Van ‘Sinte Magriete’ naar ‘t Hoge in Lichtervelde

Lichtervelde? Een gewoon dorp in hartje West-Vlaanderen. Fout! Gewone dorpen bestaan niet en Lichtervelde is op veel vlakken héél on-ge-woon. Dit ervaren we na een potje wandelen door de dorpskom, op de mooie Molen Binnenweg en op ‘t Hoge.

Van 1 naar 2 naar 3

Afspraak op het Lichterveldse marktplein bij het oorlogsmonument (1) tussen de kerk en het gemeentehuis. Eind WO II werden de Lichterveldse burgemeester-accordeonbouwer Eugeen Callewaert en 12 andere verzetslieden verklikt, opgepakt, naar Duitsland gevoerd en er onthoofd. Zoiets blijft nazinderen, ook nu nog. Enkele van zijn accordeons of Lichterveldse trekzakken staan te kijk in het door een monumentje gemarkeerde gemeentehuis (A). Nu heersen daar pais en vree. Minder dan een halve eeuw geleden werd elk wekelijks schepencollege ingeleid met een joelsessie. In 1971, op het hoogtepunt van de strijd tussen de katholieken en de niet-katholieken (die bij nader toekijken ook katholieken waren), vulden woedende roden en zwarten of De Burgersgilde contra De Zwaan het marktplein en moest de Gentse oproerpolitie ingrijpen om groot onheil in de kiem te smoren. Intussen is die verzuiling verleden tijd. Toch zijn de gevolgen er: de gemeentefusies van eind 1976 lieten Lichtervelde ongemoeid en ook nu nog bezit dit ongewone dorp veel in het dubbel (twee muziekmaatschappijen, twee toneelverenigingen…). We stappen richting de neogotische Sint-Jacobus de Meerderekerk die hier de eer moet delen met de heilige Margaretha van Antiochië. Nog altijd wordt Sinte Magriete aangeroepen tegen buikkrampen en voor probleemloze bevallingen, uiteraard gekoppeld aan kermis, oliebollen, wielerwedstrijd en ander volksvermaak. De andere kerkpatroon doet terecht vermoeden dat Lichtervelde op een van de pelgrimsroutes richting Santiago de Compostela ligt. Links voor in de kerk worden we opgewacht door een romaanse, bijna 1000 jaar oude doopvont uit Doornikse hardsteen. Die wettelijk beschermde doopvont heeft vier hoekzuilen, draken op de zijwanden en is nog altijd in functie.

We verlaten de kerk, houden ze rechts van ons en kiezen gelijk voor het eerste straatje links, de Pastorijstraat. Rechts schuift de vrij grote pastorie (B) voorbij. Enkele jaren geleden werd de ook al vrij grote pastorietuin omgeturnd tot een gezellig parkje in hartje dorpskom. Op het kruispunt net er voorbij stappen we naar rechts en we hebben nu de gemeentelijke begraafplaats (met insectenhotel) links van ons. We steken een kruispunt over en bereiken snel een wegvork (2). We kiezen er voor de linkervorkarm, de Nieuwe Veldstraat.

Met amper een half kilometertje in de benen zijn we al de dorpskom uit. Om ons heen akkers en weiden met her en der verspreid staande woningen die zorgen voor lange postroutes, lange water-, gas- en telefoonleidingen en tal van andere problemen. Fout dus, maar onomkeerbaar. En een kans op een babbel met elk een eigen mening. Zo bereiken we de Oude Bruggeweg, waar we uitkijken naar de Leenstraat rechts. We slaan die in en kiezen gelijk links voor de Molen Binnenweg (3).

Van 3 naar 4 naar 5

Na een bochtje naar rechts en eentje naar links hebben we geen asfalt meer onder de voeten, geen huizen en gemotoriseerd verkeer om ons heen, wel aarde, gras en rust. Links strekt zich een fraai, laag en dus nat weidelandschap uit, gelardeerd met houtkanten en knotbomen. Of een restant van wat ooit hét échte Houtland is geweest. De Molen Binnenweg (3) is een parel van een boerenslag.

Nog altijd wordt ‘Sinte Magriete’ aangeroepen tegen buikkrampen en voor probleemloze bevallingen

We bereiken de T met de Kasteelstraat (4), stappen er naar rechts en kijken uit naar een smal betonweggetje links. Het voert ons naar een tweede T. Links, ongeveer op de plaats waar nu een boerderij (C) is, was er ooit het Groot Kasteel van Lichtervelde dat helaas tijdens de tweede Beeldenstorm in 1584 werd verwoest. De machtigste en meest merkwaardige van zijn bewoners was Jacob van Lichtervelde. Hij werd geboren omstreeks 1360 en stierf op 31 maart 1432, diende achtereenvolgens voor Filips de Stoute, Jan zonder Vrees en Filips de Goede, allen hertogen van Bourgondië. Hij schopte het tot heer van Koolskamp, Zwevezele en Wingene. In Koolskamp had hij ook al een kasteel en in de kerk daar is er een grafkapel met zijn 15de-eeuwse graftombe. In 1780 werd ze om plaats te winnen in de kerk ontmanteld en gebruikt als voetpad (gelukkig met de figuur naar beneden) en als scheidingswand in rundstallen. In 1853 werd de tombe herontdekt. In 1895 was de grafkapel er in al haar glorie terug.

Aan de T klimmen we rechts van 27 naar 36 meter richting de mooie, goed onderhouden, neogotische kapel (D) boven op de wijk ‘t Hoge. We zwenken er naar rechts en kiezen op de drukke Zwevezelestraat snel links voor de Fonteinstraat (5) waar we gelijk genieten van een weids panorama.

Van 5 naar 6 naar 7 naar 8 naar 9 naar 1

We dalen van 36 naar 30 meter en kiezen voor de eerste straat rechts, de Kauwentijnestraat (6). Met de Kasteelbeekvallei als linkse wandelgezel bereiken we de Bellestraat (7). We volgen die naar rechts. Aan de T met de Zwevezelestraat stappen we naar links en bereiken snel de Koolskampstraat (8). We stappen er naar links en kiezen even verder rechts voor de Astridlaan (9).

Links, op het eerste kruispunt, draagt een huis het sierlijke opschrift Accordeon Fabriek(E). In 1890 verhuisde de horloge- en acccordeonmaker Felix Callewaert van de buurgemeente Zwevezele naar Lichtervelde. Felix en zijn broer Charles bouwden hun zaak uit tot een heuse accordeonfabriek waar Lichterveldenaars of Callewaerts werden gefabriceerd. Die vonden niet enkel in België afnemers, maar ook in Frankrijk en Noord-Amerika. Dat exportsucces was ongetwijfeld gelinkt aan de vele Lichterveldse seizoenarbeiders die destijds op Franse suikerbietenvelden en in hete cichorei-eesten labeurden, en al eens hun trekzak meenamen. Toen veel mensen uit Lichtervelde en omstreken omstreeks 1900 naar Canada en de Verenigde Staten emigreerden, werd ook daar de Callewaert een gewild muziekinstrument. Na WO I zette zoon/neef Eugeen de zaak voort en in 1939 werd hij burgemeester. Het einde van zijn levensverhaal en van zijn accordeonfabriek zagen we bij het begin van onze wandeling.

Dan kiezen we voor de smalle Neerstraat pal tegenover de Accordeon Fabriek. Gelijk rechts duikt het Huys de Keyser op, nu dorpscinema De Keizer (F). Van 1924, authentiek en blijkbaar de enige familiecinema van ons land. En dan zijn we terug bij de kerk (1), het oorlogsmonument, het stadhuis en nogal wat blitse cafés.