaan, net als 37 begeleiders van wie de helft bewakers en de andere helft opvoeders.
2. Waarom is zo’n alternatieve gevangenis nodig?
De detentiehuizen moeten mee een oplossing bieden voor de overbevolking in de Belgische gevangenissen. Justitieminister Vincent Van Quickenborne (Open VLD) wil er tegen 2024 zeker 15 openen, verspreid over heel het land. “Vanaf december moeten alle straffen effectief worden uitgevoerd”, duidt Els. “Concreet betekent dat veroordeelden een gevangenisstraf zullen moeten uitzitten. Vandaag is dat voor straffen onder de drie jaar niet het geval. Wie die krijgt, kan eigenlijk opnieuw naar huis in afwachting van een enkelband.”
“Maar het detentiehuis is ook vooral een veel betere manier om gedetineerden voor te bereiden op hun terugkeer in de maatschappij”, aldus Petra. “Door hen intensief te begeleiden in hun zoektocht naar werk, door aan hun problemen waardoor ze in de criminaliteit belandden te werken, door hun band met de samenleving op te bouwen of bestaande te houden. Vandaag zit 80 procent van de gedetineerden in een overbeveiligde cel, bijna voortdurend opgesloten in die kleine ruimte. Wie heeft daar wat aan? Daar wordt niemand beter van, integendeel zelfs.”
Hoe vroeger we ingrijpen, hoe kleiner de kans dat die mannen hervallen en de gevangenis in, uit en weer in vliegen
“Het doel is om de ketting van het criminele parcours zo vroeg mogelijk te breken”, stelt Els. “Hoe vroeger we kunnen ingrijpen, hoe kleiner de kans dat die mannen hervallen en de gevangenis in, uit en weer in vliegen. We leggen eigenlijk tijdens de straf de basis voor het leven na detentie. Dat is het traditionele gevangeniswezen heel wat moeilijker. En het belangrijkste: we werken in groep én heel individueel. Voor elk van hen wordt een persoonlijk detentieplan opgebouwd.”
3. Kunnen de gedetineerden zomaar binnen en buiten? En wat met bezoekers?
“Heel duidelijk: neen. Het gaat wel degelijk om een gesloten instelling, waar je niet te pas en te onpas kan vertrekken”, benadrukt Petra. “De gedetineerden zullen het detentiehuis wel kunnen verlaten, maar enkel op afgesproken momenten en binnen duidelijke kaders. Daarom niet per se onder begeleiding of bewaking. Dat systeem van uitgangsvergunningen voor sollicitatiegesprekken of therapiesessies bijvoorbeeld bestaat ook in het traditionele gevangeniswezen.”
Het detentiehuis zal er wel niet uitzien als een gevangenis. “Er komt geen tralies, er is geen hoge muur en er zijn geen cellen”, zegt Els. “Wel is er vanzelfsprekend bewaking, onder meer met camera’s in het gebouw en aan de voordeur en zijn de ramen op de benedenverdieping op slot. Ook moeten de gedetineerden meedraaien in de huishoudelijke taken, is er een gezamenlijk ontbijt en worden de dagen nuttig ingevuld.”
Het gaat wel degelijk om een gesloten instelling waar je niet te pas en te onpas kan vertrekken
“Of we niet bang zijn dat ze gaan lopen? Dat zou heel dom zijn van die gasten”, zegt Petra. “Als je al regelmatiger naar buiten mag, waarom zou je dan vluchten? Nogmaals: het detentiehuis is een gunst. Eén misstap en het is voorbij, naar de echte gevangenis. Als je een beetje verstandig bent, grijp je die kans op intensieve begeleiding en een andere toekomst.”
Bezoek is, net als in de gewone gevangenis toegelaten, onder voorwaarden en na goedkeuring van de directie. “En ook daar kijken we dossier per dossier en zullen we elke bezoeker grondig screenen”, aldus Petra verder. “Het voordeel van een kleinere groep is dat iedereen goed kent, dat je heel kort men kan werken. Dat ligt bij de groten bak met 600 man wel anders.” Naast bezoekers zullen ook heel wat externe partners binnen het detentiehuis kunnen komen.
4. Begrijpen jullie de vragen en angsten van de buurt? Zij voelen zich onveilig en zien liever geen gevangenis dicht bij de woonwijk. Er werd onder meer een petitie gestart.
“We kunnen dat wel begrijpen, maar eigenlijk is de vrees ongegrond”, klinkt het in koor. “Ik kan me voorstellen dat bij het woord criminelen of alternatieve gevangenis heel wat gedachten door hoofden van mensen schieten, maar je moet alles aan het detentiehuis in rekening nemen. De mensen die er zullen terechtkomen, lopen vandaag eigenlijk meestal gewoon vrij rond. Die kunnen evengoed je buurman worden of met je staan aan te schuiven in de supermarkt.”
“Wij willen heel open en transparant communiceren en zijn altijd bereikbaar voor vragen of opmerkingen”, geeft Petra aan. “Ik denk dat ik voor iedereen spreek als ik zeg dat we net goede buren willen worden. De mannen die hier komen, willen ook aan zichzelf werken, willen iets bijdragen aan de maatschappij. Wij zullen de eersten zijn om de handen uit de mouwen te steken in de omgeving, met zwerfvuilacties of met de nodige handen bij buurtfeesten. Die link met de samenleving is net de sleutel tot het succes.”
De mensen die er zullen terechtkomen, lopen vandaag eigenlijk gewoon vrij rond. Die kunnen evengoed je buurman worden
In die optiek zien Els en Petra ook mogelijkheden om samen te werken met hogeschool Vives vlakbij. “Zowel voor stagiairs uit de opleidingen om bij ons te komen werken, als voor opleidingen voor gedetineerden. Waarom niet ook? Er zijn verschillende gedetineerden die een opleiding willen volgen en uit onderzoek blijkt dat dat recidiveverminderend werkt.”
5. Wanneer bereikt het detentiehuis het doel?
“De bedoeling is om het heropvoedende opnieuw te kunnen brengen en mensen beter te maken”, oppert Petra. “Dat bereik je niet door iemand op te sluiten, er niet naar om te kijken en daarna te zeggen: doe het maar. Wij geloven rotsvast in dit alternatief voor de klassieke gevangenis en zijn trouwens niet de enige. Veel collega’s benijden ons en voelen dat dit een mooie uitdaging is om het anders en hopelijk ook beter te doen. De Engelsen zeggen soms turning taxtakers into taxpayers. Van de mensen in wie we nu noodgedwongen belastinggeld moeten steken, willen wij mensen maken die bijdragen aan de maatschappij.”
Wij geloven rotsvast in dit alternatief voor de klassieke gevangenis en zijn trouwens niet de enige
“Ik ben er zeker van dat een detentiehuis op termijn veel meer resultaat heeft dan een strenge opsluiting, opnieuw uitzonderingen niet te na gesproken”, voegt Els toe. “De structuur van de traditionele gevangenis maakt het moeilijk om te doen wat er zou moeten gebeuren voor een gedetineerde. Die oplossingen zoeken, die re-integratie voorbereiden. In een detentiehuis is de weg naar de die samenleving veel korter en de drempel om er opnieuw deel van uit te maken veel lager.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
