Mien De Graeve uit Westouter woont en werkt in Ouagadougou, de hoofdstad van Burkina Faso. Levend in een volkse wijk, samen met een Burkinese hiphopmuzikant en zijn kindjes, voelt ze er zich al een echte ‘burkinabè’.
Hoe en wanneer ben je in Burkina Faso beland?
“Ik kwam voor het eerst naar Burkina Faso in de winter van 2009. Toen heb ik hier een maand lang in mijn eentje mijn ‘Tour du Faso’ gefietst. 1.200 km door het stof, tegen de woestijnwind, door de kleinste dorpjes. Ik ben niet alleen mezelf tegengekomen tijdens die reis, maar ik ben ook verliefd geworden op dit land, dat eigenlijk niet eens uitzonderlijk mooi is. Ik viel voor de spirit van het land en zijn mensen, hun trots, hun ondernemingszin, hun vaste geloof dat zij zelf de dingen beter kunnen maken. Ik noem dat de erfenis van Thomas Sankara, de revolutionaire president die in 1987 vermoord werd door zijn opvolger Blaise Compaore. Sankara gaf Burkina Faso zijn zelfbewustzijn en zijn strijdbaarheid mee.”
“In het voorjaar van 2012 besloot ik te proberen om mijn droom waar te maken, en mijn eigen onderneming te starten in Burkina Faso. Ik vertrok op 7 september 2012 en ik werkte eerst een jaar als vrijwilliger voor het microfinancieringsplatform Zidisha, terwijl ik uitkeek naar ankerpunten voor mijn droom.”
Wat doe je er in het dagelijkse leven?
“Tijdens mijn jaar vrijwilligerswerk heb ik hier een netwerk uitgebouwd en goed mijn ogen en oren opengehouden. Op die manier vond ik de plek waar ik een jaar na mijn aankomst mijn restaurant en cultureel centrum heb geopend. Le Foyer is elke dag behalve zondag doorlopend open van 8 tot 21 uur, en minstens één keer per week organiseer ik er een concert.”
“De idee achter de onderneming is om zoveel als mogelijk lokale producten te valoriseren en werkgelegenheid te creëren. Zo breng ik het ‘consommons burkinabè’ van Thomas Sankara in de praktijk. Ik geef werk aan zes mensen en ik kan tientallen artiesten kansen geven. Ik werk volledig onafhankelijk, omdat ik geloof dat economie en cultuur elkaar in evenwicht kunnen houden, en dat het dus niet noodzakelijk is om gebonden te zijn aan subsidies of hulp. Dat is geen gemakkelijke evenwichtsoefening en er zit geen snel gewin in, maar ik ga langzaam maar zeker vooruit.”
“Sinds een half jaar ben ik samen met mijn man en schoonbroer ook begonnen met een landbouwproject, op 20 km van Ouagadougou. Mijn ouders hebben daar geïnvesteerd in een terrein van 5 hectare. Het is een mooi stuk grond in het midden van de brousse, maar er was in het begin dus ook helemaal niets. Stap voor stap zetten we een echte boerderij op, volgens agro-ecologische principes, dus zonder chemische producten en met respect voor de natuurlijke omgeving. Intussen staat er een huisje, hebben we een waterput geboord en de maïs, bonen en arachide groeien al volop. Vorige week heeft mijn man er ook 200 fruitbomen geplant, en zodra hier het droog seizoen begint, willen we groenten kweken. Later moeten er ook dieren bij komen. Als alles loopt zoals voorzien, kan ik over niet al te lange tijd mijn restaurant bevoorraden met de producten van mijn eigen boerderij. Dan is de cirkel rond.”
Heb je lang getwijfeld vooraleer de stap van het verhuizen te zetten?
“Twijfel is niet het goede woord denk ik. Eenmaal ik mijn besluit genomen had, heb ik niet meer achterom gekeken, maar er zijn wel vele jaren over gegaan voor ik tot mijn besluit gekomen ben. Ik wist al heel lang dat ik een bijdrage wilde leveren aan het rechttrekken van een scheve wereld. Ik heb veel gereisd, vooral in Afrika, en ik heb veel manieren gezien waarop het volgens mij niet werkte. Ik heb intussen veel gelezen, veel geluisterd, in veel verschillende omgevingen gewerkt in België. Al die ervaringen hebben me geholpen om af te lijnen wat ik precies wel wilde doen en hoe ik dat wilde doen.”
Je hebt er intussen ook een gezinnetje?
“Mijn man, Armel Konkobo, heb ik in Le Foyer leren kennen. De vonk tussen ons is overgeslagen toen hij in juli 2014 als Art Melody op het podium van het restaurant stond. Hij is hiphop artiest en gaf toen een show die ik nooit meer zal vergeten. In januari van dit jaar zijn we getrouwd in Burkina Faso, en deze zomer hebben we het feest nog eens overgedaan in België. Armel heeft al twee kindjes: Pacôme (6) en Nadia (4).”
In welke talen voeden jullie hen op?
“Aanvankelijk spraken ze uitsluitend Mooré, één van de 60 ethnische talen in Burkina Faso. Mijn Mooré was toen nog heel beperkt. Anderhalve maand na hun aankomst in Ouaga vertrok Armel voor drie maanden op toernee naar Europa. Ik was dus plots de blanke mama van twee zwarte kinderen die mij niet begrepen en omgekeerd. Maar we waren op elkaar aangewezen, we moesten er wel iets van maken, en dat is – met horten en stoten – uiteindelijk heel goed gelukt. Intussen spreken ze Frans, vanaf 1 oktober leren ze ook wat Engels, en deze zomer hebben ze bij hun eerste bezoek aan België heel wat Nederlandse worodjes opgepikt. Zo zeggen ze nog altijd allebei ‘slaapwel mama’ voor het slapen gaan (glimlacht).”
Wat mis je uit je thuisland?
“Het echte gemis is er op menselijk vlak. Ik mis een heleboel mensen. En ik mis het om bij hen te zijn op cruciale momenten in hun levens, of juist op de hele gewone dagdagelijkse momenten die we vroeger wel deelden.”
Wat maakt het voor jou zo goed om in Burkina Faso te leven? Wat maakt het af en toe wel eens lastig?
“Het gevoel van vrijheid: dat ik mag surfen op mijn dromen, dat ik dingen mag uitproberen, dat elke dag anders is en nieuwe ontdekkingen inhoudt. In België kreeg ik regelmatig de opmerking dat ik pragmatischer moest zijn, en iets minder enthousiast. Ik weet wel dat mensen me daarmee tegen mezelf wilden beschermen, verhinderen dat ik met mijn hoofd tegen de muur liep, maar ik leer liever iets door met mijn hoofd tegen de muur te lopen dan dat ik blijf stilstaan door te veel voorzichtigheid.”
“Natuurlijk is die vrijheid niet absoluut. Materiële en financiële omstandigheden spelen hier een veel belangrijker rol dan in mijn leven vroeger: een restaurant runnen als er vijf dagen op rij geen water uit de kraan komt of als de stroom alsmaar uitvalt, is niet vanzelfsprekend. Ook de gezondheidszorg in Burkina Faso is een regelrechte ramp, ik stel me veel vragen bij het onderwijs, bij de meeste openbare instanties kan je vooral niét terecht…”
“Ik werk ook hard en veel. Mijn dag begint om 6 uur ‘s morgens en ik kom vaak pas na 22 uur weer thuis, maar de momenten van grote concentratie wisselen zich af met rustige sociale intermezzo’s. De zekerheid dat elke dag opnieuw gevuld is met zon is bovendien ook niet te onderschatten. Ik ben erg gevoelig voor licht en ik haal er veel energie en kracht uit.”
“Gemengde gevoelens heb ik vaak bij de politieke situatie, en bij de immense complexiteit van sociale en culturele relaties. De afgelopen twee jaren hebben we hier een volksopstand, een staatsgreep, een politiek transitiejaar en verkiezingen meegemaakt. Burkina Faso wordt nog altijd gevoed door de erfenis van Thomas Sankara, maar is ook getekend door 27 jaar dictatuur van Blaise Compaore. Het is in veel opzichten een zoekende samenleving. Dat is bijzonder boeiend en ik vind het een voorrecht om zoveel historische momenten van zo dichtbij mee te maken, maar naarmate ik meer zelf een deel word van deze samenleving, voel ik ook sterker haar impact. Ik kijk daar intussen – als echtgenote, als mama, als burger in deze stad en dit land – wel een stuk anders naar.”
(Frederik Jaques)
Reis rond de wereld - 2016
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier