De baan op met gerechtsdeskundige Johan Depuydt : “Hoe beter de vaststellingen, hoe minder discussie”

“Het parket heeft een deskundige aangesteld om de omstandigheden van het ongeval te onderzoeken.” Het is een standaardzinnetje in haast elk verslag over een dodelijk verkeers- of arbeidsongeval. Maar wat doen die deskundigen precies, hoe pakken ze dat aan en wat leert hun werk hen over de verkeersveiligheid in onze provincie? Gerechtsdeskundige Johan Depuydt (43) uit Marke biedt een blik achter de schermen.

Al meer dan twintig jaar onderzoekt ingenieur Johan Depuydt ongevallen – in het verkeer of op de werkplaats – in opdracht van het parket, het arbeidsauditoraat of de rechtbank. “Ik ben in 1999 afgestudeerd en vrijwel meteen begonnen. Eerst als medewerker bij deskundige Dirk Christiaens, later heb ik dan mijn eigen bureau opgericht. Heel veel verloop hebben wij in onze sector niet, na twintig jaar vermoed ik dat ik nog altijd de jongste verkeersongevallenexpert van het land ben”, zegt Johan.

Hoe word je verkeersdeskundige?

“Een specifieke opleiding daarvoor bestaat in België niet. Afgestudeerde ingenieurs hebben de goedbetaalde jobs vaak voor het grijpen, er zijn er niet veel die doorstromen naar onze sector. Blijkbaar zien velen ertegen op om eerst een paar jaar te investeren om knowhow op te doen en seminaries te volgen. Er zou wel eens wat vers bloed in onze sector mogen komen. Dat zie je ook aan de gemiddelde leeftijd van mijn collega’s, die draait rond de vijftig à zestig jaar.”

U kan dag en nacht opgebeld worden, vaak voor heftige taferelen zoals dodelijke ongevallen.

“Dat klopt, al moet je dat wel relativeren. Als je opgebeld wordt, krijg je al grotendeels een relaas van de feiten mee en ben je dus voorbereid. Elk jaar zie ik wel een paar verkeersdoden. Leuk is dat uiteraard nooit, maar het hoort erbij. Ik denk dat het voor pakweg de hulpdiensten veel erger is om een slachtoffer te zien sterven na een lange poging om hem of haar te redden.”

“Het kan wat raar klinken maar voor mij is een slachtoffer vaak een botsingspartner die mij net als een beschadigd voertuig informatie kan geven over hoe een ongeval gebeurd is. Het is ook zo dat een goede analyse van een verkeersongeval veel vragen van de nabestaanden beantwoordt. Die mensen willen precies weten wat er gebeurd is, hoe gruwelijk dat ook mag zijn. Dat draagt bij tot de verwerking van hun verlies. Ook als je bijvoorbeeld aan ouders van een overleden kind moet zeggen dat hun kind een fout gemaakt heeft.”

Hoe achterhaalt u bijvoorbeeld de snelheid van een voertuig?

“Daarin spelen verschillende factoren mee: de eigenschappen van het voertuig, de staat van het wegdek en de sporen op de rijbaan. Op basis daarvan kan je met een computerprogramma de snelheid berekenen aan de hand van de wetten van de fysica. Tegenwoordig zijn er ook heel veel digitale sporen, wat men in de volksmond de zwarte doos noemt.”

Tijdens de hele coronaperiode heb ik meer zware en dodelijke ongevallen. Nog geen idee hoe dat komt

“Het uitlezen van tachografen of van navigatiesystemen, de analyse van dashcam-beelden of van beelden van een bewakingscamera. Die gegevens kunnen je analyse aanvullen of bevestigen. Hoe meer sporen er zijn, hoe kleiner de marge op het resultaat en hoe minder discussie er later voor de rechtbank zal zijn.”

“Het belangrijkste is om alle sporen vast te leggen om daar dan later een gedimensioneerd plan van op te stellen, in 2D of 3D. Als experten hebben wij een geoefend oog om te weten waarop we moeten letten. Soms worden cruciale zaken onvoldoende of niet nauwkeurig genoeg vastgelegd. Daarom ga ik het liefst zelf op afstapping, onmiddellijk nadat het ongeval gebeurd is. Ik vertrouw mijn eigen ogen en vaststellingen het meest.”

De voorbije jaren werd de toegelaten snelheid in het verkeer alsmaar verlaagd. Een goeie zaak?

“De vermindering van het aantal verkeersdoden de laatste jaren is vooral toe te schrijven aan de voertuigen die veel veiliger zijn geworden. Niet alleen op vlak van passieve beveiliging, zoals gordels en airbags maar ook op vlak van actieve beveiliging zoals ABS of remhulpsystemen. Dat speelt veel meer mee dan de snelheidsbeperkingen.”

“Snelheid is wat mij betreft in heel weinig gevallen de oorzaak van een ongeval, maar snelheid vergroot wel de gevolgen ervan. De primaire oorzaak is dan bijvoorbeeld onoplettendheid, geen voorrang verlenen of een stuurfout. Als daar dan nog eens overdreven snelheid bij komt, zijn de gevolgen van zulk een ongeval veel zwaarder.”

“De toegelaten snelheid altijd maar naar beneden halen, is een poging om het aantal verkeersslachtoffers te doen dalen maar heeft volgens mij op dit moment nog weinig zin. Het is belangrijker om je snelheid aan te passen aan de verkeersdrukte en de plaats waar je rijdt.”

“Helaas rijden er in België nog altijd veel chauffeurs rond zonder gordel of zijn ze vrijgesteld om zonder gordel te rijden. Bij een ongeval, zelfs aan zeer lage snelheden, leidt dat vaak tot zeer ernstige of fatale kwetsuren. Daarna zijn er nog altijd bestuurders die rondrijden zonder verzekering, zonder rijbewijs, vaak geïntoxiceerd. De full-options noem ik ze en die trekken zich toch niets aan van alle verkeersborden die er gezet worden. Zij zijn dan ook vaak betrokken in zware ongevallen.”

Die mensen zoeken het op, maar voor de gewone burger geldt het spreekwoord dat een ongeval zo gebeurd is.

“Ik heb ook al een ongeval gehad, al was het slachtoffer gelukkig maar een paaltje van een parkeergarage. Door de knowhow die ik heb opgebouwd, weet ik heel goed hoe een ongeval ontstaat en zou ik dan ook sneller gevaar moeten kunnen opmerken.”

“Maar dat betekent niet dat ik durf zeggen dat mij niets kan gebeuren. Als er een ongeval gebeurt op een plaats waar ik vaak kom, besef ik ook dat het mij had kunnen overkomen. Ook ongevallen met kinderen, zeker als ze de leeftijd van mijn kinderen hebben, blijven toch altijd even aan de ribben plakken. Ongevallen blijven onvoorspelbaar en ze komen naar mijn aanvoelen altijd in serie.”

“Soms word ik voor meerdere ongevallen in een week opgeroepen en daarna drie weken niets. Nu, tijdens de hele coronaperiode, heb ik meer zware en dodelijke ongevallen dan gemiddeld binnen gekregen. Ik heb voorlopig geen idee hoe dat komt. Er zijn wel meer fietsers op de baan en men let misschien wat minder op nu er minder verkeer is? Dat zal moeten blijken als ik ze straks allemaal geanalyseerd heb.”