Het afscheidsinterview met kardinaal Danneels: “Ik blijf West-Vlaming, maar niet in West-Vlaanderen”

Februari 2010. In het aartsbisschoppelijk paleis in Mechelen bereidt kardinaal Danneels zijn verhuizing voor. Hij gaat met pensioen. Tijd voor een afscheidsinterview, vond KW-hoofdredacteur Jan Gheysen. Hij trok naar Mechelen voor een uitgebreid gesprek met de afscheidnemende aartsbisschop. De kardinaal zou niet terugkeren naar West-Vlaanderen, zei hij uitdrukkelijk. Het gesprek vond plaats amper twee maanden voor de Belgische Kerk op haar grondvesten zou daveren toen de toenmalige bisschop van Brugge seksueel misbruik bekende.

Het is een komen en gaan, nog altijd, daar in Mechelen. “Het werken houdt ons jong en zolang we het fysiek kunnen, blijven we aan de slag”, zegt kardinaal Godfried Danneels. Hij is officieel op rust, maar lijkt helemaal nog niet aan rust toe. Hoewel… zijn secretariaat durft al eens een namiddag zijn agenda vrijhouden. Het is hem niet aan te zien, maar de kardinaal is intussen wel bijna 77.

Het leven zoals het is van een kardinaal op rust schetsen, dachten wij. Het is er bijzonder stil, zo midden in de stad, als we het aartsbisschoppelijk paleis binnenstappen. Een sobere stilte. Een huis met veel zen, zouden jongeren zeggen. “Een kardinaal op rust?”, lacht de secretaresse van het aartsbisdom. “Voorlopig niet. Integendeel, de verhuizingen zijn volop bezig, het is een komen en gaan van bezoekers, het is helemaal nog niet het leven zoals het is…”

De kardinaal keert na 32 jaar niet terug naar West-Vlaanderen. “Ik woon hier intussen 32 jaar. Al mijn vrienden en kennissen wonen hier, in de driehoek Antwerpen-Leuven-Mechelen”, zegt hij.

Maar er is nog heel veel familie in West-Vlaanderen. “Maar niet meer in Kanegem, het dorp waar ik geboren ben. Het ouderlijk huis is er nog, maar het zijn andere mensen die er nu wonen. Ik was de oudste van zes, we zijn nog met zijn allen in leven, de meesten wonen in de streek van Brugge en we zien mekaar geregeld”, vertelt de kardinaal. “We hadden zo de afspraak, na het overlijden van onze ouders, om om de twee maanden bijeen te komen. Om beurt bij een van de kinderen: een namiddag bijpraten bij koffie en wat gebak. Maar door de drukte van mijn ambt kon ik er heel vaak niet bijzijn. Dat zal nu toch beter lukken”, vermoedt hij.

De Kempen

Als de drukte van het afscheidnemen wat is gaan luwen, wil kardinaal Danneels alvast tijd maken om meer te bidden, te studeren, te wandelen en concerten bij te wonen. “Ze zeggen dat mij dat nooit zal lukken, dat ik te veel wil,” zegt hij. Wandelen en ontspannen bij ons, in West-Vlaanderen, proberen we? “Niet noodzakelijk,” zegt de kardinaal. “We hebben hier in de onmiddellijke omgeving prachtige parken, het land van Waas is niet mis en de Kempen zijn evenmin veraf en bijzonder mooi…”

Er schiet mij niet meteen een West-Vlaams alternatief te binnen, tenzij we met de kust uitpakken. “Daar gaan we wel eens wandelen, maar niet in juli en augustus. Dan is het te druk en worden we heel vaak aangeklampt.” Maar kan hij straks bijvoorbeeld niet veel makkelijker dan vroeger zomaar eens een café binnenstappen om het leven van alledag te proeven?

De kardinaal praat zacht, het is bijna een fluisteren. “Zo ben ik ook”, zegt hij daarover. “Maar pas op, zacht is geen synoniem voor zwak. Ik heb er altijd van gehouden om de zaken klaar te stellen, maar ik hoefde daarvoor mijn stem niet te verheffen. Ik heb trouwens gemerkt dat mensen de dingen die met zachtheid worden gezegd, langer en beter onthouden. Mensen sluiten zich af als ze dreigen gekwetst te worden door brute taal. Voor radio of televisie was het ook makkelijk om zacht te spreken, de micro versterkte wat er gezegd werd.”

De kardinaal lijkt niet van plan om zich in weemoed te wentelen om wat voorbij is. Hij is opvallend nuchter op dat vlak. “Wie nuchter blijft, voorkomt dat hij pretentieus wordt, of ontmoedigd raakt. Dat evenwicht is het secreet van het leven”, zegt hij daarover. Toch is er een iets dat hij echt gaat missen: het schrijven van de herderlijke brieven, met Pasen en met Kerstmis. “Ik deed dat graag”, vertelt hij. “Al moest het altijd veel te rap gebeuren en had ik te weinig tijd ervoor. Maar dat ga ik missen. Ik heb er 57 geschreven en die zijn over de hele wereld verspreid geraakt. Missionarissen namen ze mee…Maar er zijn nog manieren om schrijvend bezig te zijn, natuurlijk.”

Ach, ik ben nooit een caféganger geweest, ik zie niet in wat ik daar nu zou doen. Er is ook veel leven buiten het café

De kardinaal was een vlot gevraagde gast in praatprogramma’s op televisie. Hij schuwde de media niet. Of hij dat zal missen ? “Ik blijf aanspreekbaar”, zegt hij. “Als ze mij vragen en ik heb iets te zeggen, dan ga ik.” Maar wat hij zegt of schrijft, legt hij uit, heeft geen officieel gezag meer. “Ik kan nu wel vrijer spreken”, zegt hij. Maar hij blijft op zijn hoede als we hem om een reactie vragen over wat de jubilerende Brugse bisschop vorige week nog zei over de problemen van het priestertekort. Mgr. Vangheluwe stelde toen dat het bisdom Brugge geen Afrikaanse of Poolse priesters zou laten komen om de nood aan priesters op te lossen. Of dat volgens hem een verstandige uitspraak was ? “Ik ga daarover mijn mening niet zeggen. Dat is een afspraak onder de bisschoppen: we gaan mekaar niet beoordelen. Dat leidt trouwens nergens toe. Ook over onze voorgangers of over wie na ons komt, spreken we geen oordeel uit. Wij hadden altijd een heel goede sfeer in het bisschoppencollege en dat konden we onder meer zo houden door zulke afspraken. Wij hadden bijvoorbeeld ook nooit taalproblemen onder bisschoppen…”

Wat is de voertaal als de Belgische bisschoppen vergaderen ? “Elk spreekt zijn taal en we begrijpen mekaar volkomen. En ikzelf sprak wisselend Nederlands en Frans.”

Er is een tijd geweest dat sommige West-Vlaamse priesters van zich lieten horen: in El Salvador, met de bevrijdingstheologen bijvoorbeeld, de basisgroepen, rebelse priesters of iemand als Norbert Bethune die wou huwen…Zijn priesters nu braver geworden? “De tijd is anders”, zegt kardinaal Danneels. “Dat was toen een tijd van contestatie en dat is veranderd. Die mensen zijn ook ouder geworden en de mensen verschieten ook zo vlug niet meer. Ik ken overigens veel jongere West-Vlaamse priesters niet meer, ik ben er 32 jaar weg.”

Terug West-Vlaming wordt hij zo te horen niet. “West-Vlaming word je niet, je bent het en ik blijf het. Maar niet in West-Vlaanderen”, besluit hij.