Thaïs Vanderheyden: “Ik werd niet de perfecte mama, wel een hele menselijke”

Thaïs Vanderheyden schrijft en illustreert kinderboeken, bedenkt de wereld van de Spiekpietjes en laat kinderen kunst ontdekken in de boekenreeks en reizende expo Grote Kunst voor Kleine Kenners, vanaf vrijdag 16 juni te gast in Knokke-Heist. Maar ze is ook moeder van vier kinderen, en zelf dochter van een mama die ze al vroeg moest missen maar die altijd aanwezig zal blijven in haar leven. Moederdag maakt bij haar dan ook meer los dan alleen opgetogenheid over ontbijt op bed.

Op één nacht schreef Thaïs Vanderheyden, een soms moeilijke slaapster, de tekst voor het ontroerende boekje Lievelingsverdriet bij elkaar: een wonderlijk mooi verhaal over veerkracht. Want veerkracht is wat haar eigen moeder haar meegaf voor het leven. En wat ze zelf wil meegeven aan haar eigen kinderen. En bij uitbreiding aan alle kinderen van de hele wereld.

Die veerkracht heeft haar gemaakt tot de vrouw die ze vandaag is, en vanzelfsprekend was dat niet. Thaïs groeide op in Brugge, een tijd waaraan ze mooie maar daarom niet louter zorgeloze herinneringen koestert. Haar vader verloor ze toen ze amper zes was. Haar moeder deed er alles aan om Thaïs en haar jongere broer ondanks het gemis een gelukkige jeugd te geven. Thaïs was 15 toen het noodlot opnieuw toesloeg: haar broer kwam om in een ongeluk. Haar moeder zette ook daarna diep gekwetst maar kranig door, tot ze haar eigen strijd tegen kanker verloor. Thaïs was 21.

Hoe denk jij met Moederdag op zondag 14 mei in zicht terug aan je moeder?

“Op Moederdag denk ik meer aan haar dan dat ik mezelf die dag als moeder beschouw. Zeker nu ik zelf de leeftijd heb waarop ik me haar het best herinner, en we ook het meest met elkaar verbonden waren. Het heet dat tijd de pijn verzacht, maar ik vind dat tijd vooral leidt tot meer begrip. Sommige herinneringen brengen me nu pas tot meer inzicht. Ik denk heel vaak aan haar, alsmaar beter beseffend ook dat het haar enorme liefde en kracht zijn, die mij gemaakt hebben tot wie ik nu ben. Ze was een sterke, chaleureuse vrouw. Heel zelfstandig ook, ze toonde me dat vrouwen net zo goed als mannen een boom kunnen snoeien of een autoband vervangen. Maar ze gaf me vooral ook zelfvertrouwen, wees me onophoudelijk op mijn sterke punten, motiveerde me, leerde me relativeren ook. En ik heb die eigenschappen nodig gehad toen ik na haar dood plots helemaal alleen in het leven stond. Het is in de tijd die daarop volgde niet altijd goed met me gegaan, maar ik krabbelde weer overeind, met haar bemoedigende woorden in mijn achterhoofd: ‘Kop omhoog, je kúnt het…’”

Vandaag ben je zelf mama van vier kinderen, aan wie je dezelfde levenshouding meegeeft?

“Ja, dat leeft heel sterk in mij. Ik wil dat mijn kinderen flink zijn. Het is iets wat me een beetje stoort in onze maatschappij vandaag: het leven ís geen sprookje. Natuurlijk moeten we onze kinderen niet constant doemscenario’s voorhouden, maar ik vind wel dat we hen weerbaar moeten maken, een beetje moeten duwen naar zelfstandigheid. Niet alles gaat vanzelf, en soms gebeurt er inderdaad iets ergs: ik wil dat mijn kinderen dat beseffen en een plaats leren geven. Net daarom ook is het belangrijk om elk onderwerp, ook de minder prettige zoals ziekte en dood, bespreekbaar te maken.”

Het is een moeilijk issue vandaag: hoeveel of hoe weinig beschermen we onze kinderen tegen de wereld?

“Mijn man en ik moeten er wel eens om lachen: hoe we enthousiast staan te wezen telkens als onze kinderen iets presteren. Wij noemen dat de applausgeneratie: kinderen die zijn opgevoed met applaus voor alles wat ze ondernemen. Ik probeer dat wat af te remmen. Niet élke tekening die ze onder mijn neus schuiven, is de mooiste ter wereld. Op aandacht kunnen ze altijd rekenen, maar als ik merk dat ze er met hun pet naar hebben gegooid, dan zeg ik gewoon dat het beter kan. En dat ik weet dat ze meer kunnen. Op die manier leren ze ook om de lat wat hoger te leggen. En dat is geen pleidooi om kinderen over hun grenzen te duwen, maar wel om hun eigen grenzen op te zoeken. Later zal er ook geen applausteam klaarstaan bij alles wat ze ondernemen. Met dat idee kunnen ze maar beter in een liefdevolle context leren omgaan, vind ik.”

Mijn moeders kracht en liefde hebben me gemaakt tot wie ik ben

“Ik zie mijn kinderen graag opgroeien tot kritische volwassenen. Daarom ook heb ik moeite met de hetze rond Roald Dahl en anderen. Waarom mogen we de dingen niet meer benoemen? Waarom mag iemand die dik is, niet langer dik genoemd worden? Het lijkt mij beter om daar open en eerlijk over te praten, in plaats van te doen alsof die persoon níét dik is. Of waarom zou ik niet mogen zeggen dat ik een tekening niet mooi vind? Uiteraard moet ik mijn kind daarvoor niet belachelijk maken, maar ik mag wel mijn mening geven. Het is moeilijk, ja. Ik wil niet hard zijn, wel eerlijk, op een liefdevolle manier. Een kind pamperen is nergens goed voor.”

Gaan je eigen kinderen daarin mee?

“Mijn oudste zoon is 15, vol in de puberteit dus. Maar hij durft met me te praten over wat hem bezighoudt, over lichamelijke veranderingen, zijn gedachten… Ik ben er blij om dat hij me in vertrouwen durft te nemen. En ik maak me sterk dat dat komt doordat we altijd open met elkaar hebben gepraat, om het even waarover.”

Hoe hard wilde jij eigenlijk zelf moeder worden?

“Ik had geen grote kinderwens. Mijn ex-man was daar meer mee bezig, en ergens zag ik kinderen op dat moment in mijn leven als een manier om een nieuwe thuis voor mezelf op te bouwen. Ik had er een paar jaar op zitten waarin ik de wereld rondreisde, van de ene job in de andere rolde. Een tijd van vrijheid, waarin ik deed wat ik wilde, en die ik allicht nodig had na wat ik in mijn jeugd meemaakte. Maar dat had ik wel zo’n beetje gehad. Ik snakte naar een eigen nest.”

“De eerste uren nadat onze zoon Bob in mijn armen lag, heb ik geweend. Ik realiseerde me toen pas goed dat ik voortaan nooit meer onbezorgd zou zijn. De verantwoordelijkheid die ik voor hem voelde, was verpletterend. En tegelijk voelde ik de tijgerin in me opstaan: voor mijn kinderen zou ik werkelijk alles doen.”

Als thuiswerkende mama ben je er ook letterlijk constant voor hen.

“Mijn omgeving noemt me wel eens een helikoptermama. Ik doe inderdaad veel voor mijn kinderen. Dat gaat deels terug op wat ik heb meegemaakt, ik ben me constant bewust van de fragiliteit van het leven. En mijn kinderen weten ook dat ikavailable ben: ik bak pannenkoeken, knuffel hen, help hen huiswerk maken… Alles wat ook andere moeders doen, maar wat soms ook ten koste gaat van onszelf. Het is dus een permanente zoektocht naar een gezond evenwicht tussen Thaïs-de-mama en mezelf als vrouw en als schrijfster.”

“Siska Schoeters vertelde in de media open over haar gevecht met dat moederschap, dat vond ik heel bevrijdend. Ik denk dat het succes van de tekeningen die ik tijdens corona maakte als Quarantaine Mama daar ook in kaderen: mama zijn is heel mooi, maar soms ook gewoon shit. En veel vrouwen herkennen zich daarin: dat mama soms even níét beschikbaar is, omdat ze een aperitief nodig heeft. Of voor een keertje alleen op de wc wil zitten. (lacht) Ik wil vrouwen die zwanger zijn niet bang maken, hé. Maar zeg gewoon waar het op staat. Ja, je ontvangt iets heel bijzonders in je leven. Maar je zal die eerste tijd ook weinig slapen, je relatie kan veranderen, de nieuwe situatie kan ook voor andere kinderen bevreemdend zijn… Elk kind dat erbij komt, brengt verschuivingen in je gezin teweeg. En bij een eerste is het al helemaal zoeken en proberen.”

Er worden stapels boeken geschreven over ouderschap en opvoeden. Niets voor jou dan?

“Goh, ik heb ook Oei, ik groei gekocht! (Een boek over de mentale stappen die een baby doorloopt, red.) Maar bij mijn tweede zoon, Morris, verliep ongeveer niets volgens de stappen uit dat boek. Ik werd het zo beu dat ik het in de haard heb gegooid.”

“ Ik zou het wel zelf uitzoeken, en stap voor stap is me dat ook gelukt. Ik leer liever uit het leven zelf, door vragen te stellen aan vriendinnen of aan vrouwen om me heen. Zo doe ik het ook met mijn twee dochtertjes, een eeneiige tweeling, wat ons weer voor nieuwe uitdagingen stelt. Maar als ik ergens toevallig een tweeling zie, spreek ik hen aan en vraag ik hen uit over hun ervaringen. Daar leer ik pas veel uit, niet uit boeken.”

Het heet dat tijd de pijn verzacht, maar ik vind dat tijd vooral leidt tot meer begrip

Had je een beeld voor ogen van de mama die jij wilde worden?

“Zoals de meesten dacht ik voorheen wel eens, als ik anderen zag ploeteren: ‘amai, bij mij zou het geen waar zijn’. Ik zou de perfecte mama worden, die vrienden is met haar kinderen, elke dag vers eten uit de kookpotten tovert… Maar dan ontdekte ik dat een dag maar 24 uren telt. Bovendien werden het plots vier kinderen in plaats van het geplande derde. En dan moet je mild zijn voor jezelf. Dan wordt het maar een keertje diepvriespizza als ik doodmoe ben. Vergeef jezelf ook als het fout loopt. Zolang je elkaar aan het eind van de dag maar kunt uitleggen waarom het fout ging, en elkaar daarin begrijpt en tegemoetkomt. Kinderen begrijpen veel, en kunnen best veel aan. Dus ja, ik wilde een perfecte mama zijn, maar ik werd een hele menselijke.”

(fijntjes:) “Ik zie ze doodgraag, en ik denk wel dat ze dat weten.”

Ben je aan dat moederen ooit al onderdoor gegaan?

“Ik heb altijd veel energie gehad en kan best wel veel aan. Bij mij manifesteert het zich eerder als dat ik huilend in de zetel bij mijn man ga zitten en snotter dat ik het allemaal niet meer aankan. Wat hij heel begripvol opvangt, waarna ik een badje neem, vroeg ga slapen, en er de volgende dag weer vol moed invlieg. Soms proberen mensen in mijn omgeving om me te doen vertragen, en ik voel ook wel dat mijn Duracell-batterij met de jaren minder snel oplaadt, maar het is gewoon mijn natuur. Ik kan wel proberen om even in de zon te gaan zitten, maar dan popt er alweer een idee op in mijn hoofd. En ben ik opnieuw vertrokken om iets te naaien, zelf icetea te maken of een muur te schilderen… Ik vermoed dat het voor mijn man en kinderen al bij al lastiger is dan voor mezelf.” (lacht)

Wat wens je je kinderen toe voor de toekomst?

“Ze mogen worden wie of wat ze willen. En wat dat ook is, ze zullen bij ons altijd welkom blijven. Maar ik hoop ook dat ikzelf oud genoeg mag worden om hen door cruciale punten in hun jonge leven te leiden. Ik heb mijn moeder op zulke momenten hard gemist. Tijdens mijn echtscheiding, die ik ervaarde als een groot falen, wilde ik niets anders dan terugkeren naar Brugge, om er in haar keuken witloof met kaassaus te eten, met een glas wijn erbij, en bij haar mijn hart uit te storten. Maar of het nu zoiets is, of gewoon vragen over hún kinderen: ik wil er voor hen zijn, onvoorwaardelijk.”

• Ook naar aanleiding vanEnsor 2024 in Oostende, werkt ze momenteel een kinderverhaal uit.