Oekraïense kunstenaar Denys Shantar exposeert in twee Ieperse kerken: “Hopelijk is mijn werk ooit te zien in Oekraïne”

Woordvoerder Alexander Declerck, curator Denys Shantar en Jef Peeters tijdens de inrichting van de tentoonstelling. (foto EF) © Eric Flamand
Stefaan Dehaerne
Stefaan Dehaerne Medewerker KW Westhoek

‘Zal het dit jaar bloeien?’ De tentoonstelling ‘Will it bloom this year?’ in de Sint-Pieterskerk en de Sint-Maartenskathedraal, onder bezieling van de Oekraïense kunstenaar Denys Shantar, illustreert de zoektocht naar een antwoord op die vraag. “Het was een unieke kans om mensen te laten reflecteren over een betere toekomst.”

Na eerdere projecten in 2014 (Tempus Horribilis) en 2018 (Momentum18) is dit de derde editie van deze quadriënnale, bedacht door de vzw Vrienden van de Sint-Maartenskathedraal Ieper. Woordvoerder Alexander Declercq: “Deze tentoonstelling is gestart als een samenwerking met het Museum voor Moderne Religieuze Kunst (MMRK), gevestigd in de basiliek van het Heilig Hart in Koekelberg. Het project kreeg een zeer hedendaagse invulling door het persoonlijk en artistiek onderzoek van kunstenaar en curator Denys Shantar, die afkomstig is uit Oekraïne. De actualiteit in zijn geboorteland, werken uit de MMRK-collectie, én de missie van Ieper als Vredesstad komen samen in deze expositie. De werkelijkheid is wat ze is, maar de gestelde vraag is verwachtingsvol en bevat een boodschap van herstel, van gastvrijheid en openheid, van hoop en licht. De oorlog in Oekraïne en andere conflicten in de wereld maken dat we de ogen hiervan niet kunnen, niet mogen afwenden.”

Religieuze thema’s

Uit de MMRK-collectie selecteerde Denys Shantar werken die ons hierover rechtstreeks aanspreken.

“Op beide tentoonstellingslocaties (Sint-Pieterskerk en Sint-Maartenskathedraal, red.) leggen de nieuwe werken een heel directe verbinding tussen Oekraïense steden als Cherson en Irpin, en Ieper. Ik gebruik oude religieuze thema’s en elementen van de klassieke beeldvorming om uitdrukking te geven aan mijn visie op de gebeurtenissen. Ter voorbereiding bezocht ik beide tentoonstellingslocaties en grasduinde ik in de rijke MMRK-collectie. Daarna probeerde ik een connectie te vinden tussen al die elementen, door de zaken die ik meegemaakt heb.”

“Het is moeilijk om uit te leggen. Een vriend van mij grapt altijd door te vragen of ik het allemaal bedacht heb – het denkwerk is immers het moeilijkste én belangrijkste. Een idee ontspruit en leidt tot een concreet kunstwerk. Het is iets wat bezoekers niet altijd realiseren: je ontwerpt, jpraat met mensen, en hebt heel wat slapeloze nachten. Zo ziet mijn voorbereiding er meestal uit.”

Oude droom

Naast de inhoud is ook de locatie van groot belang. Denys: “Een kerkgebouw is geen witte tentoonstellingsruimte, en daardoor word je uitgenodigd om deze context en geschiedenis ook mee te nemen in het verhaal. Bovendien moet je je afvragen hoe je te werk zal gaan, in een ruimte die al ongelooflijk veel artistieke uitstraling heeft. Het was niet eenvoudig, maar ik genoot ervan om eventjes ‘out of the box’ te mogen denken. Eigenlijk heb ik er altijd al, sinds mijn studietijd, van gedroomd om ooit in een kerk te mogen exposeren. En plots krijg ik twee kerken ter beschikking om mijn artistieke ei te leggen. Dat ik daarenboven als curator nog een selectie mocht maken uit het MMRK, was voor mij de kers op de taart.”

Of de oorlog in zijn geboorteland de expositie sterk heeft beïnvloed? “Zeer zeker! Toen de oorlog begon, was ik niet zeker dat ik artistiek verder zou kunnen doen. Al vlug besefte ik dat dit een unieke kans was om mensen met mijn team bewust te laten reflecteren over een betere toekomst, terwijl ze het verleden achter zich laten en leven in het heden.”

Grootmoeder overleeft

En hoe hard heeft de oorlog de familie en vrienden van Denys Shantar al getroffen?

“Mijn grootmoeder was mijn grootste zorg. Ze woont in Kherson, dat vanaf de eerste dag bezet werd. Zowel mijn moeder als ikzelf wisten niet wat doen om te helpen. Tijdens de tweede maand van de bezetting vonden we een chauffeur, die haar evacueerde. Een week lang was ze onderweg naar het westen van Oekraïne, want ze wil niet weg uit haar geboorteland. We zijn nu iets meer gerustgesteld, maar je weet nooit hoe het zal evolueren. Het werk ‘Saints of Kherson’ is dan ook een ode aan de dappere burgers die haar hebben helpen overleven tijdens die eerste bezettingsweken. Wie weet zal mijn werk ooit te zien zijn in Oekraïne; dat zou fantastisch zijn, maar is ongetwijfeld nog niet voor morgen.”

Hart gestolen

Denys heeft al twee jaar Antwerpen als uitvalsbasis. “Ik studeerde er vorig jaar af aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten. België en zijn inwoners hebben mijn hart gestolen. Na de opening van de tentoonstelling ben ik even aan pauze toe, maar ik grijp alle kansen die op mijn pad komen. Er is diezelfde dag ook een opening van een tentoonstelling in het Grand Palais in het Zwitserse Bern, waarvoor ik een kostuum gemaakt heb, maar ik koos ervoor om in Ieper aanwezig te zijn!”

‘Will it bloom this year?’ is gratis te bezoeken in de Sint-Maartenskathedraal en Sint-Pieterskerk in Ieper, van 5 september tot en met 6 november 2022, elke dag van 9 uur tot 17 uur (behalve tijdens erediensten). Vrije bijdrage voor de catalogus. Op 6 november is er een finissage, die artistiek ingevuld wordt door de Kulturele Kring Ambrozijn vzw.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier