Mengen doen ze hier niet meer in een badkuip

Onderschrift tag with 7 point dummy text. Onderschrift tag with 7 point dummy text. Onderschrift tag with 7 point dummy text.
Els Deleu
Els Deleu Medewerker KW

Vijftig jaar geleden werd in Kortrijk de eerste nierdialyse in West-Vlaanderen uitgevoerd. Sindsdien is het dialysecentrum in AZ Groeninge uitgegroeid tot een multidisciplinair team van ruim honderd mensen. Over die evolutie is nu een herdenkingsboek gepubliceerd. Nierspecialist Gert Meeus, die mee de redactie ervan verzorgde, licht een en ander toe.

Gert Meeus is nefroloog – nierspecialist – in AZ Groeninge in Kortrijk. Zijn collega’s zijn Marc Decupere, Olivier Schockaert en Liesbeth Viaene, het diensthoofd van het centrum nefrologie is dokter Peter Doubel. Daarnaast is er een multidisciplinair team van zo’n honderd mensen: verpleegkundigen, sociaal assistenten, diëtisten, secretariaatsmedewerkers, psychologen, dialysetechnici en logistieke medewerkers.

Het dialysecentrum in Kortrijk ging vijftig jaar geleden van start, en om deze mijlpaal te herdenken hebben heel wat van die mensen aan het boek over een halve eeuw jaar medische geschiedenis meegewerkt. Het boek wordt ter beschikking gesteld aan patiënten, dokters en huisartsen in de regio. “Het is een eerbetoon aan wie ermee begon”, stelt Gert Meeus.

Zinloos en gevaarlijk

De ontwikkeling van de dialyse verliep met vallen en opstaan. De eerste pogingen om niet-werkende nieren te vervangen door een dialysetoestel dateren van 1925, maar die pogingen mislukten.

“De pioniers van toen kregen veel tegenwerking en de experimenten werden als zinloos en gevaarlijk beschouwd. De ontwikkeling van de nierdialyse lag daardoor twee keer meer dan tien jaar stil”, zegt Gert Meeus.

“Het duurde tot vlak na de Tweede Wereldoorlog eer de Nederlander Willem Kolff de eerste succesvolle dialysebehandeling kon uitvoeren, bij de 67-jarige Sofia Schafstadt. Dankzij dialyse overleefde zij haar nierfalen; haar eigen nierfunctie herstelde en ze bleef nog zeven jaar in leven. Toch zou het nog tot 1960 duren voor het mogelijk werd om patiënten langer in leven te houden met dialyse.”

Op 5 mei 1971 werd in West-Vlaanderen de eerste nierdialyse uitgevoerd, in de Kliniek Maria’s Voorzienigheid in de Loofstraat in Kortrijk, door wijlen dokter Vincent Bosteels. Tot op dat moment was dat enkel nog maar in universitaire ziekenhuizen gebeurd. Ondertussen is de dienst nefrologie een van de grootste afdelingen van het ziekenhuis geworden.

Afval verwijderen

Vandaag is het mogelijk om mensen door dialyse langdurig in leven te houden, in afwachting van een transplantatie. “In Duitsland is er een patiënt die al 43 jaar in dialyse is”, zegt Gert Meeus. “We moeten wel waakzaam blijven voor complicaties, infecties, en hart- en vaatproblemen.”

Maar wat is dat ook alweer, die dialyse? Gert Meeus: “De nier moet afvalstoffen verwijderen uit het lichaam. Als de nier niet meer functioneert, is er dus een probleem. De dialyse, of kunstnier, zorgt ervoor dat de afvalstoffen verwijderd worden. Daarom moeten patiënten met een chronisch nierfalen drie keer per week vier uur naar de dialyse komen. Er kan ook gekozen worden voor een minder brutale, nachtelijke dialyse. Die patiënten krijgen dan hun behandeling tijdens hun slaap.”

Gelukkig heeft de mens wel enige ‘reserve’, als het op nieren aankomt: “Er zijn mensen die maar één nier hebben, doordat de andere verwijderd of afgestaan werd. Met vijftig procent nierwerking zien we weinig problemen. Enkel wie minder dan tien procent nierwerking heeft, moet naar de dialyse komen.”

Het verraderlijke is volgens de dokter dat de symptomen van verminderde nierwerking slechts heel vaag en geleidelijk opkomen. “Veel mensen weten niet dat ze een nierprobleem hebben. Naarmate de nierfunctie achteruitgaat, komen er klachten zoals bloedarmoede, vermoeidheid en slechte eetlust. Slechts wanneer de verminderde nierfunctie ver gevorderd is, worden patiënten misselijk en hebben ze concentratiestoornissen.”

Harde beslissingen

“Vroeger moest ongeveer de helft van de mensen die bij de nierspecialist kwamen binnen de zes maanden met dialyse starten, maar dat is verbeterd. De huisartsen zijn alerter, en met medicatie kunnen we er vaak voor zorgen dat de nierfunctie beschermd wordt. We proberen de dialyse zo lang mogelijk uit te stellen.”

“In de beginjaren was dialyse een heel zware therapie en was alles minder veilig dan nu. Enkel jonge mensen die een gezin met kinderen hadden, werkten én geen andere medische problemen hadden, kwamen in aanmerking. Voor wie ouder was, was het te gevaarlijk. Er werden dus vroeger harde beslissingen genomen.”

Geautomatiseerd

Het dialysetoestel is eigenlijk een filtersysteem. Het bloed wordt gefilterd en de afvalstoffen worden verwijderd door een vloeistof die wat gefilterd is wegspoelt. Tussen dialyses in stapelt zich ook vocht op, en ook dat overtollige vocht wordt verwijderd.

“Wij bepalen de samenstelling van de vloeistof – die we het dialysaat noemen – want sommige afvalstoffen hebben we nodig. We proberen met de vloeistof de samenstelling van het bloed optimaal te maken tegen het einde van de dialyse.”

Het dialysaat werd vroeger in een… badkuip gemengd, en van daaruit naar het dialysetoestel gepompt. Nu is alles geautomatiseerd.

Preventie en terugbetaling

In de vijftig jaar dat de dialyse in Kortrijk bestaat, is de behandeling volgens Gert Meeus matuur geworden.

“Hier kan niet meer zoveel vooruitgang geboekt worden. Waar wel nog winst kan gemaakt worden, is in de preventie. Het is de taak van de nefroloog en de huisarts om vroegtijdig de noodzakelijke maatregelen te treffen, zodat de nierfunctie beschermd wordt. De laatste jaren is er nieuwe medicatie ter beschikking, waarvan we hopen dat ze bescherming kan bieden. Jammer genoeg talmt de overheid met terugbetaling van Glyfosine, hoewel de wetenschappelijke gegevens hierover al meer dan een jaar gekend zijn. Nochtans kan het medicament een dialyse langer uitstellen.”

Momenteel komen in AZ Groeninge meer dan 200 patiënten naar de nierdialyse. Waar men vijftig jaar geleden begon met één toestel en enkele patiënten, zijn er nu 64 toestellen en vier shifts per dag. Er is ook geen leeftijdsbeperking meer. Gert Meeus: “Onze oudste patiënt startte op haar 98ste aan de dialyse. Ze is 103 geworden.”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier