Koloniaal en Congolees zijn het eens: “Spijt koning Filip is niet voldoende”

Hannes Hosten

De spijtbetuiging van koning Filip over de Belgische wandaden in Congo lokt uiteenlopende reacties uit. Oud-koloniaal Bob Vanhee en Congolese Belg Robert Itoko zijn het wel opvallend eens: “Dit is niet voldoende.”

Politieke prominenten spreken lovend over de koninklijke uiting van spijt. “Goed gedaan en een sterke boodschap van koning Filip“, vindt CD&V-voorzitter Joachim Coens uit Damme. “Op naar meer respect en een sterke samenwerking”, zegt hij op Twitter.

“Met zijn brief en spijtbetuiging over het koloniaal verleden schrijft koning Filip I geschiedenis. De vorst voelt de veranderde tijdsgeest aan en neemt afstand van een van zijn voorvaderen. Respect. De Kamer krijgt nu alle ruimte voor een officieel rapport met aanbevelingen”, reageert Groen-Kamerlid Wouter De Vriendt uit Oostende op Twitter.

Vrienden, ik ben opgelucht“, reageert voormalig minister van Ontwikkelingssamenwerking en oorlogschirurg Réginald Moreels (CD&V) uit Oostende op Facebook. “Een paar weken geleden had ik excuses van koningshuis en regering bepleit ten aanzien van de Congolese bevolking, meer dan aan de leiders… Als chirurg die gaat opereren in Oost-Congo, vind ik de woorden van de koning – ‘helen van wonden’ – de meest gepaste. Zijn brief heeft inhoud, het engagement tegen discriminatie is de hoofdtoon. Blij dat we nog een staatshoofd hebben die duidelijke taal gebruikt.”

“Te weinig en te laat”

Te weinig en te laat“, oordeelt oud-koloniaal Bob Vanhee (88), ook uit Oostende. Hij was van 1955 tot 1976 in Congo actief, eerst als gewestbeambte en raadgever van president Moïse Tshombe van Katanga, later voor Union Minière, het huidige Umicore. “Ik vind het een pleister op een houten been. Beter hadden historici eerst een degelijke studie gemaakt over ons koloniale verleden, zoals in Nederland. Om dan duidelijk te kunnen zeggen wat het echt geweest is, maar ook wat er niet geweest is. Er is zo veel bij gesleurd en opgeklopt, door de media en door de Britten, die het nooit kunnen verteren hebben dat de sluwe Leopold II hen dat gebied afsnoepte.”

In Congo wordt veel genuanceerder over Leopold II gesproken dan hier. In mijn tijd kwamen Leopold II of Congo-Vrijstaat er nooit ter sprake. Naar mij en mijn vrouw hebben de Congolezen nooit één vinger uitgestoken. Ik denk wel dat er iets zou kunnen gebeuren met de Koninklijke Schenking en de domeinen waar Filip en compagnie in wonen“, vervolgt Bob Vanhee. “Mochten ze daar een stukje van liquideren en daar enkele scholen en ziekenhuizen mee bouwen in Congo, dat zou pas een groots gebaar zijn.”

“Dit zijn maar woorden”

Robert Itoko
Robert Itoko© Olaf Verhaeghe

Een spijtbetuiging, dat zijn maar woorden“, vindt Robert Itoko (65) uit Heule, die al meer dan 25 jaar in België woont en bezieler is van de Club van Vrienden van Kongo. “Het klinkt mooi als je aan kleinkinderen kan zeggen dat je voorouders iets slechts hebben gedaan tegenover hun voorouders. Maar woorden alleen zijn niet genoeg. België zou echt iets moeten doen voor Congo.”

“Ik woon graag in België en ik voel me goed tussen mijn vrienden en familie”, aldus Robert. “Maar ik heb het over de Belgische staat. Congo zit echt in de put! In de put! En België weet dat. Spijtbetuigingen hebben geen waarde als ik daar al die miserie zie. De Belgen hebben altijd geprofiteerd van Congo. Ze zouden ons nu kunnen helpen om onze maatschappij beter te organiseren.”

“Dit is niet genoeg”

Dominique Lubaki in zijn eigen Afrika-museum.
Dominique Lubaki in zijn eigen Afrika-museum.© Peter Maenhoudt

Eenzelfde geluid bij Dominique Lubaki (64) van de interculturele vzw Multi Mondo uit Oostende. “Dit is een symbolische geste van de koning en dat vind ik goed”, zegt hij. “Maar het is niet genoeg. Er moet echt werk gemaakt worden van de bestrijding van het structureel racisme en van een betere ontwikkelingssamenwerking, die kleine, lokale projecten steunt en niet de corrupte regimes. Woorden volstaan niet. Als er in de praktijk niets verandert, getuigt het van hypocrisie.”

De integrale brief van koning Filip

Bij de zestigste verjaardag van de onafhankelijkheid van de Democratische Republiek Congo houd ik eraan u, en het Congolese volk, mijn hartelijkste gelukwensen aan te bieden.

Deze verjaardag is een uitstekende gelegenheid om onze vriendschappelijke banden te herbevestigen. Wij verheugen ons over de intense samenwerking tussen onze beide landen in verschillende domeinen, en in het bijzonder op het medische vlak. Vandaag vergt de pandemie al onze aandacht bovenop alle andere uitdagingen. Het bevoorrechte partnership tussen België en Congo is een sterke troef om daar het hoofd aan te bieden. Ter gelegenheid van uw nationale feestdag wil ik ons engagement in dit partnerschap bevestigen.

Om onze banden te versterken en de vriendschap tussen onze landen te verdiepen, moeten we in alle openheid en sereniteit met elkaar kunnen spreken over onze lange gezamenlijke geschiedenis.

Deze geschiedenis bestaat uit gemeenschappelijke verwezenlijkingen, maar ook uit pijnlijke episoden. Ten tijde van Congo-Vrijstaat werden geweld- en gruweldaden gepleegd die op ons collectieve geheugen blijven wegen. Gedurende de daaropvolgende koloniale periode werd eveneens leed veroorzaakt en zijn vernederingen toegebracht. Ik houd eraan mijn diepste spijt te betuigen voor die wonden uit het verleden. Wonden die tegenwoordig weer pijnlijk voelbaar worden door daden van discriminatie, nog te sterk aanwezig in onze samenleving. Ik zal blijven strijden tegen alle vormen van racisme. Ik moedig de reflectie aan die in ons parlement wordt aangevat om definitief met het verleden in het reine te komen.

We moeten naar de toekomst kijken in een geest van samenwerking en wederzijds respect om de mondiale uitdagingen aan te pakken. De strijd voor de menselijke waardigheid en voor een duurzame ontwikkeling vraagt dat we onze krachten bundelen. Deze ambitie koester ik voor onze beide landen en beide continenten, Afrika en Europa.

Door de huidige omstandigheden kan ik helaas niet naar uw mooie land reizen, dat ik graag beter zou leren kennen. Ik hoop dat ik daar spoedig de gelegenheid toe krijg.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier