Een boek waar 75 jaar aan gewerkt is, met een auteur die de 92 voorbij is en waarvan je de inhoud vrij mag en zelfs móet verspreiden. Zo uniek is het boek Spreuken en gezegden in het dialect van Veurne-Ambacht, een naslagwerk met ruim 4.000 dialectspreuken, die Roger De Cadt al sinds 1943 verzamelt. De geboren Antwerpenaar hield zo al die jaren contact met de streek waar zijn ouders vandaan kwamen en hij de oorlogsjaren doorbracht.
Het boek is eigenlijk het werk van Marinke en Lander Callens, de enige twee West-Vlaamse kleinkinderen van de auteur. Marinke maakte de tekening op de cover en Lander verzorgde de lay-out. Maar de inhoud is natuurlijk het werk van hun opa.
“Mijn kleinkinderen verrasten me met één exemplaar van het boek ter gelegenheid van mijn 91ste verjaardag”, vertelt Roger. “Zo ontstond het idee om het boek ook uit te geven. We zijn intussen de derde druk aan het voorbereiden.”
Roger De Cadt werd in 1927 in Antwerpen geboren, maar zijn ouders waren uit Alveringem afkomstig. “Thuis spraken we dan ook het Veurne-Ambachts”, legt hij uit. “Mijn vader was erg vooruitziend. In 1939 voelde hij aan dat er oorlog op komst was en dat het slecht zou gaan in Antwerpen. Hij huurde een huis in Alveringem en bracht daar onze inboedel onder. Wij huurden tijdelijk een bemeubeld appartement in Antwerpen. Op 10 mei 1940 vielen de Duitsers ons land binnen en op 11 mei vertrokken we met enkele valiezen naar Alveringem.”
College in Veurne
“In de oorlogsjaren liep ik college in Veurne. Mijn ouders keerden pas in 1946 naar Antwerpen terug, nadat ik mijn middelbaar had afgemaakt. Hier blijven was geen optie, want er was niets te doen. Bijna al mijn klasgenoten uit Veurne zijn uitgeweken. Er zijn er maar drie gebleven: één werd dokter, één veearts en één priester. Wel bleef ik mijn hele leven contact houden met de familie in deze streek. We bleven ook onze vakanties aan de kust doorbrengen, eerst in De Panne, nu al vele jaren in Oostduinkerke.”
Tijdens zijn collegetijd, in 1943, begon Roger typische spreuken in het dialect van Veurne-Ambacht op te schrijven. “Vooral vanuit een belangstelling voor talen”, herinnert hij zich. “En om die spreuken voor het nageslacht te bewaren. Ik begon met het verzamelen zoals ik het nu nog altijd doe (haalt agenda boven): als mij een spreuk te binnen schiet, schrijf ik hem op, achteraan in mijn agenda. Kijk, dat zijn deze van dit jaar. Later schrijf ik die spreuken dan over op fiches. Ik doe het ook om het contact met mijn geboortestreek te bewaren.”
Paardengeheugen
“Hoe ik de spreuken verzamel? Gewoon, als ze in mijn zinnen komen, schrijf ik ze op. Meestal heb ik ze van mijn ouders gehoord. Ik ben van de meest zuivere West-Vlaamse afkomst, van mijn voorouders komt geen enkele niet uit deze streek. Ook in Antwerpen had ik veel contacten met West-Vlamingen die uit deze streek komen. En ik heb een paardengeheugen. Maar het wordt moeilijker en moeilijker om nog nieuwe spreuken te verzamelen. Er komen er nog bij, maar dikwijls zijn het varianten op spreuken die ik al heb.”
Ga op woensdag naar de markt in Veurne, je zal er geen woord Algemeen Nederlands horen
Roger De Cadt studeerde economie aan de Universiteit Antwerpen en bleef 32 jaar verbonden aan de universiteit. Anderzijds bouwde hij een carrière uit in het bedrijfsleven. Eerst 15 jaar voor een bedrijf dat handelde in rubber, koffie, thee, palmolie, Tropisch hout… en hem ook in Congo bracht, vervolgens voor koekjesfabrikant De Beukelaer-Parein en daarna voor de Tiense Suikerraffinaderij. Hij eindigde zijn loopbaan als zelfstandige, eerst als consultant en later in de outplacementsector. “Ik ging pas met pensioen op mijn 79ste”, vertelt Roger, die al die jaren ook met de streektaal bezig bleef.
“Via een vriend van me, dichter Fernand Florizoone, kwam ik twaalf jaar geleden in contact met het dialectgenootschap Bachtn de Kuupe. Ik stelde mijn collectie ter beschikking van de vereniging. Via het genootschap vormde zich ook een groep van belangstellenden bij wie ik alle spreuken op tafel gooi. Zo wil ik nagaan of ze echt in deze streek worden of werden gebruikt. Veurne-Ambacht is een Middeleeuwse administratieve indeling. Het is het gebied tussen IJzer, Noordzee en Franse grens.”
Geen taalpurist
“Wij zijn geen taalpuristen à la Gezelle, die het West-Vlaams willen verheffen tot algemeen Nederlands. We willen wel bewaren wat er is. Het dialect van Veurne-Ambacht verschaft ons ook toegang tot het Middel- en Oudnederlands. Het dialect is hier nog veel levendiger dan in de rest van Vlaanderen. Ga op woensdag naar de markt in Veurne, je zal er geen woord algemeen Nederlands horen. Behalve misschien bij enkele toeristen. Bovendien is het Vlaamse dialect hier het meest authentiek, want onze streek ligt het verst van Brabant en de taal is dus het minst door het Brabants beïnvloed.”
Ondanks zijn leeftijd krijgt Roger maar niet genoeg van het dialect van Veurne-Ambacht. Hij werkt nu zelfs aan een woordenboek, waarin hij de woorden per thema rangschikt: geloof en kerk, liefde, school, landbouw, scatologisch – dat is alles wat met uitwerpselen te maken heeft.
Woordenboek
“Ik geef er ook de Nederlandse vertaling bij, de woordsoort, het geslacht, bij werkwoorden de hoofdtijden en een gezegde waarin het woord voorkomt. Ik heb nu al 1.150 woorden”, vertelt Roger. “Maar ik wil niet wachten tot ik ze allemaal heb. Eind dit jaar, begin volgend jaar wil ik het woordenboek klaarmaken voor publicatie.”
Het boek ‘Spreuken en gezegden in het dialect van Veurne-Ambacht’ kost 16,50 euro, 25 euro als het moet worden opgestuurd, en is verkrijgbaar door te mailen naar annemie_decadt@yahoo.com.
De zeven favorieten van Roger
Ot pap rint mi j’schuttel in ‘t drooëge stoan.
Nooit geluk hebben als er iets te verdienen of te winnen valt.
Ot èn oede sjcheure in brande stoat, z’is nie blussjchelik.
Als de liefde pas op latere leeftijd toeslaat, kan die heel hevig zijn.
En dat ol deur ‘t luukn van tweeë oogn.
De dood kan grote gevolgen hebben (op het vlak van erfenis, opvolging…)
Je ku joen ook verbrann an è gewiede kèèse.
Zei vader Florizoone toen zijn zoon op stap was geweest met een meisje dat van plan was naar het klooster te gaan.
Z’n ooërn slachtn van d’ènn in oeëst.
Hij is doof.
De joenge kunn, mo d’oede moeëtn.
Over het sterven.
En is verrammeld lik Dzjoos mi ze wuuf.
Hij weet met iets geen weg.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier