“Een adellijke titel is niet meer belangrijk”

Vier weken lang kijken we binnen bij West-Vlaamse kasteelheren en -dames. We beginnen bij jonkheer Jean-Jacques Matthieu de Wynendaele, bewoner van wel een van de interessantste en meest historische kastelen van Vlaanderen. “Ze noemen mij ‘kasteelheer’, ach ja, maar voor mij is dit gewoon mijn huis.” Het voormalige grafelijke slot heeft 900 jaar geschiedenis achter de rug. “In de 19de eeuw wilde koning Leopold II zelfs het kasteel kopen, maar mijn overgrootvader zei ‘non’…”, lacht de huidige kasteelheer.

Voor alle duidelijkheid: Matthieu is hier geen voornaam maar een familienaam. Het achtervoegsel ‘de Wynendaele’ kwam er pas in 1953 bij. In 1957 werd Jacques, de vader van de huidige kasteelheer, opgenomen in de erfelijke adel. Vanaf dan mocht ook Jean-Jacques (87) zich jonkheer noemen. “Zo’n adellijke titel is niet belangrijk. In de middeleeuwen was dat misschien zo, maar nu niet meer. Wij zijn normale mensen. Ik heb ook altijd contact gehad met de mensen van Wijnendale en Torhout. Burgemeester Norbert De Cuyper is een goede vriend geworden. Zijn jonge opvolger heb ik ook al ontmoet.”

De kasteelheer zet trouwens zijn domein geregeld open voor evenementen, zoals de oldtimerkastelentocht op 15 augustus, die al 30 jaar bestaat. Op pinkstermaandag 5 juni is er de Dag van het Kasteel met roofvogelshows en nog veel meer. “Onlangs organiseerde Westtoer ook een diner in het museum, maar dat is bijna slecht afgelopen”, zegt de kasteelheer. “Er is een lichte brand ontstaan en de brandweer is moeten komen. Voor dit soort zaken is het museum niet geschikt.”

“Onlangs liep een evenement bijna slecht af: er was een brand ontstaan”

Het juiste moment

Jean-Jacques werd niet in het kasteel van Wijnendale geboren, maar in Brussel: “Mijn ouders en voorouders woonden eigenlijk altijd in Brussel, terwijl Wijnendale hun buitenverblijf was. Ze verbleven hier voornamelijk in de zomer en in het jachtseizoen. Toch kan ik zeggen dat ik hier gedeeltelijk opgegroeid ben. Ik was tien jaar toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak en onze familie heeft hier heel de oorlog verbleven. In het gezelschap van Duitsers. De plaats waar wij nu zitten, zat vol Duitsers. Wij woonden in de hovenierswoning.”

Jean-Jacques Matthieu de Wynendaele was de oudste van de vijf kinderen van Jacques Matthieu de Wynendaele en Elisabeth Terlinden. Hij had nog vier zussen. Patricia, de jongste, is overleden en was de eerste echtgenote van graaf Leopold Lippens, terwijl zus Kathleen getrouwd is met Leopolds broer, bankier Maurice Lippens. De andere zussen, Diane en Anita, wonen met hun gezin in Brussel. Jean-Jacques is burgerlijk ingenieur scheikunde. Hij heeft enkele jaren gewerkt in de vroegere Forges de Clabecq. Hij had trouwens nog familiebanden met de stichter van het hoogoven- en staalbedrijf. Daarna was hij een tijdje actief in de banksector in de VS en kocht uiteindelijk het Brusselse bedrijf Daniel Doyen, gespecialiseerd in auto-onderdelen.

Hij leidde de onderneming 23 jaar lang en bracht ze tot bloei. Jean-Jacques: “Ik heb het bedrijf in 1980 verkocht aan Amerikanen, ik was 50 en hoopte er nog een tijd te blijven, maar dat lukte niet. Achteraf bekeken is het een geluk geweest. Precies in 1980 is mijn vader overleden en moest er gekeken worden wat er met Wijnendale zou gebeuren. Ik heb toen beslist mij uit de zakenwereld terug te trekken en naar hier te komen. Het was het juiste moment. Ik heb nog een flat in Brussel, maar woon hier nu al vele jaren permanent. Ik heb er geen spijt van, ik woon hier graag en zal hier sterven…”

Torhout versus Brugge?

De kasteelheer vierde twee jaar geleden zijn diamanten huwelijksjubileum. Zijn echtgenote is Marie-Claire van der Elst. Zij is de dochter van baron Joseph van der Elst, een diplomaat die onder meer Belgisch ambassadeur was in Rome en Lissabon. De familie woonde (en woont) op het kasteel van Oostkerke bij Damme, waar jonkheer Jean-Jacques en barones Marie-Claire ook getrouwd zijn: “Het toeval wil dat de grootvader van mijn vrouw kabinetschef was van minister van Buitenlandse Zaken Julien Davignon. Die was de grootvader van mijn moeder, maar ook van burggraaf Etienne Davignon – die dus een neef (kozijn) is van wijlen mijn moeder. En het is minister Davignon die in 1914 neen gezegd heeft tegen de Duitse keizer!”

“Ik blijf bezorgd over de toekomst van het kasteel”

Begin jaren tachtig, toen jonkheer Jean-Jacques in Wijnendale kwam wonen, ontstonden goede contacten met burgemeester Roger Windels. Door hun samenwerking werd in 1984 in het kasteel een ‘Leopold III-kamer’ geopend, de aanzet voor het kasteelmuseum en de gedeeltelijke openstelling van het kasteel voor het publiek.

Later werd er een nieuw contract gesloten tussen kasteelheer en stad. Het museum is helemaal vernieuwd en in 2006 heropend, nu met interactieve toestanden… waarover de kasteelheer niet erg te spreken is: “Geef mij maar de poppen van vroeger. Het is trouwens heel moeilijk om in een kleine stad als Torhout toerisme op gang te krijgen. Ze hebben al veel pogingen gedaan, zonder succes. Wij kunnen niet optornen tegen Brugge, waar ze ook geen reclame gaan maken voor Torhout…”

Wat zal de toekomst brengen? “Daar blijf ik bezorgd over”, zegt kasteelheer Jean-Jacques. “We hebben nog zo’n 100 hectare landbouwgrond die door een aantal boeren gebruikt wordt, maar dat brengt maar weinig op en de toekomst is onzeker door de ruimtelijke uitvoeringsplannen (de RUP’s), waardoor bemesting niet meer toegelaten zou zijn. Ook de bosbouw brengt veel minder op dan vroeger en de jacht stelt ook niet veel meer voor. Toch blijft het mijn hoop dat mijn zoon hier komt wonen.”

Jean-Jacques Matthieu de Wynendaele en zijn echtgenote hebben twee kinderen: Jérôme en Odile. Zoon Jérôme is actief in de vastgoedwereld. Hij heeft ook twee zonen: Jehan en Joachim: zij vormen de zevende generatie. De oudste is 18, heeft zijn humaniora achter de rug en doet nu vrijwilligerswerk in Latijns-Amerika. Dochter Odile is actief in de (Franstalige) Brusselse theaterwereld en heeft drie kinderen. Allen wonen ze in Brussel. “Mijn zoon Jérôme denkt erover na om in Wijnendale te komen wonen. Ik was 50 toen ik naar hier kwam, hij is nu ook net 50, dus…”