IS-tentakels reiken tot in onze huiskamers

© Getty Images/iStockphoto
Axel Vandenheede

Hun namen verraadden hen niet. Hun woonplaats evenmin. Lucas Van Hessche en Olivier Calebout: slechts weinigen zullen bij het horen van die namen meteen aan IS of Islamitische Staat denken. En toch, de eerste is vanuit Lauwe, de andere vanuit Kortrijk van de ene op de andere dag naar Syrië getrokken. Lucas Van Hessche is er gesneuveld. Olivier Calebout is vermoedelijk nog in leven. Toeval? Nee, zo weten de Kortrijkse veiligheidsdiensten intussen. Een onderzoek dat vier jaar geleden startte, leerde dat zeker 120 mensen uit Kortrijk mogelijk een of andere link hadden met IS.

“We vielen van de ene verbazing in de andere”, vertelt de veiligheidscoördinator van stad Kortrijk. We zijn juni 2014. “Tot dan dachten we dat jonge gasten die ineens vertrokken om zich aan te sluiten bij IS een probleem was van de grootsteden. Tot ineens twee Kortrijkzanen (naast Oliver Calebout was er nog Abdelmalek Boutalliss) en een Lauwenaar verdwijnen naar Syrië.”

Dé vraag is: door wie of waardoor gingen de drie West-Vlamingen radicaliseren? Werden ze door vrienden beïnvloed? Via sociale media? Via de moskee? Woordvoerder Mohammed Ahouna van de Kortrijkse moskee Atakwa is formeel: de moskee heeft niets met de radicalisering van die drie te maken. “We hebben hen nooit in onze moskee gezien”, luidt het.

Er wordt aangenomen dat Abdelmalek Boutalliss (tweede van links) in 2015 omkwam bij een zelfmoordaanslag in Irak en dat in hetzelfde jaar Lucas Van Hessche (vierde van links) is gesneuveld. Over Olivier Calebout (eerste van links) hebben de veiligheidsdiensten geen zekerheid. Al weten ze bijna zeker dat hij nog leeft. Een van de aanwijzingen daarvoor: in februari van dit jaar pakte de Spaanse politie in de buurt van Barcelona een 19-jarige moslima op die naar Syrië wilde vertrekken om te trouwen met Olivier Calebout.
Er wordt aangenomen dat Abdelmalek Boutalliss (tweede van links) in 2015 omkwam bij een zelfmoordaanslag in Irak en dat in hetzelfde jaar Lucas Van Hessche (vierde van links) is gesneuveld. Over Olivier Calebout (eerste van links) hebben de veiligheidsdiensten geen zekerheid. Al weten ze bijna zeker dat hij nog leeft. Een van de aanwijzingen daarvoor: in februari van dit jaar pakte de Spaanse politie in de buurt van Barcelona een 19-jarige moslima op die naar Syrië wilde vertrekken om te trouwen met Olivier Calebout.© GF

Volgens de jihadexpert Montasser AlDe’emeh was van de drie Kortrijkse Syriëstrijders Oliver Calebout de eerste met radicale ideeën. “Ik denk dat Olivier al radicaliseerde in de periode van Sharia4Belgium. Hij heeft Abdelmalek Boutalliss en Lucas Van Hessche in die richting meegesleurd. Hij was de leider van het drietal. Ik weet niet of Lucas en Abdelmalek zouden zijn geradicaliseerd als ze bijvoorbeeld in Brugge hadden gewoond en als ze op die manier Olivier nooit hadden ontmoet.”

Na de verdwijning van het drietal valt het niet stil in Kortrijk. “Op internet gebeurde van alles, zagen wij”, vertelt de veiligheidscoördinator. “In de scholen was het ineens hip om mee te doen met IS-toestanden: zich keren tegen vrouwelijke leerkrachten, ineens geen varkensvlees meer eten, sportlessen spijbelen… Radicale boodschappen op Facebook werden ineens vlot geliket. We zagen hoe iemand zelfs de aanslagen in Parijs ging verdedigen. Een groep in de stad spitste zich toe op de studie van de koran en hield er extreme ideeën op na.”

“Albanees die zich verdiepte in salafisme en radicaliseerde, werd gerepatrieerd”

Voor de stad en voor de lokale politie was het dan echt de hoogste tijd voor een plan R, waarbij de R staat voor radicalisering. “We wilden in de eerste plaats te weten komen wat er precies aan het gebeuren was in de stad. We spraken diverse stadsdiensten daarover aan, ook het OCMW, de straathoekwerkers, de bijzondere jeugdzorg… Maar vanuit die hoek liep er bitter weinig informatie binnen. Politie en stad hebben dan ingezet op extra speurwerk en op uitwisseling van informatie.

“Uiteindelijk konden we een lijst opstellen met 120 namen van mensen die een band hadden met IS. Een lokale werkgroep met naast lokale politiemensen ook federale agenten, leden van de staatsveiligheid en van de sociale dienst nam de lijst van 120 namen onder de loep. “Na een eerste screening bleven van de 120 nog zo’n 85 tot 90 mensen met een link naar IS over. Van alle leeftijden, van zestienjarigen tot 65-plussers. We hebben ze allemaal thuis bezocht. Dat deed ikzelf samen met een vrouw van de sociale dienst. Dat ik samen met een vrouw op pad ging, was belangrijk. Zo konden we bij het eerste contact al zien hoe de man in kwestie reageerde toen hij haar zag. Want van iemand met een extreem gedachtegoed konden we verwachten dat hij niets van een vrouw zou moeten weten.”

IS-tentakels reiken tot in onze huiskamers
© GF

“Het was niet altijd even gemakkelijk,” zegt de veiligheidscoördinator. “We kwamen in contact met diverse culturen en soms liet zo’n cultuur niet toe dat een vreemde man het huis binnenkwam als de man des huizes niet thuis was. Vaak moesten we ook een beroep doen op een tolk. Veel Afghanen bijvoorbeeld begrijpen geen Nederlands. In het begin kozen we voor de zachte aanpak maar na verloop van tijd veranderden we van tactiek en vielen we bij wijze van spreken meteen met de deur in huis. Zo konden we zien in welke omstandigheden de mensen leefden. In enkele huizen hing in de woonkamer een vlag van IS. Dat zegt veel, natuurlijk.”

Tijdens de huisbezoeken kon de veiligheidscoördinator al veel uitklaren en op die manier vermeende linken schrappen. “Een jonge leerling bijvoorbeeld had een filmpje geliket. Bleek dat hij niet besefte wat hij had gedaan. Hij is er met een uitbrander vanaf gekomen. Een andere melding kwam van een vader van wie de zoon online had zitten zoeken op ‘how to make bombs’. Bleek dat die jongen op school gepest werd en uitzocht hoe hij zijn pesters kon bedreigen.”

Alle info werd aan de politie doorgespeeld. En iemand die mogelijk nog had kunnen vertrekken naar Syrië kreeg een persoonlijke aanpak. Met wisselend succes. “Zo was er een 18-jarige Albanees die zich verdiepte in het salafisme en radicaliseerde”, aldus de veiligheidscoördinator. “Huisbezoeken leverden niets op. Uiteindelijk werd hij gerepatrieerd. Of nog: een jongen uit een traditioneel Vlaams gezin bekeerde zich en volgde lessen Arabisch en koran-onderricht bij iemand die wij niet kenden. Werk had hij niet en hij werd gelinkt aan drugs. Bij hem heeft onze aanpak wel gewerkt: hij heeft intussen een job en laat de drugs achterwege. Hij is goed bezig.”

“Radicaal denken is op zich geen probleem”

Jelle Janssens, criminoloog aan de UGent, verwacht weinig heil van deradicalisering. Hij gelooft er gewoonweg niet in. “Want radicaal gedachtegoed is op zich geen probleem, als men zich houdt aan de spelregels van onze democratie. Moslims die thuis volgens de sharia willen leven zonder daarbij wetten te overtreden, daar kan je niets op tegen hebben. Wat is radicalisme trouwens? Veganisten bijvoorbeeld denken radicaal over dierlijke producten.”

In plaats van al die inspanningen voor deradicalisering wil de criminoloog inzetten op inzicht. “Mensen met dat radicale gedachtegoed doen inzien dat ze hun doel niet mogen realiseren met geweld. Ze kunnen dat op een andere manier proberen, bijvoorbeeld via de politiek.”

Volgens Jelle Janssens loopt er met het beleid van ons land tegen de radicalisering een en ander verkeer. “Pas toen er iets gebeurde, nam de regering – weliswaar goedbedoelde – initiatieven om de problemen tegen te gaan. Het toont aan dat ons land geen veiligheidscultuur heeft.”

