Op dinsdag 15 oktober om 19.30 uur geeft Kurt Debrouwer in het Psychiatrisch Centrum Menen een lezing over de Russische prinses Maria Obolensky. Ze stierf in 1949 en ligt begraven in Menen, waar ze de laatste drie maanden van haar leven doorbracht.
Door Carlos Berghman
“Een onopvallende graf op de oude stedelijke begraafplaats. Een zwaar geschonden zerk met een bijna onleesbaar opschrift. Als je niet goed uitkijkt, wandel je er zomaar voorbij”, zo had Kurt Debrouwer me vooraf toevertrouwd. Met heel veel moeite lukt het me om de half verdwenen inscripties te ontcijferen. ‘A la mémoire de princesse Marie Obolensky, veuve de Nicolas Maklakov. Moscou 30-IV-1874, Menen 25-IX-1949′. Nu weet ik het zeker. Aan mijn voeten ligt het onomstotelijke bewijs dat het verhaal over een Russische prinses, begraven op Menense bodem, geen legende is maar wel een historisch feit.
West-Vlaamse adel
Oud-Menenaar Kurt Debrouwer (53) uit Kuurne raakte in 2007 tijdens een rondleiding op het kerkhof in de ban van het graf van Maria Obolensky. “Ze was een Russische prinses, die tijdens de laatste drie maanden van haar leven met psychische problemen opgenomen werd in het klooster Onze Lieve Vrouw van Vrede in Menen. Dat was ongeveer alles wat mijn gids toen over haar wist te vertellen. Haar verhaal is me blijven intrigeren en dit jaar ben ik beginnen speuren naar haar verleden.”
Kurt trok naar het psychiatrisch ziekenhuis in de Bruggestraat, waar directeur Serge Deboever het toenmalige inschrijvingsregister opdiepte. “Ik was op de hoogte van het feit dat hier ooit een Russische prinses verbleven heeft, maar verder heb ik daar nooit bij stilgestaan”, vertelt de directeur. “Het enige wat ik over haar kon terugvinden in de archieven van de benedictinessen is haar inschrijving in het register. Daarin staat vermeld dat ze hier verbleef van 9 juli tot 25 september 1949. De reden van haar opname was een ‘affaiblissement mentale et physique’.”
De zoektocht naar Maria Obolensky leidde Kurt verrassend genoeg naar een West-Vlaamse adellijke familie. “Nicolas Van Outryve d’Ydewalle is de zoon van Hélène Obolensky, een nichtje van Maria. Hij verrichtte al heel wat opzoekwerk naar zijn Russische voorouders. Hij heeft me dan ook een flink stuk op de goede weg geholpen. De Obolensky’s zijn afstammelingen van een eeuwenoude prinselijke familie, die lange tijd in het middelpunt van de Russische geschiedenis stond. Bovendien was Maria’s grootoom niemand minder dan Leo Tolstoj, de schrijver die met ”Oorlog en Vrede’ en ‘Anna Karenina’ twee onbetwiste meesterwerken uit de wereldliteratuur schreef. Maria verbleef tijdens haar jeugdjaren vaak op zijn domein en kwam er in contact met kunstenaars en intellectuelen.”
Oktoberrevolutie
Maria Obolensky leefde in een erg woelige periode, gekenmerkt door hongersnood, revoluties en wereldoorlogen. “Ze maakte heel wat traumatische gebeurtenissen mee, die haar zwaar getekend hebben. Misschien veroorzaakten die haar psychische problemen. De dood van haar zusje was een eerste zwaar trauma, dat zelfs tot geheugenverlies leidde. Haar drie zonen trokken tijdens de Eerste Wereldoorlog naar het front. Zelf was ze als verpleegster aan het front actief. Haar man Nicolas Maklakov, die zich onder tsaar Nicolas II opwerkte tot minister van Binnenlandse Zaken, werd na de Oktoberrevolutie van 1917 door de Bolsjevieken doodgeschoten. De drie zonen trokken nog ten strijde tegen het Rode Leger van Trotski, maar uiteindelijk moesten de Obolensky-nazaten hun vaderland definitief ontvluchten.”
Maria belandde in Zuid-Frankrijk en werd er geholpen door monseigneur Gerard van Caloen, een West-Vlaamse benedictijn die zich over Russische emigranten ontfermde. Door zijn toedoen kwam ze in Cambrai en uiteindelijk in Marcq-en Baroeul terecht, net boven Rijsel. Haar broer Nicolas belandde in Brugge. Na zijn dood werd baron Jean van Caloen aangesteld als voogd van zijn dochter Hélène. Zij groeide op in het kasteel van Loppem en huwde in 1939 met Thierry van Outryve d’Ydewalle.”
Parkkerkhof
Kurt heeft nog heel wat speurwerk voor de boeg want het verhaal van Maria Obolensky is nog ver van volledig. “Er zijn nog heel wat brieven van Maria’s moeder bewaard en ook in de dagboeken van Tolstoi moeten nog kruimels van het familieverhaal terug te vinden zijn. Iemand die de Russische taal machtig is, zou me goed kunnen helpen bij mijn opzoekwerk. Ook weet ik amper iets over de periode dat Maria in Frankrijk verbleef. En dan is er nog het graf van de prinses. Er zijn plannen om van de oude stedelijke begraafplaats een parkkerkhof te maken. Daarbij zullen heel wat graven verdwijnen. Het is mijn vurige wens dat het graf van Maria Obolensky behouden blijft”, besluit Kurt.
De lezing over Maria Obolensky vindt plaats op dinsdag 15 oktober om 19.30 uur in de vergaderzaal Anne De Spear in het Psychiatrisch Centrum Menen. Organisatie: Gidsenkring Menen-Wevelgem en Heemkring Menen. De toegang is gratis.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier