Sinds 2 september moeten daklozen hun plaatsje in de Kortrijkse nachtopvang telefonisch reserveren. Opvallend: de meeste van hen zijn daar heel tevreden mee. Kortrijk is de laatste West-Vlaamse stad die het systeem invoert. Teamcoördinator van de nachtopvang Natalie Van Assche bleef lang twijfelen. Ze vreesde dat de opvang niet meer voor iedereen toegankelijk zou zijn. Met deze methode blijven onder andere mensen zonder papieren in de kou staan.
In de Tuighuisstraat in Kortrijk voorziet het CAW het hele jaar door (met uitzondering van juli en augustus) twintig opvangplaatsen voor dak- en thuislozen. Die mogen daar maximum twintig dagen per maand overnachten, voor de overige tien moeten ze een andere oplossing zoeken. Tot begin september verzamelden mensen zonder bed voor de nacht tegen 19.30 uur aan de deur van de opvang. In 2018 moest de medewerker van het CAW (ondersteund door twee vrijwilligers) ongeveer een avond op twee mensen veroordelen tot een nachtje op de koude stoep. Dikwijls trekken die naar een kraakpand, het station of een andere warme plek. Op hele koude nachten blijven mensen ook vaak rond wandelen tot het ochtendkrieken, om warm te blijven.
“Op piekavonden stonden er soms tot 35 mensen aan onze deur. Dat was echt verschrikkelijk”, weet Natalie Van Assche. “Want omdat wij de enige nachtopvang in de regio waren die niet met het inbelsysteem werkten, kwamen mensen zelfs uit andere provincies bij ons aanschuiven. Uiteindelijk kwam de vraag van de daklozen zelf om het systeem in te voeren.”
“Sfeer is beter”
In het huidige systeem kunnen mensen zonder thuis inbellen om een plekje te reserveren tussen 10.00 en 11.00 uur. Is de opvang volzet, dan krijgen ze dat dus al in de voormiddag te horen. “Op die manier hebben ze zekerheid of nog tijd om een alternatief te zoeken, overnachten bij een familielid bijvoorbeeld”, aldus Natalie. “Een gsm blijkt een van de eerste zaken te zijn die mensen zich terug aanschaffen als het tegen zit. Mensen die toch zonder zitten kunnen terecht bij het onthaal van het CAW of bij de dienstencentra voor hun telefoontje. Als ze te horen krijgen dat ze geen bed hebben bellen ze soms naar Oostende, waar ook een opvang zit. Hebben ze daar wel geluk, dan springen ze op de bus. En hoe triest dat ook klinkt, op die manier hebben ze het warm en vinden ze een zinvolle dagbesteding. Voor de duidelijkheid: wij helpen hen ook zoeken naar een oplossing als er hier geen plaats meer is. Begin oktober hebben we al even geëvalueerd en het blijkt goed te werken. Zowel vrijwilligers als gebruikers zijn tevreden. De sfeer in de opvang is beter en ook de verwelkoming verloopt veel vlotter.”
Opvang moet veilig nest zijn voor de meest kwetsbaren
Philippe De Coene (Sp.a), schepen van Sociale Vooruitgang en Armoedebestrijding bevestigt dat. “Op deze manier blijft alles beheersbaar en bereiken we de juiste doelgroep”, verduidelijkt hij. “Vroeger zagen we geregeld mensen die niet bereid zijn om een structurele oplossing te zoeken. Wij hebben namelijk een heel kwalitatieve opvang met goede bedden, warme douches en lekker eten. Maar dat is natuurlijk niet de bedoeling. Het blijft een crisisoplossing. Bovendien heerst daar een hele grote nood aan geborgenheid. Tijdens mijn laatste bezoek ontmoette ik een mama met twee kleine kinderen. Ze hield die zo dicht mogelijk bij haar als maar kon. Zij heeft nood aan die rust en structuur die er nu heerst. De opvang moet een veilig nest zijn waar de meest kwetsbaren in onze maatschappij zich gekoesterd voelen. Het geharrewar aan de ingang elke avond droeg daar niet aan bij.”
Mensen zonder papieren
Toch is dit geen verhaal van rozengeur en maneschijn. Omdat identificatie bij het inbelsysteem noodzakelijk is, vallen mensen zonder papieren uit de boot. Die zogenaamde illegalen zijn nieuwkomers wiens verblijfsvergunning is verlopen, uitgeprocedeerde asielzoekers en mensen die zonder geldige papieren ons land zijn binnengekomen. Hoeveel mensen er precies in België leven in illegaliteit is onbekend, al schat Buitenlandse Zaken hun aantallen op zo’n 200.000.
“Alleen is het ons bij wet verboden om die mensen op te vangen. We mogen hen enkel dringende medische bijstand verlenen”, aldus De Coene. “Ze hebben immers het bevel gekregen om het land te verlaten, hen een bed aanbieden zou onlogisch zijn.” Nochtans gebeurde dat in het oude systeem wel, zij het niet bewust. “Mensen moesten van ons niet meteen hun levensverhaal vertellen”, aldus Natalie. “Wij stelden geen vragen en kenden dus hun achtergrond niet. Op die manier zullen hier dus zeker ook mensen zonder papieren verbleven hebben. Natuurlijk wringt het een beetje dat dat nu niet meer kan, het blijven mensen.”
Volgens De Coene zou het wel niet over grote aantallen gaan. “De geruchten dat de opvang vol illegalen zou zitten, stroken niet met de realiteit. Ik hou trouwens niet van het woord illegalen, het heeft een negatieve bijklank. Die mensen zijn gewoon niet erkend, maar dat maakt hen niet minder mens.” Een gesprek met enkele thuislozen leert ons dat zij burgemeester Vincent Van Quickenborne verantwoordelijk achten voor het probleem. “In de mooiste stad van Vlaanderen (zoals Van Quickenborne Kortrijk omschrijft in zijn bestuursakkoord nvdr.) is er immers geen plaats voor ons”, klinkt het verbolgen. De burgemeester zelf was voorlopig niet beschikbaar voor commentaar.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier