Actrice Janne Desmet laat in haar ziel kijken: “Ik ben eindelijk milder voor mezelf”

Janne Desmet is zonder twijfel een van de meest intrigerende en fantastische actrices die rondlopen in Vlaanderen. Vandaag schittert ze op televisie in onder meer Albatros . Haar palmares – ook op theatervlak – oogt zonder meer indrukwekkend. Acteren is loslaten, maar toch zit ze vaak vast. In hersenspinsels of de stugge West-Vlaamse klei. “Ik zou iedereen het leven op een podium willen aanbieden.”

Laten we eerst de obligate info geven. Wat er zich in het hoofd van Janne Desmet afspeelt is mogelijk nog interessanter dan wat ze al speelde op de planken of op tv. Heel misschien ken je haar niet. Nee? Zonde. Of toch wel? Van de vele fantastische theaterproducties zoals Chasse Patate of Zwins ? Of leerde je haar pas kennen toen ze doorbrak met Studio Tarara , of toen ze later te zien was in De Twaalf en De Patrick of pas nu recent in Beau Séjour II en Albatros ? Geloof me, Janne is nog zoveel meer. Sidekick in De Ideale Wereld , coscenarist van de eerste langspeelfilm van Wannes Destoop, die ook Albatros regisseerde. Maar ook de vrouw die op een fantastische wijze het eerste hoofdstuk van Kalme Chaos inlas voor de podcast Zandman van Radio 1, een titel die haar trouwens perfect typeert.

Dezelfde zender waar ze onlangs – kort voor haar veertigste verjaardag – openlijk sprak over haar miskraam. Hoewel ze gelukkig is en vrolijk oogt, schuilt er ook een donkerte in Janne, voelbaar in haar personages. Met altijd weer die onnavolgbare gave om met één blik zoveel emotie over te brengen. Als ze zo spéélt, dan kan je op zijn minst vermoeden dat ze in werkelijkheid ook zo genereus is. In verhalen, inzichten en wijsheden.

“Shit, dit wordt wéér zo’n psychologisch interview”, grijnst ze na tien minuten, als we opmerken dat de personages die ze speelt in het stuk waarmee ze straks in première gaat, behoorlijk destructief uit de hoek komen. Zo destructief als ze voor zichzelf was in haar solovoorstelling Hier waak ik vijf jaar geleden.

Hoezo wéér?

“Ik deed onlangs een interview en vond het confronterend om achteraf te lezen hoe hard ik voor mezelf was. Wij West-Vlamingen zijn goede relativeerders , maar de mate waarin je dat doet kan soms gevaarlijk zijn. Als dat banaliseren te extreem wordt, ben je vooral iets aan het ontkennen. In Hier waak ik zaten momenten waarop ik mij fysiek of intellectueel onderuithaalde. We hebben daar toen heel lang over gediscussieerd, want de mensen met wie ik samenwerkte, vonden het te hard voor mezelf. Ook mijn lief trouwens. Al de personages die toen aan bod kwamen fileerde ik, maar ik zorgde tegelijkertijd dat het aandoenlijk werd. Maar met mezelf deed ik dat niet altijd even rigoureus. Ik besef nu pas dat dat komt omdat ik mij als tiener ook echt zo voelde. Als je je lomp voelt, dan bén je lomp, zelfs al heb je de liefste mensen rondom je die zeggen dat dat niet waar is. Het is het grootste cliché van de wereld; het is pas als je zelf overtuigd bent dat je iets waard bent, dat je het ook begint te zíén.”

Ben je daar nu ook eindelijk van overtuigd? Ik veronderstel dat hoe ouder je wordt, hoe beter je dat kan relativeren?

“Ik heb het gevoel dat het bij mij net verergerd is. Ik heb een enorme werkethiek, maar ik ben ook iemand die continu sukkelt, faalt, te laat komt en whatever . Ik heb gemerkt dat ik mijn schuld ben blijven meedragen in een soort rugzak. Ik dacht altijd: ik zal dan wel eens drie weken onthaasten op een eiland en die rugzak legen. Ik denk overigens dat heel wat mensen zo redeneren. Je zou verwachten dat iemand die zoveel bezig is met vergeving naar anderen toe en de hele wereld, die begrip toont voor publiek en personages, ook mild is voor zich zelf. Maar dat ben ik niet altijd. Ik ben net veertig gewordenen zou nu over een soort streep moeten zijn.”

Had je moeite met veertig worden?

“Op heel veel vlakken niet. Het is een beetje een bevrijding, want je bent al van je dertigste aan het denken dat ‘die grote vier’ eraan komt.”

Je collega Emilie De Roo zei hier onlangs dat ze die bevrijding vindt in haar spelen nu ze veertig is geworden.

“Emilie is een machtige vrouw, die al zoveel straffe dingen deed. Zij speelde een tijdje niet, maar heeft in die tijd wel twee kinderen gekregen en een huis verbouwd, wat ik dus niet deed. Het is maar wat je denkt dat je gedaan moet hebben voor je veertigste.”

“Veertig worden voelde een beetje als een bevrijding”

Staan er bepaalde zaken op die checklist?

“Ik denk dat ik alles van mijn checklist ga weggommenen er ga opschrijven: geniet van het leven. Probeer evenveel te genieten naast als op het podium. En wat komt, dat komt.”

Is er een soort trigger geweest waardoor je het nu zo ziet?

“Ik denk dat elke mens om de zoveel tijd een spiegel tegenkomt. In mijn spiegel zag ik een buitenproportioneel schuldgevoel. Door erin te kijken, heb ik gemerkt dat ik me voor zoveel dingen verantwoordelijk voelde. Het is belachelijk voor iemand die best wel wat leest en een inkijk heeft op de algemene menselijke psyche. Maar er is echt een verschil tussen iets wéten en het ook vóélen. Een miskraam bijvoorbeeld: hoe hard je ook weet dat het niet jouw schuld is, toch denkt je lijf dat wel. Misschien heb je wel iets verkeerds gedaan, die week net te hard gewerkt? Ik ben superdankbaar dat ik die spiegel heb gekregen. Het is voor het eerst dat ik mij op een milde plek begeef. Zo bevrijdend het voor Emilie is om te spelen, zo bevrijdend het voor mij is om te relativeren. Ik ben zo’n perfectionist dat ik mezelf een reeks gênante stappen soms ontzeg. Er is niks fijner dan tijdens een repetitie echt slecht te mogen spelen, slechts een handvol mensen ziet dat. Dat repetitiekot voelt zo beschermend aan. Maar als je in het leven nog maar een millimeter verkeerd bent, is de kans groot dat iemand het gezien heeft, of je daar iemand mee kwetst. Ik zou iedereen het leven op een podium willen aanbieden. Want het is heerlijk wat je daar allemaal mag doen. Shinen zonder dat iemand je arrogant vindt, op de grond vallen zonder dat iemand je als een loser ziet.”

Eerlijk, ik vind die denkwijze wel opvallend voor iemand die al zotte dingen heeft gedaan voor een groot publiek.

“Ik krijg die vraag vaak, maar wie is dat: dat grote publiek? Er bestaat een filmpje van Patti Smith, die een gelijkaardige vraag krijgt en een oproep doet naar jonge artiesten, of de mensen tout court: protect your own name . Je naam is het enige wat je hebt. Probeer die te beschermen door uit te kijken waaraan je hem linkt. Ik heb megaveel chance gehad dat ik mijn naam altijd mocht koppelen aan fantastische mensen, op theater en tv. Aan prachtige verhalen ook, en bijzondere collega’s. Er zijn wel wat uitdagingen aan mijn sector, maar een van de grootste cadeaus is dat ik gesprekken kan hebben met fantastische mensen als Ruth Becquaert, Koen De Graeve, Isabelle Van Hecke of Wannes Destoop. We bellen elkaar superveel om mee te helpen denken, omdat zij vaak al een gelijkaardig parcours hebben gelopen. Collega’s worden zo ook vrienden. Euh, was dat eigenlijk een antwoord op je vraag?” (lacht)

Wat mij opvalt aan de personages die je speelt, is dat ze nooit erg zichzelf durven te zijn.

“De scenarist bepaalt al heel veel. Als acteur gebruik je die aangereikte elementjes en ‘verdedig’ je wat de moeite is. En verdedigen is heel vaak maskeren. Ik heb een grote fascinatie voor de mens die een façade moet ophouden omdat hij denkt dat hij anders geen bestaansrecht heeft. Dat grijpt mij aan, maar het is ook machtig om dat te kunnen spelen. Hoelang kan je het rekken vooraleer je een krakje laat zien? En hoe snel heeft een publiek kleine krakjes nodig om op het puntje van zijn stoel te zitten? Mijn lief is nu pas beginnen te kijken naar Studio Tarara en ik zag opnieuw die scène waar het personage van Peter Van den Begin een interview geeft en zich vastklampt aan de laatste seconden van de onschuld, omdat iedereen rond hem wéét dat hij hangt. Fantastisch gespeeld! Het is een klein moment in de reeks, maar het is iets wat we elke dag doen in het leven.

In het geval van dat personage, zeggen dat alles goed gaat, terwijl je zo hard je best doet om overeind te blijven,omdat die blik van ontgoocheling bij de ander het pijnlijkste is wat je kan krijgen. Maar wanneer in de geschiedenis werd bedacht dat een mens álles moet kunnen? Wie heeft dat beslist? Dat is het meest nefaste wat we elkaar aandoen. Stel je voor dat we gewoon mogen zeggen wat we goed kunnen en níét goed kunnen, zonder veroordeeld te worden. Hoe bevrijdend zou dat niet zijn? Dat gun ik al mijn personages. En mijn publiek.”

Het is ook iets typisch West-Vlaams, zeggen dat alles goed gaat.

“Er is een zin van dichter Luuk Gruwez die me op dat vlak heel hard is bijgebleven. In een kortverhaal schrijft hij: ‘In West-Vlaanderen gaat altijd alles goed. Gaat het niet goed, dan zijn het de zenuwen.’ Typisch: ‘ja ja, het gaat goed, hoor!’”

Als je ouders vragen hoe het met je gaat, wat antwoord je dan?

“Het bijzondere aan Geert en Christine… (ziet ons vreemd opkijken) Ja, ik zeg moeke en vake, maar iedereen in mijn omgeving kent Geert en Christine. Ze komen naar elke voorstelling 20.000 keer kijken, zijn supertrots en geëngageerd. Het bijzondere aan hen is dat ze allebei – alweer een cliché – uit de emotioneel minder communicatieve West-Vlaamse klei komen en drie kinderen op de wereld hebben gezet die hen zoveel uitdagingen hebben gegeven. Als je dochter thuiskomt en zegt: ‘ja, maar, we gaan daar wél eens over babbelen’,dan kan ik begrijpen dat ze al eens een nacht niet goed geslapen hebben. Ze zijn best bezorgd om mij en hoe anderen mij percipiëren. Toen ik die column maakte over kinderloos zijn, liet ik dat weten aan hen, omdat ik niet wilde dat ze triestig zouden zijn. Dat het oké is. Achteraf hebben ze nog gemaild om te zeggen hoe trots ze waren. En dat ze nog zo lang mogelijk willen leven om te zien wat voor dingen ik allemaal ga doen. (stil) Dat zijn twee echt bijzondere mensen. Daar ben ik ongelooflijk dankbaar voor. Dus het gaat goed, ja.”