Hendrik Verkest, 30 jaar na de varkenspest:”Politiek succes mee te danken aan de varkenspest”

Burgemeester Hendrik Verkest: "Ik ben er vooral trots op dat geen enkel Wingens varkensbedrijf failliet is gegaan door de varkenspest". (foto Joke Couvreur)
Philippe Verhaest

Wingene was 30 jaar geleden wereldnieuws. Op 1 februari 1990 werd op het varkensbedrijf Lootens de eerste haard van varkenspest vastgesteld. Wat volgde was hallucinant: zo goed als elk varken in West- Vlaanderen moest er aan geloven. In Wingene, de gemeente van burgemeester Hendrik Verkest, alleen al waren dat er 280.000. Elke avond opende het journaal met beelden van vrachtwagens vol kadavers…

Wingene en varkens. De gemeente en de diersoort zullen hoogstwaarschijnlijk tot in de eeuwigheid met elkaar verbonden blijven. Met ‘dank’ aan de varkenspest die er op 1 februari 1990 uitbrak. Hendrik Verkest (CD&V), amper 35 jaar in 1990, was toen ook al burgemeester van Wingene en moest meteen het hoofd bieden aan de grootste crisis uit zijn loopbaan. “Achteraf bekeken heb ik door de varkenspest de stiel onder de knie gekregen”, zegt hij. “Maar eenvoudig was het allesbehalve.”

Wat herinnert u zich nog van die eerste februari, dertig jaar geleden?

“Varkenspest was geen nieuw gegeven, maar het was de eerste keer dat de ziekte op een dergelijke schaal uitbrak. Ik weet nog dat de Europese Unie toen net nieuwe richtlijnen rond de bestrijding van varkenspest had uitgevaardigd. Niet langer preventief vaccineren, want die medicijnen konden in de voedselketen van de mens terecht komen. Er moest rond elk getroffen bedrijf een perimeter gelegd worden en binnen die cirkel moest elk varken worden opgeruimd, ongeacht of het nu ziek was of niet. De nieuwe politiek was niet langer inenten, maar uitroeien door te laten uitsterven en intussen hoog inzetten op hygiëne en verzorging. Een compleet nieuwe aanpak, met Wingene als testcase.”

Kreeg u dat destijds verkocht bij de getroffen varkenshouders en de rest van de Wingenaars?

“Dat was geen evidente opdracht. Ik was pas enkele maanden burgemeester, had weinig ervaring en kwam bovendien niet uit landbouwmiddens. De regio rond Wingene was toen – en is eigenlijk nog altijd – een varkensrijke streek en dat bemoeilijkte die werkwijze natuurlijk. Alle varkenshouders in Tielt, Aalter, Ruiselede, Ardooie, Pittem… hielden hun hart vast. Je mocht die bedrijven in kwestie ook niet bezoeken. Vergelijk het met de pest bij mensen. Die werden ook in quarantaine ondergebracht. Zo weinig mogelijk contact was de boodschap. De varkenskwekers moesten naar het gemeentehuis komen. Daar had binnenlandse zaken een crisiscentrum ingericht. Of ik die mensen de hand mocht schudden? Officieel niet, maar dat deed ik toch. Ik leefde oprecht mee met hen.”

Boeren kwamen me vragen om gezonde dieren via een corridor af te voeren. Maar ik moest streng zijn, dat kon niet – Hendrik Verkest

Wat was uw grootste bekommernis?

“Ik had er zoveel. Onze gemeente telde toen een twintigtal haarden van varkenspest. Als je weet dat de ziekte in heel België en Nederland zo’n honderd bedrijven heeft geraakt, heb je snel door dat het epicentrum bij ons te vinden is. Ik heb er destijds vooral voor gepleit dat de getroffen bedrijven een degelijke financiële regeling kregen. De overheid maakte in totaal acht miljard oude Belgische frank (200 miljoen euro, red.) vrij voor hen. Toch een substantieel bedrag.”

Wingene kwam toen haast dagelijks negatief in het nieuws.

“Ik had snel door dat we het imago van onze gemeente moesten hoog houden. We moesten tonen dat we een beschaafd volk waren. Ik trad op als klankbord. Niet enkel voor de Belgische media, ook de Franse, Duitse en Nederlandse nieuwsjagers streken hier neer. Plots zat ik ook in De Zevende Dag om tekst en uitleg te geven. In amper enkele maanden tijd wist half België wie de burgemeester van Wingene was. Ik heb toen heel veel bijgeleerd. Hoe je een degelijke crisiscommunicatie voert, hoe je met mensen in moeilijke situaties moet omgaan… En ook over de varkenssector zelf. Tegen eind 1990 kende ik het wereldje door en door.”

Drie jaar later was het opnieuw prijs. De varkenspest sloeg opnieuw toe in Wingene. Hebt u toen eens stevig gevloekt?

“Ja en neen. We wisten wat er op ons af kwam. De varkenshouders waren in 1993 al zeker van een financiële vergoeding, maar het leed was er niet minder om. Wanneer je grote varkensboerderijen op amper enkele dagen tijd van duizenden dieren naar nul ziet gaan, dan bloedt je hart mee. Je ziet levenswerken teloor gaan. Mensen kwamen me vragen om gezonde dieren via een corridor af te voeren. Maar ik moest streng zijn, dat kon uiteraard niet. Ik was toen haast de klok rond met de situatie bezig en zonder overdrijven: daar heb ik de basis van mijn latere politiek succes gelegd. De Wingense landbouwwereld wist na die dubbele crisis dat ik uit het goeie hout gesneden was. Tot op vandaag zijn er mensen die me bedanken voor het werk dat ik toen heb verzet.”

Wanneer je grote varkensboerderijen op amper enkele dagen tijd van duizenden dieren naar nul ziet gaan, dan bloedt je hart mee – Hendrik Verkest

Waar ben u het meest trots op?

“Dat er geen enkel Wingens varkensbedrijf failliet gegaan is door die hele kwestie. Het heeft me bloed, zweet en tranen gekost, maar die goeie financiële regeling is er gekomen. Ook al moest ik daarvoor het duel aangaan met de toenmalige bevoegde staatssecretaris en partijgenoot Paul De Keersmaeker. De varkenspest in onze gemeente heeft de hele sector wel op zijn kop gezet en gemoderniseerd. Nadien moest de herkomst van elk dier perfect traceerbaar zijn, werd de mestverwerking helemaal anders aangepakt en werd er ook veel hygiënischer gewerkt. Het legde de basis voor waar de varkenssector nu voor staat.”

Hendrik Verkest, 30 jaar na de varkenspest:
© Belga

s Wingene nog altijd een varkensgemeente?

“Begin jaren negentig telde onze gemeente 280.000 varkens, nu zijn dat er 160.000. Ja, dus. Maar de kleinere bedrijven zijn verdwenen. Nu wordt er ook veel meer in harmonie met de omgeving gekweekt. Geen geurhinder meer, er wordt geen mest meer in onze waterlopen geloosd…”

Ik ben het meest trots op het feit dat geen enkel Wingens varkensbedrijf toen failliet is gegaan. Dat heeft me bloed, zweet en tranen gekost, maar die goeie financiële regeling is er gekomen – Hendrik Verkest

Kan de varkenspest anno 2020 nog in Wingene uitbreken?

“De kans is bijna nihil. Alles is nu tot in het kleinste detail gemonitord, er wordt niks meer aan het toeval overgelaten.”

Was de varkenspest de grootste uitdaging uit uw carrière?

“Toch wel. Onze boeren hebben toen zelfs de E40 in Aalter geblokkeerd en trokken naar Brussel om financiële steun te eisen. Ik heb altijd hun kant gekozen. Sindsdien ligt de sector me na aan het hart. Ik weet wat er leeft. Daarom ben ik ook zo blij dat, na tien magere jaren, de prijzen opnieuw aangezwengeld zijn. Dat verdienen die mensen meer dan wie ook.”

Er werden in Wingene een twintigtal haarden van varkenspest vastgesteld.
Er werden in Wingene een twintigtal haarden van varkenspest vastgesteld.© BELGAIMAGE

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier