Op zoek naar het leukste provinciedomein van West-Vlaanderen (3) – Palingbeek in Ieper: “Unieke combinatie van natuur en erfgoed”

West-Vlaanderen telt met 21 stuks de meeste provinciedomeinen van Vlaanderen, maar wat is nu eigenlijk het leukste? Op die vraag probeert De Krant van West-Vlaanderen, samen met zijn lezers, deze zomer een antwoord te vinden. Vandaag stellen we de derde finalist aan je voor: Palingbeek in Zillebeke bij Ieper.

Hoe kies je uit 21 provinciedomeinen het allerleukste? Om te beginnen selecteerden we zes finalisten, aan wie onze lezers vanaf nu punten mogen uitreiken. De Gavers in Harelbeke en Duinpanne in De Panne stelden we al voor, nu is het de beurt aan Palingbeek in Zillebeke. Daarna volgen Bulskampveld (Beernem), Wallemote-Wolvenhof (Izegem) en IJzerboomgaard (Diksmuide). Op 27 augustus presenteren we de winnaar. Wie een rapportje instuurt, trakteren we dat weekend op een ijsje.

‘Uit de nachtmerrie ontstaat een groene droom’, lezen we in de buitenexpo van provinciedomein Palingbeek. Die nachtmerrie slaat op het graven van het Kanaal Komen – Ieper, een totaal fiasco. Tel daar nog een wereldoorlog bij en je bekomt een natuurdomein waar verhalen zo voor het rapen liggen. Het is er fijn wandelen op de Ieperboog.

Het Palingbeekje meanderde tot halfweg de 19de eeuw over de toen nog ongeschonden Ieperboog, de heuvelkam rond Ieper. De voormalige burgemeester en invloedrijke volksvertegenwoordiger Alphonse Vandenpeereboom kon het middeleeuwse idee van een kanaal tussen Ieper en de Leie eindelijk waarmaken. Een administratieve pennentrek wis je niet zomaar uit. De graafwerken begonnen in 1864… en eindigden in 1913. Stel je voor dat de werken aan de Oosterweelverbinding 49 jaar zouden duren! Het werd een nodeloos miljoenenproject met niets anders dan miserie, allemaal omdat de sleuf dwars door de heuvelkam rond Ieper ging waar de zandbodems zich op kleilagen bevinden.

Nooit één boot

In die 49 jaar stond de vooruitgang niet stil. Ondertussen verbond een aantal spoorlijnen Ieper met de rest van Vlaanderen. Er heeft nooit één boot door het kanaal gevaren. De sluizen waren te smal voor de toen bestaande tonnages. Het instorten van de Sint-Elooibrug, ter hoogte van waar nu restaurant de Palingbeek is, was de druppel. De arbeiders verlieten de werf. De heuvelkam was tot op het bot afgegraven. Een jaar later streken de Duitsers en Britten er neer en werd de bouwwerf oorlogszone en niemandsland. Na de oorlog was er niet veel animo deze plek nieuw leven in te blazen. De natuur mocht er doen waar ze goed in is: woekeren. In de jaren zeventig kocht de provincie het woeste bos op de heuvel, het begin van een nieuw hoofdstuk.

We stappen de met zeshoekige bordjes bewegwijzerde Palingbeekwandelroute (12,4 km) om een zo volledig mogelijk beeld te krijgen van het domein. We hadden even goed de knooppunten van wandelnetwerk Ieperboog kunnen volgen of per fiets via knooppunten de bospaden kruisen. De fietsroute ‘Crossen door de bossen’ (29 km) doet ook de Palingbeek aan.

We zijn amper de milieuboerderij gepasseerd of we zien een eikelmuis wegflitsen in het kreupelhout. In het gratis toegankelijke bezoekerscentrum komen alle diersoorten van het domein aan bod. Het uitzicht op Ieper is magnifiek. De werken aan de Lakenhalle zijn duidelijk te zien. Op de zeven Britse oorlogsbegraafplaatsen in en rondom de Palingbeek bloeien de rozen. In de ransels van de soldaten zien we wat ze allemaal met zich meedroegen. Bij elke ingreep in het domein wordt eerst een archeologisch onderzoek verricht. Er zit nog veel WO I – materiaal onder de grond.