Maar er is ook sprake van wat sommigen ‘veiligheidstheater’ noemen, zegt Jelle Janssens. Hij doelt op heel wat uitwendig vertoon van veiligheidsmensen die de inwoners op die manier “de illusie geven dat ze veilig zijn. Maar absolute veiligheid bestaat niet. Politici kunnen dat echter niet zeggen zonder hun positie te ondergraven. Voorbeelden van veiligheidstheater zijn de voorstellen over het afnemen van de nationaliteit en het schrappen uit het bevolkingsregister. Of het is puur symbolisch of het zorgt ervoor dat we die mensen niet langer kunnen volgen.”

Geradicaliseerde mensen die toch hardleers een aantal wetten overtreden veroordelen en achter tralies plaatsen? “Wij kunnen toch moeilijk honderden geradicaliseerde mensen gevangen zetten. Daar is ons gevangenissysteem totaal ongeschikt voor. Bovendien… radicalisering in gevangenissen is toch ook een ernstig probleem.”

Oostende: belangrijke rol voor recherche én wijkpolitie

“De stad Oostende heeft een lokale integrale veiligheidscel opgericht, iets wat niet alle steden hebben”, vertelt korpschef Philip Caestecker van de politiezone Oostende. “Mensen van de recherche maken er deel van uit, de dienst integrale veiligheid van het stadsbestuur en de burgemeester. Daar kijken we hoe we een en ander het best aanpakken. Er zijn verscheidene mogelijkheden. Ik kan alleen zeggen dat we dat goed aanpakken en in goede samenwerking. Het overleg verloopt heel constructief. Wat de politie betreft, spelen de recherche en de wijkpolitie een heel belangrijke rol in het opvolgen van bepaalde mensen. Maar hoe dat gebeurt, daar kan ik niet meer over zeggen.”

Roeselare: een educatief project maar geen cijfers

In Roeselare is sinds begin dit jaar een deradicaliseringsambtenaar aan de slag. De voorbije maanden werkte die zich volop in en eind deze maand wordt een eerste educatief project voorgesteld. Over een mogelijke problematiek en cijfers rond radicalisering in Roeselare, is momenteel niks bekend.

(SVK/HH/PVH)

“Radicaal denken is op zich geen probleem”

Jelle Janssens, criminoloog aan de UGent, verwacht weinig heil van deradicalisering. Hij gelooft er gewoonweg niet in. “Want radicaal gedachtegoed is op zich geen probleem, als men zich houdt aan de spelregels van onze democratie. Moslims die thuis volgens de sharia willen leven zonder daarbij wetten te overtreden, daar kan je niets op tegen hebben. Wat is radicalisme trouwens? Veganisten bijvoorbeeld denken radicaal over dierlijke producten.”

In plaats van al die inspanningen voor deradicalisering wil de criminoloog inzetten op inzicht. “Mensen met dat radicale gedachtegoed doen inzien dat ze hun doel niet mogen realiseren met geweld. Ze kunnen dat op een andere manier proberen, bijvoorbeeld via de politiek.”

Volgens Jelle Janssens loopt er met het beleid van ons land tegen de radicalisering een en ander verkeer. “Pas toen er iets gebeurde, nam de regering – weliswaar goedbedoelde – initiatieven om de problemen tegen te gaan. Het toont aan dat ons land geen veiligheidscultuur heeft.”

Maar er is ook sprake van wat sommigen ‘veiligheidstheater’ noemen, zegt Jelle Janssens. Hij doelt op heel wat uitwendig vertoon van veiligheidsmensen die de inwoners op die manier “de illusie geven dat ze veilig zijn. Maar absolute veiligheid bestaat niet. Politici kunnen dat echter niet zeggen zonder hun positie te ondergraven. Voorbeelden van veiligheidstheater zijn de voorstellen over het afnemen van de nationaliteit en het schrappen uit het bevolkingsregister. Of het is puur symbolisch of het zorgt ervoor dat we die mensen niet langer kunnen volgen.”

Geradicaliseerde mensen die toch hardleers een aantal wetten overtreden veroordelen en achter tralies plaatsen? “Wij kunnen toch moeilijk honderden geradicaliseerde mensen gevangen zetten. Daar is ons gevangenissysteem totaal ongeschikt voor. Bovendien… radicalisering in gevangenissen is toch ook een ernstig probleem.”

Brugge: weinig animo over IS

De lokale recherche van de politie Brugge heeft een gespecialiseerd team in huis dat alle nuttige info rond mogelijke radicalisering verzamelt. Het gaat om een viertal politiemensen, maar ze zijn wel niet voltijds bezig met de terreurproblematiek. “Ze raadplegen de eigen bestanden en brengen inlichtingen die wijkagenten overmaken bijeen”, zegt Lien Depoorter, woordvoerder van de lokale politie Brugge. Dat rechercheteam maakt deel uit van de ‘local task force’, een overlegplatform dat op provinciaal niveau wordt georganiseerd.

Welke resultaten dit team de voorbije jaren boekte, wil korpschef Dirk Van Nuffel niet kwijt : “Dit is vertrouwelijke informatie.” Maar de lokale politie heeft tot nog toe geen indicaties dat er in Brugge veel sympathie is voor IS. “Er is in Brugge ook geen grote allochtone gemeenschap met een islamachtergrond, in tegenstelling tot vele andere grotere steden en gemeenten in Vlaanderen”, stelt Lien Depoorter. De lokale politie heeft iook geen weet van Bruggelingen die op punt stonden te vertrekken naar Syrië of effectief vertrokken zijn. (SVK)

Oostende: belangrijke rol voor recherche én wijkpolitie

“De stad Oostende heeft een lokale integrale veiligheidscel opgericht, iets wat niet alle steden hebben”, vertelt korpschef Philip Caestecker van de politiezone Oostende. “Mensen van de recherche maken er deel van uit, de dienst integrale veiligheid van het stadsbestuur en de burgemeester. Daar kijken we hoe we een en ander het best aanpakken. Er zijn verscheidene mogelijkheden. Ik kan alleen zeggen dat we dat goed aanpakken en in goede samenwerking. Het overleg verloopt heel constructief. Wat de politie betreft, spelen de recherche en de wijkpolitie een heel belangrijke rol in het opvolgen van bepaalde mensen. Maar hoe dat gebeurt, daar kan ik niet meer over zeggen.”

Roeselare: een educatief project maar geen cijfers

In Roeselare is sinds begin dit jaar een deradicaliseringsambtenaar aan de slag. De voorbije maanden werkte die zich volop in en eind deze maand wordt een eerste educatief project voorgesteld. Over een mogelijke problematiek en cijfers rond radicalisering in Roeselare, is momenteel niks bekend.

(SVK/HH/PVH)

“Radicaal denken is op zich geen probleem”

Jelle Janssens, criminoloog aan de UGent, verwacht weinig heil van deradicalisering. Hij gelooft er gewoonweg niet in. “Want radicaal gedachtegoed is op zich geen probleem, als men zich houdt aan de spelregels van onze democratie. Moslims die thuis volgens de sharia willen leven zonder daarbij wetten te overtreden, daar kan je niets op tegen hebben. Wat is radicalisme trouwens? Veganisten bijvoorbeeld denken radicaal over dierlijke producten.”

In plaats van al die inspanningen voor deradicalisering wil de criminoloog inzetten op inzicht. “Mensen met dat radicale gedachtegoed doen inzien dat ze hun doel niet mogen realiseren met geweld. Ze kunnen dat op een andere manier proberen, bijvoorbeeld via de politiek.”

Volgens Jelle Janssens loopt er met het beleid van ons land tegen de radicalisering een en ander verkeer. “Pas toen er iets gebeurde, nam de regering – weliswaar goedbedoelde – initiatieven om de problemen tegen te gaan. Het toont aan dat ons land geen veiligheidscultuur heeft.”

Maar er is ook sprake van wat sommigen ‘veiligheidstheater’ noemen, zegt Jelle Janssens. Hij doelt op heel wat uitwendig vertoon van veiligheidsmensen die de inwoners op die manier “de illusie geven dat ze veilig zijn. Maar absolute veiligheid bestaat niet. Politici kunnen dat echter niet zeggen zonder hun positie te ondergraven. Voorbeelden van veiligheidstheater zijn de voorstellen over het afnemen van de nationaliteit en het schrappen uit het bevolkingsregister. Of het is puur symbolisch of het zorgt ervoor dat we die mensen niet langer kunnen volgen.”

Geradicaliseerde mensen die toch hardleers een aantal wetten overtreden veroordelen en achter tralies plaatsen? “Wij kunnen toch moeilijk honderden geradicaliseerde mensen gevangen zetten. Daar is ons gevangenissysteem totaal ongeschikt voor. Bovendien… radicalisering in gevangenissen is toch ook een ernstig probleem.”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier