INSPECTEUR JPT (15) : Uitbater Brugse pita-zaak slacht als een bezetene met 59 messteken zijn Roeselaarse vriendin en haar vader af

Joke Berquin (26). Foto Fernand Proot-a
Redactie KW

In een vlaag van toorn doodde de Brugse Egyptenaar Mohamed Said op 18 november 1994 met een dolk zijn Joke en haar vader Karel Berquin. De dader kon niet verdragen dat Joke hem verliet. Zijn trots was hem belangrijker dan Joke.

Elke week blikt onze gerechtsverslaggever Jean-Pierre Terryn alias Inspecteur JPT terug op een van de spraakmakendste gerechtelijke affaires in onze provincie.I

Bijna drie jaar later in oktober 1997 veroordeelde het West-Vlaams assisenhof Mohamed Said, gewezen uitbater van het Brugse pitarestaurant Toetanchamon in Brugge, tot 25 jaar gevangenisstraf. Na een achttal jaren cel werd hij uitgewezen naar Egypte. Mohamed Said stond terecht voor moord op zijn vriendin Johanna Joke Berquin (26), haar vader Karel Berquin (56) uit Roeselare en moordpoging op aan haar neef Eugeen Delille uit Maldegem.

Afgemaakt met 59 messteken

De feiten dateren van 18 november 1994 en speelden zich af in de woning van Mohamed Said (toen 36) en zijn tien jaar jongere levensgezellin Johanna Joke Berquin in de Kerklaan in Assebroek. De relatie tussen Mohammed Said en de jonge vrouw was ondertussen op de klippen gelopen. Joke Berquin zou hem definitief verlaten en wou die dag verhuizen. De jonge vrouw had daarbij de hulp ingeroepen van haar vader Karel Berquin en haar neef Eugeen Delille. Ze had tevens de politie gevraagd in de buurt een oogje in het zeil te houden. Joke Berquin vreesde immers problemen met haar vriend.

De politie bood inderdaad assistentie, maar vertrok toen bleek dat alles kalm bleef. Even later hoorden de agenten over hun boordradio dat er zich in de woning een moord had voltrokken. Toen ze ter plekke aankwamen, lag de vader van Joke dood op het trottoir. Hij was bezweken aan de messteken die hij had gekregen. In de woning lag Joke. Ook zij was om het leven gebracht, met wel 59 messteken. Eugeen Delille werd met steekwonden naar het ziekenhuis overgebracht.

Zwart geld in de zetel

De dader hoefde niet ver te worden gezocht. Mohamed Said wachtte de agenten op. Hij gedroeg zich kalm, maar demonstreerde toch enige arrogantie. Terwijl hij onder schot werd gehouden en net voor hij in de boeien werd geklonken, stond hij erop eerst nog een sigaret te roken.

Joke, haar vader en oom dachten dat Mohamed Said al het huis uit was. Neen dus, hij zat in bad. De plotse komst van de verhuiswagen was voor Mohamed Said een complete verrassing. Hij had niet verwacht dat Joke het aandurfde hem definitief te verlaten. Mohamed Said kwam halfnaakt naar beneden en hield zich aanvankelijk bedaard. Toen hij merkte dat het Joke menens was ging hij een discussie met haar, haar vader en oom aan. Zo was hij niet akkoord met de verdeling van de inboedel. Voorts werd er geredetwist over 5,5 miljoen (oude Belgische) frank zwart geld dat verdwenen was. Said vermoedde dat Joke dat geld, dat wellicht in een zetel verstopt zat, vroeger al meegenomen had. Het ging van kwaad naar erger. Mohamed Said ontstak in een blinde woede, greep naar zijn Arabische dolk en haalde naar Joke uit. In een vergeefse poging om zijn oogappel te redden werd Karel Berquin levensgevaarlijk gewond, strompelde naar buiten en viel op straat dood neer in de armen van zijn neef. Door het geweld waarmee Said tekeer ging werd zijn dolk stukgeslagen, zodat hij nog twee andere messen gebruikte.

De incestgedachte in Mohameds hoofd

Op het assisenproces stelde openbaar aanklager Guy Billiouw uit St.-Kruis dat na de verrassing over de verhuizing luttele minuten later bij Said de vernedering volgde. “Joke is gestorven omdat de Mohamed Said het niet kon verdragen dat zij hem definitief verliet. Hij was gekrenkt in zijn trots en die trots was blijkbaar voor hem belangrijker dan het leven van Joke én van haar vader Karel.” Mohamed Said getuigde dat hij het ook niet kon verkroppen dat de vader met zijn dochter zou hebben te doen. Dit vermeende incestverhaal dreigde het hele proces te beheersen. De incestgedachte zat in Mohameds hoofd ingebakken. De werkelijkheid was dat er de goede relatie was tussen Joke en haar eenzame, uit de echt gescheiden vader, die nood had aan troost en innige omhelzingen. Meer viel er niet te zoeken tussen vader en dochter.

Trouwe klant van het pitarestaurant

Mr. Renaat Landuyt, de raadsman van Mohamed Said en huidig burgemeester van Brugge, noemde de feiten stupied : “Indien de familie Berquin niet stiekem de inboedel van Joke had willen verhuizen en indien de politie wat langer ter plaatse gebleven was dan hadden de feiten zich nooit voorgedaan.” Als trouwe klant van het pitarestaurant kende mr. Landuyt uitbater Mohamed Said al zes jaar. “Toen ik vernam wat er gebeurd was, was ook ik geschokt. Nooit had ik gedacht dat Mohamed dat zou gedaan hebben. Ik kende hem als de fiere en vriendelijke Egyptenaar, die een typisch West-Vlaams karaktertrekje vertoonde : hij was een harde werker en een succesvol ondernemer, al kon je niet alle facturen in zijn officiële boekhouding vinden.”

Ze waren gek van liefde

Mr. Filip Van Hende uit Gent, de tweede advocaat van de verdediging, stelde: “De tragedie van Joke en Mohamed is dat beiden gek van liefde waren, maar door het cultuurverschil niet onder eenzelfde dak konden wonen. Beiden worstelden met de levensvraag hoe ver zij konden gaan in hun relatie. Joke Berquin deed emmers water in haar wijn om die culturele verschillen op te lossen. Maar ook Mohamed Said deed grote toegevingen.”

Bedie advocaten pleitten schuldig aan doodslag, maar meenden dat er in deze affaire sprake was van uitlokking. “De houding van de overbezorgde Karel Berquin werkte verstikkend op de relatie tussen Joke en Said. Said was jaloers tot op het ziekelijke af. De jaloersheid van Said benevelde zijn geest. Dat verklaart waarom hij in een vlaag van toorn toeslag. De directe aanleidingen waren het financieel dispuut over het zwarte geld en Saids incestvermoedens. De slachtoffers zijn mee verantwoordelijk.”

Wie is wie?

De 36-jarige Mohamed Said woonde tot in april 1984 in Egypte. Nadien vestigde hij zich in Nederland, waar hij in augustus 1986 in het huwelijk trad met Linda Tholenaars. Uit dat huwelijk, dat vier jaar later strandde, werden twee kinderen geboren. In september 1991 vestigde Said zich in Menen, waar hij een restaurant opende, maar in april 1992 verhuisde hij naar Brugge, waar hij het pitahuis Toetanchamon in de Academiestraat opstartte.

In de Breydelstad leerde de man Joke Berquin kennen. Zij werkte toen als verkoopster in een Brugse boetiek. Het meisje werd op 23 december 1967 in Roeselare geboren als tweede dochter in het gezin van Maria Lefevere en horlogemaker Karel Berquin. Zij bracht haar jeugd achtereenvolgens in Nieuwpoort en Koekelare door, maar volgde middelbaar onderwijs in Roeselare en Kortrijk (A2 Bijzondere Jeugdzorg).

Vele discussies met ‘schoonvader’

Vrij vlug na Jokes kennismaking met Mohamed Said gingen beiden samenwonen. In september 1992 begon Joke trouwens te werken in het pitarestaurant. Zij raakte zwanger en gaf op 30 juli 1993 het leven aan een zoontje. De goede verstandhouding raakte evenwel zoek, mede door de vele discussies die Said had met Jokes vader. Bovendien bleek dat de opvliegende en jaloerse Egyptenaar zijn levensgezellin volledig wou domineren. In februari 1994 verliet Joke haar Egyptische vriend al een eerste keer, maar een maand later verzoenden beiden zich en namen hun intrek in de Kerklaan in Assebroek. Negen maanden later liep de onmogelijke love story fataal af.