Zaterdag 2 oktober is het dag op dag 50 jaar geleden dat een Brits vliegtuig te pletter stortte in de wei achter café De Steenoven in Aarsele. De 63 inzittenden maakten geen enkele kans op overleving. Een halve eeuw later verdiepte stadsarchivaris Hannes Vanhauwaert zich in het drama voor een naslagwerk dat de Roede van Tielt uitbrengt. “Een lekkend toilet is de meest onwaarschijnlijke, maar tegelijk een heel geloofwaardige oorzaak.”
Wat Hannes Vanhauwaert, een geboren Moorselenaar, ertoe dreef om zich tijdens de lockdown in volle coronacrisis maandenlang te verdiepen in de catastrofe die Aarselenaren tot op vandaag met een trauma opzadelt? “Ik kom uit een dorp met een vliegveld. Tijdens mijn jeugdjaren moest ik tijdens partijtjes voetbal met vrienden wel eens inderhaast plaatsmaken voor parachutisten. Maar wat me nog het meest intrigeert, is de resem onwaarschijnlijkheden waar het verhaal achter de Aarseelse vliegtuigcrash van uitpuilt.”
Die tweede oktober 1971 haalt de Tieltse deelgemeente ongewild het wereldnieuws. Een vliegtuig van British European Airways, van Londen op weg naar Salzburg, boort zich even na 11 uur met 800 à 1.000 kilometer per uur in een weide achter café De Steenoven. Voor de 8 bemanningsleden en 55 passagiers – Amerikanen, Britten, Japanners en Oostenrijkers – komt alle hulp te laat. In luttele seconden wordt de grond van boer Dewitte een ongezien massagraf.
Groter vliegtuig dan normaal
“Normaal werd op de lijn Londen-Salzburg een Viscount ingezet, maar omdat er een piloot in opleiding meevloog, werd gekozen voor een groter toestel met een grotere cockpit: een Vanguard”, zegt Hannes Vanhauwaert. Dat toestel was bestemd voor binnenlandse vluchten en dus niet om langere tijd op grotere hoogte te vliegen, zoals hier het geval was. “De hevigere luchtdruk veroorzaakte fatale corrosie in het achterste drukschot – dat zich tussen het ruim en de staartkegel bevindt – waardoor het toestel onbestuurbaar werd.”
Tiens, een halve eeuw geleden werden vliegtuigen toch ook al aan heel strenge controleprocedures onderworpen? “Ja”, zucht Hannes, “maar ook hier speelt weer een onwaarschijnlijk feit. Bij het onderhoud werden zulke onduidelijke röntgenfoto’s gemaakt dat de corrosie nooit aan het licht kwam. En hoeveel theses er in het verleden ook werden geponeerd, mij lijkt er maar eentje echt geloofwaardig: die van een lekkend toilet. Een chemische wc, waar dus bijtend materiaal uit wegvloeide.”
Coördinatie loopt mank
Een ander bijna onvoorstelbare vaststelling is dat er op de grond slechts twee gewonden vielen. “De bebouwing stond toen nog niet zo dicht als nu, maar feit blijft dat het vliegtuig evengoed op de kerk kon neergestort zijn, al heeft nog niemand me kunnen vertellen of er op dat moment een dienst plaatsvond.” De locatie bevindt zich ook maar 25 meter van de provinciegrens, wat de nodige onduidelijkheden opleverde voor de coördinatie. “Er werden vijf brandweerkorpsen en liefst 50 ambulances ter plekke gestuurd. Die hulpdiensten hadden nog de grootste kluif aan het op afstand houden van de vele nieuwsgierigen. Weet je dat er desondanks maar twee personen de dienst 900 belden?”
Vandaag liggen nog altijd 33 niet-geïdentificeerde slachtoffers op het kerkhof begraven
De chaos was immens, zelfs voor de toegesnelde begrafenisondernemer Gerard Dhondt, die als brandweerman al eerder in zijn carrière de nare gevolgen van vliegtuigcrashes had meegemaakt. “Overal waar ik keek, zag ik lijken en stoffelijke resten. Gelukkig was ik professioneel genoeg en kon ik meteen de knop omdraaien en aan de slag gaan. Zonder die mentale klik kon je daar echt niet functioneren”, liet wijlen Gerard optekenen in De Weekbode Tielt van 30 september 2011.
Op een na zwaarste crash ooit
Ons land kende slechts één vliegtuigcrash met een nog zwaardere tol, die van het Sabena-vlucht 548 in Berg-Kampenhout, waar 73 slachtoffers onder wie 34 leden van het kunstschaatsteam van de Verenigde Staten. “Om het dramagehalte van de ramp in Aarsele te illustreren: de onderzoeksdaden die werden gesteld waren te vergelijken met die na de grote brand in de Innovation en de mijnramp in Marcinelle”, geeft Vanhauwaert nog mee.
Op vandaag de dag liggen nog altijd 33 niet-geïdentificeerde slachtoffers en vier van wie de identiteit wel officieel kon worden vastgesteld begraven op het kerkhof in de Schoolstraat in Aarsele. In het Oud Gemeentehuis loopt vanaf zaterdag 2 oktober (tot 13 oktober en dagelijks van 14 tot 17 uur toegankelijk) een tentoonstelling over de vliegtuigramp waar alle betrokken partijen aan bod komen. Er worden ook een aantal zaken geëxposeerd die op de rampplek werden gevonden, zoals een noodhamertje en koffiebestek waar de impact van de crash zich heel duidelijk op aftekende.
Herdenkingsmonument
De uitgave van De Roede van Tielt die aan de vliegtuigcrash is gewijd, is verkrijgbaar op de tentoonstelling of via de heemkundige kring zelf (http://home.scarlet.be/roede-van-tielt/). Naar aanleiding van het artikel geeft de stadsarchivaris ook nog een lezing bij het Davidsfonds Aarsele-Kanegem.
Bij het herdenkingsmoment op zaterdag 2 oktober wordt ook een monument van de hand van Boudewijn Callewaert op het dorpsplein onthuld. (TVW)
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
