De Belgische stafhouders, de hoofden van de lokale balies van advocaten, gaan vandaag, woensdag, op bezoek in verschillende gevangenissen. De stafhouders willen op die manier de problematische detentieomstandigheden in ons land aan de kaak stellen.
Sinds vorig jaar hebben stafhouders het recht om zonder toestemming van de minister van Justitie de gevangenissen binnen hun rechtsgebied te bezoeken. Net als in 2024 oefenen de baliehoofden dat recht vandaag collectief uit ter gelegenheid van de Europese ‘Dag van de Rechten van de Mens’.
Problematische detentieomstandigheden
“De overbevolking en flagrant onvoldoende toegang tot gezondheidszorg zijn enkele schrijnende problemen waarmee de Belgische gevangenissen kampen”, schrijft belangenorganisatie Advocaat.be in een persbericht. “België is daarvoor al meermaals veroordeeld door internationale instanties vanwege schendingen van de mensenrechten. Hoewel de wet én het Europees mensenrechtenverdrag gevangenen een gelijkwaardige gezondheidszorg en een menswaardige behandeling garanderen, blijft de werkelijkheid mijlenver achter. De kloof tussen recht en praktijk is onmiskenbaar — en onaanvaardbaar.”
De bezoeken gebeuren volgens Advocaat.be in alle onafhankelijkheid. Achteraf worden de bevindingen van de stafhouders gebundeld in een rapport. In het rapport van vorig jaar stond onder meer te lezen dat de meeste gevangenissen in een “erbarmelijke staat” verkeren. De isolatiecellen in Gent, Antwerpen en Dendermonde werden “mensonwaardig” genoemd.
Ons land telt in totaal 39 gevangenissen. Vandaag zitten er 13.613 gedetineerden opgesloten, hoewel er maar plaats is voor 11.098 mensen. De overbevolkingsgraad bedraagt dus ruim 18 procent. Bij gebrek aan voldoende bedden slapen 600 gedetineerden voorlopig op de grond. Daarnaast is er volgens Advocaat.be ook nog eens een groot tekort aan medisch personeel.
Noodwet
Afgelopen zomer kondigde minster van Justitie Annelies Verlinden (CD&V) een noodwet aan die het probleem van de overbevolking moet aanpakken. Die wet heeft volgens de balies “nauwelijks effect” gehad. “Sterker nog: het aantal gedetineerden is in die periode licht gestegen, met 71 extra personen. Het beleid verwees daarbij naar de geplande oprichting van tien bijkomende detentiehuizen, maar tot op vandaag zijn er slechts drie daadwerkelijk gerealiseerd.”
Verlinden laat in een reactie aan Belga weten dat sinds de inwerkingtreding van de noodwet 600 gedetineerden onder voorwaarden zijn uitgestroomd en 950 anderen in strafonderbreking konden, maar dat “de stijgende instroom de voorziene effecten van de noodwet neutraliseert”. Dat komt volgens haar onder meer door de “harde acties tegen de georganiseerde criminaliteit” en de “aanwezigheid van meer langgestraften en van beklaagden zonder wettig verblijf in de gevangenissen”.
De bedoeling is dan ook om de komende jaren capaciteit bij te creëren. Op korte termijn moeten er voor de grondslapers snellere, bijkomende maatregelen volgen. Die worden besproken in de schoot van de regering, laat de minister nog weten. Ondertussen werkt een onafhankelijke expertencommissie verder aan een “duurzaam en structureel plan om overbevolking niet alleen verder te bestrijden, maar ook te voorkomen”.