Veel zon en vette vis als buffer: de kracht van vitamine D in de strijd tegen corona

Dr. Dieter De Smet leidt het labo van het AZ Delta in Roeselare. © Kris Van Exel
Olaf Verhaeghe

Bij patiënten met een zwaar tekort aan vitamine D is de covid-infectie ernstiger en de kans op overlijden groter dan bij wie wel voldoende vitamine D in zijn lichaam heeft. Dat blijkt uit onderzoek van de dienst laboratoriumgeneeskunde aan het AZ Delta in Roeselare dat binnenkort gepubliceerd wordt in een Amerikaans wetenschappelijk tijdschrift. “Al ga je mij geen pleidooi horen maken voor supplementen. Met een gezonde levensstijl, voldoende zon en afwisselende voeding kom je al een heel eind.”

Ze waren echt wel pioniers, in het gigantische labo van AZ Delta in Roeselare. Dokter Dieter De Smet en zijn ploeg klinisch biologen testen niet alleen dagelijks 2.000 tot 2.500 coronatests om te zien wie besmet is met het virus, maar voeren intussen ook zelf wetenschappelijk onderzoek uit. Een van de hypotheses die eind maart al opdook in Roeselare was de vraag of er een verband is tussen de hoeveelheid vitamine D een patiënt in het bloed heeft en de ernst van de corona-infectie.

“We hebben bij 186 covidpatiënten die in het AZ Delta werden opgenomen in maart en begin april onderzocht hoe het gesteld was met de vitamine D-status en hoe die persoon er aan toe was”, zegt dokter De Smet. “Vitamine D is immers een hormoon met een belangrijke dubbele functie: niet alleen versterkt het onze aangeboren afweer en weerstand, maar het voorkomt ook een overreactie van ons immuunsysteem bij respiratoire infecties zoals longontstekingen en nu ook Covid-19.”

Sterk verband

Wat bleek? Coronapatiënten met een tekort aan vitamine D – minder dan 20 nanogram per milliliter, terwijl de ideale waarde rond 30 nanogram per milliliter schommelt – waren er slechter aan toe. “Niet alleen was de covidinfectie ernstiger, de kans op overlijden werd ook groter bij patiënten met een te laag vitamine D-gehalte in het lichaam”, aldus dokter De Smet. “In onze studie werden onderliggende aandoeningen zoals longlijden, hart- en vaatziekten of diabetes uitgesloten. Er is dus wel degelijk een sterk verband tussen de vitamine en de gevolgen van het coronavirus.”

De studie van AZ Delta vult daarmee eerder onderzoek naar de link tussen vitamine D en covid-19 aan. Amerikaanse wetenschappers wezen immers al eerder op een verband tussen een tekort en de kans op een coronabesmetting. “In onze contreien komt een vitamine D-tekort heel vaak voor”, stelt dokter De Smet. “Uit analyse van ruim 16.000 bloedstalen van mensen die vorig jaar in ons ziekenhuis kwamen, bleek bij 45 procent het vitamine D-gehalte te laag te liggen. Zeker bij volwassenen komen die tekorten frequent voor.”

Ook in andere getroffen landen

Ook landen als Italië, Frankrijk, Spanje, het Verenigd Koninkrijk, Israël en China laten zich kenmerken door een gebrek aan vitamine D. “Leg er eens de coronacijfers naast?”, stelt de Roeselaarse klinisch bioloog de vraag luidop. “Het is geen toeval dat net die landen erg zwaar getroffen zijn. In Scandinavische landen komt een tekort aan vitamine D veel minder vaak voor. Dat is te wijten aan het voedingspatroon: vette vis, een bron aan vitamine D, staat in het noorden veel vaker op het menu.”

Vraag is dan ook of vitamine D-supplementen preventief dan wel als behandeling tegen het coronavirus kunnen dienen. “Nu zeggen: we gaan uitsluitend met vitamine D behandelen, is uiteraard een brug te ver. Maar we zien wel dat bepaalde immuunonderdrukkende medicijnen meegenomen worden in de behandeling van coronapatiënten. Dat is eigenlijk wat het lichaamseigen vitamine D ook doet. Voorzichtigheid is belangrijk en we moeten met twee woorden blijven spreken, maar verder onderzoek op dat vlak is zeker een must.”

Analyseer jezelf

“Zeker is wel dat niemand gebaat is bij een tekort aan vitamine D. Los van covid zouden we dat ook niet mogen tolereren”, aldus dokter De Smet. “Het probleem is dat je als individu niet kan weten hoe het is gesteld met je vitamine D-spiegel, behalve als je je bloed laat testen. Ik ga hier geen pleidooi houden om elke Belg op dat vlak binnenstebuiten te keren. Maar een risicoanalyse bij jezelf doen, kan zeker geen kwaad. Kom ik vaak buiten in de zon? Eet ik afwisselend? Met vette vis, met eieren of verrijkte melk? Als het antwoord ‘ja’ is, hoef je je eigenlijk niet al te veel zorgen te maken. Die gezonde levensstijl helpt al genoeg.”

In andere landen, zoals het Verenigd Koninkrijk, wordt het innemen van extra vitamine D door middel van pilletjes wel luidkeels gepromoot. “Miljoenen dosissen zullen er worden verspreid onder de kwetsbare populatie, zo kondigde gezondheidsminister Math Hancock recent aan”, zegt Dieter De Smet. “En ook in Nederland riepen longartsen op om te waken over het vitamine D-gehalte. De data zijn wat ze zijn, het verband is er. Het zou me niet verbazen dat ook in België de nadruk meer op vitamine D komt te liggen.”

Helpt de zonnebank? En wat kan ik doen?

Zelf je vitamine D-spiegel bepalen, is dus niet meteen mogelijk. Je moet immers je bloed laten analyseren, in het ziekenhuis of via de huisarts. Maar je kan er wel voor zorgen dat het vitamine D-gehalte in je lichaam op peil blijft.

“Veel in de zon lopen, is een hele belangrijke”, benadrukt dokter Dieter De Smet van AZ Delta. “Door zonlicht gaat je lichaam zelf vitamine D produceren wat je botdensiteit en natuurlijke weerstand ten goede komt. Veel zon is in België natuurlijk niet altijd een evidentie. En bovendien beschermen we ons, als we in de zon zitten, heel vaak met sterke zonnecrème. Dat is natuurlijk belangrijk in de strijd tegen huidkankers, maar komt de lichaamseigen productie van vitamine D niet echt ten goede.”

Niet alleen zonlicht helpt, maar ook andere vormen van ultraviolet licht, zoals een zonnebank. Alleen bestaat daar meteen ook het risico op een teveel aan vitamine D, wat op zich dan weer andere kwalijke gevolgen kan hebben, vooral voor je botstructuur.

Helpt de zonnebank? En wat kan ik doen?

Zelf je vitamine D-spiegel bepalen, is dus niet meteen mogelijk. Je moet immers je bloed laten analyseren, in het ziekenhuis of via de huisarts. Maar je kan er wel voor zorgen dat het vitamine D-gehalte in je lichaam op peil blijft.

“Veel in de zon lopen, is een hele belangrijke”, benadrukt dokter Dieter De Smet van AZ Delta. “Door zonlicht gaat je lichaam zelf vitamine D produceren wat je botdensiteit en natuurlijke weerstand ten goede komt. Veel zon is in België natuurlijk niet altijd een evidentie. En bovendien beschermen we ons, als we in de zon zitten, heel vaak met sterke zonnecrème. Dat is natuurlijk belangrijk in de strijd tegen huidkankers, maar komt de lichaamseigen productie van vitamine D niet echt ten goede.”

Niet alleen zonlicht helpt, maar ook andere vormen van ultraviolet licht, zoals een zonnebank. Alleen bestaat daar meteen ook het risico op een teveel aan vitamine D, wat op zich dan weer andere kwalijke gevolgen kan hebben, vooral voor je botstructuur.

Levertraan

Vraag is dan hoe het komt dat mensen in Scandinavische landen – waar de zon nog schaarser is dan bij ons – net wel hun vitamine D-spiegel op punt kunnen houden. “Dat heeft vooral te maken met het voedingspatroon. Vette vis zoals zalm, forel, haring en makreel zijn enorm rijk aan vitamine D en net die vissen maken deel uit van de standaard aan voedingspatronen in Scandinavië”, duidt dokter De Smet. “Ook eieren en verrijkte zuivelproducten als melk bevatten veel vitamine D. Vroeger dronken veel mensen bij ons ook levertraan, bijzonder rijk aan die vitamine.”

Een derde optie is het innemen van vitamine D-supplementen. “Die zijn vrij makkelijk te verkrijgen bij de apotheek en kunnen zeker helpen, maar ik pleit niet voor een rush op die supplementen. Een gezonde levensstijl, nu en dan buiten komen en afwisselend eten zijn des te belangrijker”, besluit dokter De Smet.