Mysterie in de Noordzee: abnormaal veel vissen met huidzweren

Wat is er toch aan de hand in de Noordzee? © RV Simon Stevin
Gillian Lowyck

Wat is er toch aan de hand in de Noordzee? Sinds er in 2011 een plotse toename was van platvissen met huidzweren, loopt het onderzoek naar deze wonden bij vissen op volle toeren. Maar de wetenschappers staan nog altijd voor een raadsel. “We gaan er wel van uit dat de huidzweren geassocieerd zijn met milieuvervuiling”, klinkt het bij de onderzoekers.

Professor Koen Chiers van de faculteit Dierengeneeskunde aan de Universiteit Gent werkt samen met doctoraatsstudente Maaike Vercauteren aan het onderzoek rond de huidzweren bij vissen. “Wij organiseren al een tijdje jaarlijks een onderzoek naar de gezondheid bij vissen in onze Noordzee”, vertelt hij. “Dat gebeurt samen met het ILVO, het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek in Oostende. We onderzoeken meer dan tien parameters en vergelijken de resultaten met internationale bevindingen.”

Brandwonden?

In 2011 merkten de onderzoekers een plotse stijging van het aantal platvissen met huidzweren of open wonden. “Het was wel niet de eerste keer dat we zo’n zweren zagen”, vertelt de professor. “De wonden kwam zeer sporadisch voor. Maar op dat moment was er een opvallende toename.”

Bij de vissers heerste het idee dat de zweren afkomstig waren van de elektrische pulsvisserij die op dat moment opmars maakte. Volgens hen waren de zweren eigenlijk brandwonden, veroorzaakt door de elektrische schokken. “We onderzoeken de pulsvisserij nog altijd”, gaat Koen Chiers verder. “Maar na testen in het labo met pulsen op vissen, kunnen we uitsluiten dat het brandwonden zijn.”

Vervuiling

Ondertussen zijn er al een heleboel studies – en ook twee doctoraten – geweest die zoeken naar de oorzaken van de zweren. Doctoraatsstudente Maaike Vercauteren is volop bezig met haar onderzoek en heeft al een ontdekking gedaan: “We ontdekten de aanwezigheid van twee soorten bacteriën in de zweren, die de wonde erger maken. Maar van waar die bacterie komt, zijn we nog niet 100 procent aan uit.”

Een schar met zo'n mysterieuze huidzweer. Vóór 2010 werden er zo goed als nooit zweren waargenomen. De hoogste piek was in het najaar van 2013, toen had acht procent van de platvissen een dergelijk letsel.
Een schar met zo’n mysterieuze huidzweer. Vóór 2010 werden er zo goed als nooit zweren waargenomen. De hoogste piek was in het najaar van 2013, toen had acht procent van de platvissen een dergelijk letsel.© GF

En vooral: wat is nu de eigenlijke oorzaak van die zweren? Jaren later staat de wetenschap nog altijd voor een raadsel. “We gaan er wel van uit dat de huidzweren geassocieerd zijn met milieuvervuiling. We gaan om de twee maanden op zee om te kijken hoe het staat met de platvissen én met de vervuiling. Daarbij nemen we stalen van het water en onderzoeken we de kwaliteit. Zelfs de temperatuur van de zee op dat moment kan een mogelijke invloed hebben op de huidzweren”, zegt Maaike.

Uitbraken

“Over welke vervuiling dat dan gaat? Goede vraag”, pikt Koen Chiers in. “Dat kan chemische vervuiling zijn, maar ook plastic is een mogelijkheid.” Maaike vult aan: “We gaan op specifieke punten in de Noordzee meten waar we weten dat er vervuiling is, zoals op een baggerstortplaats voor de haven van Zeebrugge. Al die parameters kunnen meespelen bij het ontstaan van de zweren.”

De vissen die aangeland worden met een dergelijke infectie, worden verwerkt als voer voor andere dieren

Na de stijging in 2011 is het aantal platvissen met huidzweren weer aan het afnemen, maar het is nog altijd veel hoger dan voordien. Vóór 2010 werden er zo goed als geen zweren waargenomen, in 2011 had 3,6 procent van de vissen zweren en vandaag schommelt dat aantal rond de één procent. De hoogste piek was in het najaar van 2013, toen had acht procent van de platvissen een dergelijk letsel. “Het is zeer complex”, gaan de onderzoekers verder. “Er is niet echt één oorzaak aan te duiden.” Ook op andere plekken in de wereld werden dergelijke uitbraken vastgesteld, onder meer in de Baltische Zee en ook in Nederland was er een uitbraak.

Dierenvoer

Voor de vissers die de scharren met huidzweren opvissen, is dat economisch niet interessant. “Niemand wil die vissen eten. Het blijft een bacteriële infectie hé. Naast het afwijkende uitzicht wordt ook een deel van de spieren diep aangetast, waardoor je de vis niet meer kan fileren. De vissen die aangeland worden met een dergelijke infectie, worden verwerkt als voer voor andere dieren.”

Opvallend is wel dat de platvissen kunnen herstellen van de zweren. “Soms zien we een vis met een litteken van een huidzweer. Maar hoeveel vissen er precies aan sterven, kunnen we natuurlijk niet echt weten. Die dieren worden niet opgevist. In het labo sterft een vis ongeveer vier dagen later na de infectie.”

Scharren

De huidzweren komen voornamelijk voor op scharren, maar andere platvissen kunnen ook aangetast worden. De zweren kwamen al eerder voor bij tong, wijting en pladijs. “De schar is een vis die gebruikt wordt als standaard voor de vervuiling van de zee”, licht Maaike toe. “De vissoort is zeer gevoelig en wordt dan ook internationaal gebruikt om de gezondheid van de zee te meten.” Maar voorlopig blijven de huidzweren dus een mysterie…

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier