Bieke Depoorter: “Ik zoek graag overal mijn cocon op”

Magnumfotograaf Bieke Depoorter komt nog regelmatig naar de streek waar ze opgroeide, in en rond Ingooigem. Familie en vrienden bieden haar een van de weinige momenten waarop ze de gedachtemolen in haar hoofd even stil kan zetten. Daarbuiten houdt ze niet op zichzelf en haar werk in vraag te stellen: “Het zoeken naar antwoorden vind ik interessanter dan het antwoord zelf.”

In cultureel centrum De Warande in Turnhout loopt nog tot eind dit jaar de tentoonstelling De Nacht. Een tentoonstelling die je ook virtueel kunt bezoeken. Over de nacht dus, en zijn eigen cultuur, eigen rituelen, geuren, geluiden en regels. De nacht als een moment om tot onszelf te komen, of om onszelf in te verliezen. Een wereld die bekend en tegelijk onbekend is, die rust brengt én opwinding. En waardoor veel kunstenaars zich lieten en laten inspireren. Een van hen is Bieke Depoorter, zij toont er de kortfilm Dvalemodus, die ze samen met muzikant Mattias De Craene in 2017 maakte in het meest noordelijke punt van Noorwegen, een plek waar het bijna altijd donker is. Over dat project en de nooit eerder vertoonde fotoreeks die eraan voorafging, lees je meer in het kaderstuk.

De expo ‘De Nacht’ wordt later vertoond dan voorzien, maar ook door heel wat andere projecten trok corona een minstens tijdelijke streep voor jou. Hoe groot was de impact ervan voor jou?

“Groot. Een tentoonstelling in Italië werd geschrapt, net als een hele reeks workshops en lezingen. De tentoonstelling die voor dit najaar in Kortrijk gepland stond, is doorgeschoven naar volgend jaar. Ik zou de voorbije maanden voortwerken aan het project Michael in de VS, maar ook dat kan nu even niet.”

Velen namen de tijd om stil te staan. Jij ook?

“Dat heb ik geprobeerd, ja. Maar het lukte me niet. De oneerlijkheid in de wereld, die door corona werd blootgelegd, gaf me een schuldgevoel. Ik kon me niet neerleggen bij het contrast tussen diegenen die het leven inderdaad even van op de zijlijn kunnen aanschouwen en zij die daar gewoon niet de mogelijkheid toe hebben. We zijn wéér een grote groep mensen vergeten, die we altijd al vergeten: vluchtelingen, mensen in moeilijke thuissituaties, ouderen… De vraag hoe ik me dan wél nuttig kon maken, liet me niet los. Ook binnen Magnum stelden velen zich dezelfde vragen. Zelf begon ik onder andere met de Magnum Quarantine Conversations. Ik koppelde om de paar dagen door middel van loting twee Magnumfotografen. De ene stelde de andere drie vragen in een conversatie met Zoom. Vragen over om het even wat. Het was uitzonderlijk dat iedereen thuis zat. Die conversaties werden vervolgens gepost op onze onlinekanalen. We startten ook een nieuwe website op, #flow, een soort van blog op de Magnumwebsite waar onder andere het e-mailverkeer tussen de fotografen onderling zichtbaar werd. Hierop wordt vaak openlijk gepraat over twijfels.”

Thuis noemen ze me wel eens een dikke overdrijver

Waar wil je met die gesprekken naartoe?

“Deze conversaties hadden niet het doel om een concrete nood in te vullen. We proberen hiermee wel om onze fotografen meer tot bij het publiek te brengen, hen te tonen als de mensen die ze zijn, met hun vragen en ideeën. Want het beeld dat naar voren komt als wij elkaar vragen stellen is anders rauwer, echter dan dat het publiek onthoudt uit interviews die in andere media verschijnen. Het zijn best intense, soms harde gesprekken, net omdat we elkaar zo dicht op de huid zitten. Maar ze tonen ons zoals we zijn, met onze vragen en problemen.”

Wat is het verhaal dat jij wil meegeven?

“Ik ben er niet zo mee bezig over welke boodschap ik wil meegeven. Mijn werk gaat tot nu toe altijd over de relatie die ik met anderen heb, en over hoe die relatie mijn werk beïnvloedt. De voorbije jaren stel ik me daarbij vooral de vraag in hoever ik anderen gebruik in wat ik doe.”

Dreig je daarmee niet te belanden bij de vaststelling dat niets nog zin heeft en je je toestel beter opbergt?

“Dat kan, maar het zal wellicht niet gebeuren. Ik blijf fotografie nodig hebben om mezelf in vraag te kunnen blijven stellen. Hét antwoord zal ik nooit vinden, maar ik wil steeds beter leren omgaan met de problematiek en daardoor evolueren. Vragen dúrven stellen is interessanter dan er het antwoord op vinden.”

Je reist de wereld rond voor je werk. Mis je dat aspect ervan sinds corona?

“Het reizen zelf mis ik niet. Ik ben niet zo’n reiziger eigenlijk. Dat heb ik gedaan voor mijn eerste fotoprojecten, maar op de manier waarop ik het toen deed, daar heb ik nu de energie niet meer voor. Ook in het buitenland zoek ik nu graag een cocon op, een plek van waaruit ik kan werken maar waar ik ook telkens terugkom. De vrienden die ik daar heb, mis ik wel, zelfs meer dan ik verwacht had. Net als het werk dat ik niet kan maken doordat ik niet kan reizen. Ik heb de voorbije maanden geprobeerd om ook hier die cocon te creëren, maar ik kan me hier niet genoeg focussen. Als ik weg ben, zonder ik me meer af, ben ik veel minder bereikbaar ook. Hier lukt me dat niet zo goed.”

Wat bepaalt of jij een project aangaat of niet?

“Ik zoek nooit naar een project, het overkomt mij. Ik leef mijn leven, en bots onderweg op vragen die ik wil onderzoeken. Er is altijd wel iets wat me triggert, iets wat me fascineert, waarbij ik de drang voel om te

begrijpen. Eigenlijk streef ik ernaar om de wereld te zien door de ogen van een ander.”

De oneerlijkheid die door corona werd blootgelegd, gaf me een schuldgevoel

Zo’n project is ook Michael. Bieke ontmoette Michael in 2015 in Portland. Ze sprak hem slechts een paar keer, maar hij schonk haar niettemin twee koffers vol persoonlijke spullen en aantekeningen en plakboeken. Terug in België ontving ze nog een koffer van hem, met een brief waarin hij haar om hulp vroeg. “Michael, en alles wat hij me toestuurde, intrigeerde me intussen zo dat ik terug naar Portland reisde maar hem niet meer terugvond. Ik belde enkele privédetectives, maar besloot dat ik het beter zelf zou kunnen. Doorheen het materiaal dat hij me naliet en de sporen die ik aan de hand daarvan kan volgen, probeer ik zijn leven te begrijpen en te reconstrueren, zonder vooroordelen. Met als doel hem te vinden.”

“Een project als dit wijzigt onderweg voortdurend, er groeien ook andere projecten uit. Zo heb ik samen met mijn broer en mediakunstenaar een installatie gemaakt op basis van gezichtsherkenning en artificiële intelligentie, waarbij we Michael proberen te vinden van op afstand. Het proces verandert constant, en dat vind ik boeiend.”

De portretreeks Agata, waarbij Bieke sinds 2017 een jonge vrouw die ze in een Parijse stripclub ontmoette fotografeerde, zette ze onlangs bewust stop. “Misschien geen definitief einde, maar in elk geval het einde van een hoofdstuk. We vertrokken vanuit het idee dat ik haar zou gebruiken om de complexheid van fotografie te onderzoeken, terwijl zij mij zou gebruiken om haar eigen identiteit te zoeken. Maar onze relatie en het werk zelf werden alsmaar complexer. We werden vriendinnen, maar ik vroeg me af of we dat ook zouden zijn zonder fotografie als link. We maakten samen pret, maar er waren ook conflicten, omdat onze rollen als fotograaf, model en vrienden alsmaar meer door elkaar liepen. Mezelf zien door de ogen van Agata vond ik confronterend. In een brief heb ik haar uitgelegd waarom ik onze samenwerking beëindigd heb.”

Je durft ver te gaan, maar duwt zo nodig ook tijdig op de rem?

“Het gebeurt inderdaad wel vaker dat mijn werk mijn leven overheerst. Mijn werk ís mijn leven, en dat is niet altijd even gemakkelijk. Soms ronduit vermoeiend voor mezelf. Maar ik besef het gelukkig wel op tijd als iets me té ver leidt.”

Hoe zet je je gedachten dan even stil?

“Onlangs verbleef ik met mijn zus en haar gezin een week op een camping in de Ardennen. Daar kan ik mijn werk wel even achterlaten.”

Word je een andere Bieke dan?

“Rustiger, zullen mijn familie en vrienden zeggen. (lacht) Ze zeggen me wel vaker dat ik mezelf wat meer moet ontzien, net omdat ik altijd emotioneel erg betrokken ben bij wat ik doe. Ze noemen me soms een dikke vette overdrijver. Maar het is de aard van het beestje.”

Is er plaats voor een relatie in een leven als dat van jou? Als in: een lief vinden, kinderen krijgen…

“Ik vind mijn privéleven niet relevant. Of ik kinderen wil of niet beschouw ik als iets waar mijn publiek niets aan heeft. Op die vraag antwoord ik daarom liever niet.”

Meer over de expo ‘De Nacht’ op www.warande.be.

De ‘Quarantine Conversations’ kun je bijwonen op www.magnumphotos.com/theme/quarantine-

conversations.

De foto op de cover van dit nummer werd door Bieke Depoorter gemaakt tijdens haar verblijf in het noorden van Noorwegen in 2015. Ze maakte er een reeks uitzonderlijk in zwart-wit en toont die nu voor het eerst hoewel ze dat eigenlijk niet van plan was. “Ik woonde er in een vissershuis op palen, omgeven door de oceaan en bergen, indrukwekkend. Het was er desolaat, donker, de geluiden van de natuur klonken er overweldigend, maar vreemd genoeg heb ik me er nooit bang gevoeld”, vertelt ze. “Ik wandelde er alleen door het bos, fotografeerde op een verlaten kerkhof… Plekken waar ik anders snel onrustig word, brachten me hier net tot rust.”

Maar na enkele weken fotograferen voelde ze dat de foto’s alleen niet volstonden om het leven daar weer te geven. “Ik wilde er experimenteren met tijd, hoe tijd voorbijgaat, hoe tijd iemands perceptie van de werkelijkheid beïnvloedt ook.” Zo werd de fotoreeks een proloog voor de kortfilm Dvalemodus – wat winterslaap betekent in het Noors die ze later op dezelfde locatie samen met Mattias De Craene zou maken en waarin ze leven in afzondering, het omgaan met de tijd in afgelegen gebieden en de rauwe kracht van de natuur onderzoekt. De bijna altijd aanwezige duisternis op deze plaats inspireerde haar, deed haar nadenken over wat het betekent om in het ongewisse te leven, in een soort winterslaap of stand-bymodus.

Bieke Depoorter (33) is afkomstig uit Ingooigem en bleef na haar studies beeldende kunsten optie fotografie aan de Gentse KASK in Gent wonen.

Ze won diverse internationale prijzen met haar fotoreizen door Rusland, Amerika en Egypte, en maakt sinds 2012 deel uit van het vermaarde internationale fotoagentschap Magnum. Ze geeft ook lezingen en workshops en stelt wereldwijd haar werk tentoon.

Bieke blijft zichzelf en haar werk in vraag stellen in nieuwe projecten als Michael en Agata.

www.biekedepoorter.com