De heksen van Nieuwpoort
Het na de Eerste Wereldoorlog steen per steen heropgebouwde Nieuwpoort telt vele verborgen plekjes. Je leert ze kennen door de figuur van Jeanne De Deyster, beter bekend als de heks Jeanne Panne die in 1650 in Nieuwpoort werd verbrand. Het is een tragische geschiedenis die met veel vuur verteld wordt door onze gids Greta Boydens, zelf op en top een Nieuwpoortse.
Greta Boydens gidst groepen door het verhaal van Jeanne Panne. Met rekwisieten als een handpop, heksenkoekjes en een mand vol toverspullen weet ze jong en oud voor zich te winnen. “We werden met het verhaal van Jeanne Panne grootgebracht. Het zit elke Nieuwpoortenaar in de genen. Als je niet braaf was, kwam Jeanne Panne je halen.”
In Nieuwpoort werden in de eerste helft van de 17de eeuw 17 heksen verbrand, een triest record.
Angst en verraad
Greta troont ons mee naar de Onze-Lieve-Vrouwekerk. Bij het binnenkomen links hangt een monumentaal schilderij dat de Slag van Nieuwpoort (1600) verbeeldt. Je vindt een lichtschakelaar links onderaan om het werk in de verf te zetten. De slag in de duinen tussen de Spanjaarden (katholieken) en de Nederlanders (protestanten) eiste in een paar uur tijd duizenden slachtoffers. De Nederlanders wonnen en vestigden daarmee hun naam als te duchten natie. “Het is tegen deze achtergrond van godsdienstoorlogen dat we de heksenprocessen uit die tijd moeten zien”, vertelt Greta. “De achterdocht zat er immers ook bij de gewone mens goed in en werd nog aangewakkerd door de autoriteiten.”
Op een bezemsteel
De vader van Jeanne was een gegoede en machtige burger van de stad. Hij was schepen en mengde zich in het sociale leven. Hij bezat een uitgebreide kruidenkennis en had ook een grote mond. Toen Jeanne tien jaar was, werd haar vader op de brandstapel gezet als tovenaar. “Jeanne was een slim meisje, maar kende veel pech in haar leven. Ze kreeg elf kinderen van wie er tien stierven”, vertelt Greta.
In de Willem de Roolaan werd een plantsoen aangelegd ter ere van Jeanne. Ze vliegt er als heks op een bezemsteel boven de stad. “Zo wordt ze altijd afgebeeld”, zegt Greta. “Je moet weten, Jeanne was niet gezegend met een mooi uiterlijk. Ze had bovendien vallende ziekte en bleef een wrok koesteren tegen de mensen die haar vader op de brandstapel hadden gezet. Het maakte haar het ideale slachtoffer voor een samenleving die in angst leefde en een zondebok zocht.”
Dansen met de duivel
Wat verderop staat de afbrokkelende ‘Duvetorre’. Ooit de tweede parochiekerk, later een waterburcht. “Jeanne werd gefolterd om bekentenissen af te dwingen. Tijdens een van die ‘verhoren’ bekende ze rond de toen nog trotse toren de sabbat te hebben gevierd met andere heksen. De duivel zou haar ook betast hebben.” De perversie van de priesters blijkt uit de verslagen van die tijd.
Om de hoek in de Langestraat stond ter hoogte van huisnummer 46 de gevangenis waar Jeanne tijdens haar proces werd vastgehouden. Nu staan er appartementen. In de Recollettenstraat staat de beschermde voorgevel van het vroegere klooster van de paters Recolletten er nog. Achter die muren probeerden ze de duivel uit Jeanne te verdrijven, zonder succes.
Hoogste punt van de stad
Ter hoogte van het kruispunt met het kleine Ankerstraatje bevinden we ons op het hoogste punt van Nieuwpoort.
In huisnummer 21, het huis met de bruine omlijsting, baatte Jeanne samen met haar man Jan een bakkerij uit. “Nieuwpoort is op de duinen gebouwd en dat kan je op dit punt goed zien. Alle wegen leiden vanaf hier naar beneden”, aldus Greta. “Onderaan de Recollettenstraat, op de hoek met het Marktplein, staat de pomp. De vrouwen van de stad kwamen hier roddelen. Het zou kunnen dat de hetze over Jeanne aan deze pomp ontstaan is.” Op de Markt lopen we, begeleid door de 67 klokken van de beiaard, de Stadshalle binnen. Aan de voorkant van het historische bouwwerk hangt een plakkaat uit 2012 (!) dat de slachtoffers van de heksenvervolgingen in Nieuwpoort van alle blaam zuivert. “We buigen het hoofd en vragen vergiffenis”, staat er te lezen.
Praktisch
De geanimeerde Jeanne Panne-wandeling (+/- 2,5 km) gebeurt onder leiding van een gids. Vraag je gids aan op www.nieuwpoort.be > Toerisme > bezoeken > geleide bezoeken > aanvraag gidsbeurt.
Op donderdag 5, vrijdag 6, zaterdag 7 en zondag 8 juli vindt op en rond de Markt van Nieuwpoort een historische evocatie rond Jeanne Panne plaats. De toegang is gratis. Info op www.jeannepanne.be.
Vier toffe activiteiten in Nieuwpoort
Bezoek aan natuurgebied IJzermonding
Vanaf juni vaart het veer over de IJzermonding elke dag en dat tot begin september. De overzet brengt je gratis naar natuurgebied IJzermonding. Vroeger was dit natuurgebied een haven van het leger en lag het vol beton. Nu kan je vanuit de kijkhutten speuren naar vogels en turen naar rustende zeehonden op de slikken en schorren. De bewegwijzerde IJzermondingwandeling (13 km) is zeker een aanrader.
Heerlijk varen en fietsen
Rederij Seastar heeft een nieuw arrangement klaar. Je combineert een fietstocht door de Westhoek met een boottocht op de IJzer. Je fietst van Nieuwpoort naar Diksmuide. Daar scheep je in voor een tocht van 1.45 uur over de IJzer terug naar je vertrekpunt. In juli en augustus is er elke dag (niet op zondag) een afvaart.
Fietsen door de polders
Tussen Nieuwpoort en Veurne worden de polders ook wel ‘het Blote’ genoemd. De bewegwijzerde Lange Lisroute (35 km) verkent vanaf de Markt van Nieuwpoort dit prachtige en vooral rustige landschap. Je volgt een tijdje de IJzer en andere schilderachtige kanaaltjes door de polders. Onderweg passeer je pittoreske polderdorpjes en Veurne.
De impossante Ganzenpoot
De stempel van de Eerste Wereldoorlog zal voor altijd op Nieuwpoort drukken. Het is aan het sluizencomplex Ganzenpoot dat de sluizen werden opengedraaid om de Duitsers tegen te houden op de IJzervlakte. Onder het Albert I-monument werd het prachtige WO I-museum Westfront gebouwd. Zeker een bezoekje waard.
Vrije tijd
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier