Vergeten Bruggeling Roldan nam 500 jaar geleden deel aan eerste zeilreis om de wereld

Een werkgroep met onder meer voormalig VRT-baas Cas Goossens en acteur Kurt Defrancq ijvert voor eerherstel voor de vergeten Bruggeling Roldan de Argote. De ‘lelijkste mens op aarde’ nam precies 500 jaar geleden als kanonnier deel aan de allereerste zeereis om de wereld. Marcel Van Brussel is de drijvende kracht achter de werkgroep die Roldans verdiensten graag beloond ziet met een standbeeld of straatnaam: “Het is mijn levenswerk, het leven van Roldan reconstrueren.”

Fuimos los primeros. Wij waren de eersten. Met deze leuze vechten de Spanjaarden en de Portugezen dezer dagen een internationaal robbertje uit, dat herinneringen oproept aan de bitse strijd die beide mogendheden vijf eeuwen geleden leverden om de heerschappij over de wereldzeeën te veroveren. Wie mag de allereerste zeereis om de wereld claimen? De Portugese ontdekkingsreiziger Ferdinand Magellaan was in dienst van de Spanjaarden, toen hij op 10 augustus 1519 uit Sevilla vertrok, maar hij sneuvelde op 27 april 1521 op de Filipijnen. Wie wel het grote avontuur levend beëindigde, was Roldan van Brugge. Maar aan zijn nochtans verdienstelijk exploot wordt voorlopig niet eens aandacht besteed op twee grote, internationale tentoonstellingen die later dit jaar met veel poeha in Madrid ter eer en glorie van Ferdinand Magellaan opgezet worden.

Legandarische expeditie

“Roldan was één van de 31 overlevenden van deze drie jaar durende, legendarische expeditie, waaraan 265 bemanningsleden op vijf schepen deelnamen”, zegt Bruggeling Marcel Van Brussel (74), een gewezen textielingenieur die sinds zijn pensioen een ultiem levenswerk heeft: het leven reconstrueren van Roldan de Argote, een Spaanse verbastering van de naam Roeland Herregots of Vergote. Marcel Van Brussel is de drijvende kracht achter de werkgroep die hoopt dat Roldan de Argote door zijn verdiensten minstens een standbeeld of straatnaam in Brugge krijgt. “Maar cultuurschepen Nico Blontrock vraagt ons om nog enkele jaren geduld te hebben: nu gaan alle inspanningen naar vrouwenstraten en naar de herdenking van de wiskundige Simon Stevin.”

Hoe is deze Bruggeling op het spoor gekomen van zijn vergeten stadsgenoot? Marcel Van Brussel: “Ik ben altijd al gepassioneerd geweest door scheepsbouw en maritieme geschiedenis. De naam van Roldan de Argote duikt op in het boek Magellaan. La Question des Moluques uit 1911 van de Antwerpse historicus Jean Denucé. Dat wekte mijn interesse op. Aan de expeditie van Ferdinand Magellaan namen vijf Vlamingen deel: twee Bruggelingen, twee Antwerpenaren en een Brusselaar. Roldan was de enige Vlaming die het avontuur overleefde. Zijn Brugse stadsgenoot, scheepsknecht Pedro de Urrea, keerde vroegtijdig terug met het deserterende schip San Antonio. Vele bemanningsleden bezweken aan scheurbuik of werden tijdens de reis vermoord op een van de eilanden.”

Dankzij Roldan kon de expeditie de doortocht maken naar de Pacific

“Het was een internationale expeditie, die gesponsord werd door de rijke Duitse familie Fugger en vooral door de Spanjaard Cristobal de Haro. Zijn broer Diego de Haro was reder in Antwerpen en heeft enkele Vlamingen voor die vloot aangeworven. Vlaanderen had toen de beste kanonniers van Europa, Roldan genoot blijkbaar een uitstekende reputatie…”

Campana de Roldan

“Het doel van de Spaanse expeditie was om de eilandengroep de Molukken, die bekend waren voor hun specerijen, via de westelijke weg te bereiken. Want de oostelijke route was in handen van de Portugezen. Ferdinand Magellaan bood zich aan, omdat hij in onmin was geraakt met het Portugese hof. Het was dus niet eens de bedoeling om rond de wereld te varen! De vijf schepen voeren de Atlantische oceaan over en vervolgden hun route langs de oostelijke kust van het nieuwe continent Amerika. Ze zochten zuidwaarts een doortocht naar de Stille Oceaan, later werd die doortocht de Straat van Magellaan genoemd.”

“Roldan de Argote speelde een belangrijke rol in deze expeditie. In het Zuid-Amerikaanse Patagonië werd hij samen met twaalf anderen in een sloep op verkenning uitgestuurd. Met als opdracht een uitweg te zoeken uit deze zeestraat. Tijdens die zoektocht beklom hij een heuvel op een eilandje en zag dat de vaarweg naar de Stille Oceaan open lag, maar ook dat er een duidelijke getijdenwerking was. Dus dankzij Roldan kon de expeditie van Magellaan de doortocht maken naar de Pacific. De klokvormige heuvel die hij beklom wordt sindsdien officieel de Campana de Roldan genoemd. De naam van deze Bruggeling prijkt op diverse wereldkaarten. Ik ben in 2006 samen met stadsgenoot Ludo Schotte naar Patagonië gereisd, om er aan de plaatselijke universiteit van Punta Arena opzoekingswerk te verrichten. We zijn toen met een zodiac van walvis spotters om het eilandje Carlos III gevaren, tot dichtbij die heuvel.”

Muiterij

“Later, op de Filipijnen, raakte Ferdinand Magellaan betrokken in een twist tussen rivaliserende plaatselijke clans en werd de expeditieleider afgemaakt. Op de Molukken bleven er na schipbreuk, desertie en muiterij nog twee schepen over, die volgestouwd werden met kruidnagel, peper en nootmuskaat. De Trinidad wou via Noord-Amerika terugkeren naar Spanje, maar viel in handen van de Portugezen. Slechts vier van de zestig bemanningsleden bereikten acht jaar later hun thuisland. De Victoria, met Roldan aan boord, deed de route via Kaap de Goede Hoop. Toen hij met twaalf kompanen op de Kaapverdische eilanden proviand wou inslaan, werd hij gevangen genomen door de Portugezen. Juan Sebastian Elcano, die na de dood van Ferdinand Magellaan de leiding had, vluchtte met achttien matrozen naar Sevilla, dat hij op 22 september 1522 met de Victoria bereikte. Na bemiddeling van Keizer Karel lieten de Portugezen Roldan en zijn vrienden vrij, zij arriveerden pas enkele maanden later, eind 1522, in Spanje.”

“Roldan is nooit meer teruggekeerd naar Vlaanderen. Samen met enkele kameraden uit zijn eerste wereldreis nam hij in 1526 opnieuw deel aan een expeditie naar de Molukken. Daar brak een strijd uit tegen de Portugezen. Roldan raakte zwaargewond in het gelaat en werd nadien in enkele boeken omschreven als de lelijkste mens ter wereld. Hij moet op een eiland in de Stille Oceaan gestorven zijn voor 1534. Hoe dan ook, Roldan van Brugge verdient uit de vergetelheid gehaald te worden. Spanje heeft nu toch eindelijk zijn medewerking beloofd. Ook Brugge zou iets moeten doen. Hem toch minstens een straatnaam in de haven geven”, besluit Marcel van Brussel.