“Hoogspanning overal ondergronds? Onbetaalbaar!”

Waar in West-Vlaanderen komt de 82 kilometer lange hoogspanningslijn, die de windenergie van op zee naar het binnenland moet brengen? Die vraag houdt al maanden de hele provincie in de ban. De eerste inspraakronde van het Ventilus-project zit erop. En nu? Een stand van zaken, in drie vragen en antwoorden.

De Vlaamse overheid en netstroombeheerder Elia organiseerden de voorbije twee maanden een eerste participatiemoment over het Ventilus-project. Alle betrokken partijen konden tijdens tien infomarkten in West-Vlaanderen informatie inwinnen en opmerkingen geven. Zo’n 1.600 mensen daagden op. Hoeveel adviezen en bezwaren ingediend zijn, kunnen Elia en het Departement Omgeving van de Vlaamse overheid nog niet zeggen. “Alles is verzegeld toegekomen op ons departement. Begin volgende week hopen we de eerste cijfers te kunnen meedelen”, aldus Brigitte Borgmans, woordvoerder van het Departement Omgeving.

In het najaar komt er een scopingsnota. Daarin zal staan welke alternatieven onderzocht zullen worden, hoe dit zal gebeuren en hoe de mensen zullen kunnen participeren. Daarna wordt een voorontwerp voor een Gewestelijk Ruimtelijk Uitvoeringsplan (GRUP) opgesteld, net zoals een milieueffectenrapport (MER). Volgens de planning moeten deze klaar zijn eind 2020, waarna een nieuw participatiemoment start. Volgens de planning moet de Vlaamse regering in 2021 het definitieve tracé bepalen, waarbij de werken eind 2022 van start moeten gaan.

Van de 82 kilometer lange hoogspanningslijn van 380.000 volt, kan 60 kilometer via een bestaand tracé lopen. De voorziene 22 kilometer nieuwe leidingen lopen langs de E403, tussen Zedelgem en Roeselare. De felste tegenstand komt dan ook uit de steden en gemeenten langs de autosnelweg. De burgers groepeerden zich in actiegroepen ‘Burgerplatform Leefbaar E403’ en ‘Begraaf Ventilus’. Zij laten hun ongenoegen duidelijk blijken. Haast op ieder erf langs de E403 prijken slogans tegen het project, tijdens elke infomarkt kwamen de tegenstanders protesteren met spandoeken en zelfs doodskisten en half mei hielden de landbouwers een protestactie met filterblokkades op de op- en afrit in Lichtervelde.

De tegenstanders vrezen vooral voor hun gezondheid en dat van hun dieren, het lelijke uitzicht van de hoge en lelijke constructies, de waardeverminderingen van hun huizen en gronden en moeilijkheden bij het beregenen en bevruchten van hun gewassen. De landbouwers krijgen de steun van het Algemeen Boerensyndicaat (ABS).

De steden en gemeenten kunnen advies verlenen bij het aanpassen het Gewestelijk Ruimtelijk Uitvoeringsplan (GRUP), al is dat niet bindend. Alle 25 betrokken besturen geven een negatief advies. “We voeren geen actie tegen duurzame energie, maar nemen de bezorgdheden van de mensen ter harte“, verwoordt de Zedelgemse burgemeester Annick Vermeulen het.

Hoogspanning onder de grond? Alleen al het installeren kost 8 tot 10 keer meer – Jan Desmet, Professor Universiteit Gent

Zij groepeerde zich met haar CD&V-collega’s uit Brugge, Oostkamp, Torhout, Lichtervelde en Wingene en stelde een technisch expert en een advocatenkantoor aan. Volgens haar zijn de Vlaamse regering en Elia vanuit een manifest verkeerde uitgangspositie vertrokken. “Van bij de start werden om hoofdzakelijk financiële redenen een aantal alternatieven uitgesloten, die potentieel meer gunstige effecten hebben ten aanzien van mens, milieu, landschap en landbouw. Dat kunnen wij niet aanvaarden.”

Ook de provincie geeft advies. Het provinciebestuur wil dat de totale lengte van het bovengrondse net niet wordt uitgebreid, dat de nieuwe lijn gebundeld wordt met bestaande hoogspanningslijnen, autosnelwegen en waterlopen en dat er zo veel mogelijk ondergronds moet. Het is de teneur die je steeds meer hoort: als het dan toch moet, dan het liefst volledig ondergronds.

De meest gehoorde opmerking tijdens de infomarkten: kunnen de 380.000 volt-kabels niet ondergronds komen? Neen, blijft projectverantwoordelijke Steve Van Muylder overtuigd. “Ventilus wordt de ruggengraat van het Belgische elektriciteitsnet en moet een veilige en betrouwbare technologie hebben“, klinkt het. Hooguit 8 van de 82 kilometer kan onder de grond.

Die stelling wordt bijgetreden door de wetenschap. “Hoogspanning is geen kabeltje laagspanning dat je 60 cm in de grond steekt”, zegt de Kuurnse professor Jan Desmet van de vakgroep Elektrische Energie aan de Universiteit Gent. “Hoogspanning moet in sleuven van 10 tot 20 meter breed en 2,5 meter diep gelegd worden. Alleen al het installeren kost 8 tot 10 keer meer dan het plaatsen van luchtlijnen. En dan tellen we er de kost van de onteigeningen nog niet bij. De grond boven die kabels kan niet meer bewerkt worden.

“Twee: het vermogen dat getransporteerd kan worden, ligt veel lager onder de grond. Als er stroom door een kabel gaat, wordt die warm. Boven de grond kan die afkoelen door de lucht, onder de grond niet. Daarom heb je onder de grond veel meer kabels, spoelen en dergelijke nodig.”

“Een derde reden is de bedrijfszekerheid. In de lucht zijn het stalen kabels, onder de grond koperen. Die zijn veel minder sterk, gevoelig voor aardverschuivingen, dieren en werkzaamheden. De plaatsen waar twee kabels aan elkaar gehecht zijn, zijn tere punten. En vier: onder de grond heb je geen visuele controle. Ik vermoed dat de hoogspanning toch bovengronds zal komen, en hier en daar ondergronds ter compensatie.”