Het open bos maakt plaats voor een gesloten bos naarmate we de heuvelkam beklimmen. We stappen door een grazerszone en komen bij het ei, bekend als Coming World Remember Me, een vredeskunstwerk van Koen Vanmechelen. Twee dames op leeftijd becommentariëren het werk alsof ze de reïncarnatie van kunstpaus Jan Hoet zijn. Zoej doa nu je geld an geefn? en Teet toch wel eentwadde, vienekik.

Maaien in krater

We dwarsen de Komenseweg en stappen via een dreef naar Caterpillar, de door een Britse dieptemijn ontstane krater. “Het is een bewuste keuze om hier te maaien. Deden we dit niet, dan nam het bos geleidelijk aan over en zou er van dit stuk WO I-erfgoed weinig zichtbaar zijn”, zegt Erwin Verfaillie, hoofd van de groendienst in de Palingbeek.

Bij elke ingreep in het domein wordt eerst een archeologisch onderzoek verricht, er zit nog veel WOI-materiaal onder de grond

Er zitten veel bosvlinders nabij de poelen in dit voormalige kasteeldomein, onderdeel van de Palingbeek. Het is nog vroeg, we zijn alleen op de bochtige bospaden waar het regelmatig naar nectar ruikt dankzij de vele bloeiende bloemen.

Elk jaar graaft de groendienst van de provincie nieuwe poelen in de Palingbeek. Samen met nieuwe aanplantingen van hagen en houtkantingen dragen ze bij tot de perfecte winter- en zomerpleisterplek van de kamsalamander, een bedreigde diersoort. En met succes. “De dieren zitten nu in heel het gebied en daar zijn we best trots op”, zegt brigadechef Erwin Verfaillie.

Langs de Vaart staan erfgoedborden met historische foto’s. Ze tonen aan hoe kaal het hier was. Nu is dit een groene oase, met eenden op het water en eekhoorns in de bomen. “En reeën!”, zegt Tximista Poissonnier (20), samen met zijn zus Tapenga (22), de nieuwe uitbater van restaurant de Palingbeek. Ze werkten al een aantal jaar voor de vorige concessiehouder. De overname was een droom die uitkwam. “Wij hebben een hechte band en kunnen heel goed samenwerken”, klinkt het. “We hebben een vaste kaart en bieden elke week nieuwe suggesties aan. We doen het doodgraag, zeker in dit kader. We zien hier regelmatig wild passeren langs het terras.”

Film in het bos

Binnenkort wordt een natuurspeelplein op de picknickweide naast de parking aangelegd. Luc Breynaert (54) en Lena Vandendijck (56) uit Bocholt zijn op driedaagse in de Westhoek. De Palingbeek kenden ze niet, net zomin als de verhalen die er aan verbonden zijn. We wijzen hen op het outdoor bezoekerscentrum aan de parking voor het restaurant. Hier staan rijen houten kiosken waar je met een druk op de knop filmpjes ziet, sluizen kan bedienen en nog veel meer. “Wat ons vooral opvalt, is hoe proper en kleurrijk het hier is. Het fameuze ei van CWRM is indrukwekkend. Het vlonderpad rond The Bluff, het niemandsland in de Eerste Wereldoorlog, vonden we tof én leerrijk. We werden er verrast door een nieuwsgierig ezeltje.”

Met ranger op pad

Volkssterrenwacht AstroLab IRIS is elke woensdag- en zondagnamiddag vanaf 14.30 uur gratis toegankelijk. Je kan er door de telescoop naar de zonne-activiteit kijken.

We steken de Vaart over via sluis 7bis, beschermd erfgoed, en zoeken aan de overkant een nieuw stukje domein op waar een hoogstamboomgaard werd aangeplant. Een valkje bidt boven het hooiland. De groendienst is wat verderop aan het maaien. Een bospad brengt ons terug naar de milieuboerderij waar een jeugdvereniging staat te trappelen om met een ranger op pad te gaan. “Onze rangers verrassen de deelnemers met een combinatie van natuurkennis en bushcraft-vaardigheden”, zegt Michèle Delbecque van het bezoekerscentrum. “Je krijgt leuke bosopdrachten, je mag lekkers uit de natuur bereiden en je leert van welk dier welk drolletje is.”