Stephan Vroman (59) viel 19 jaar geleden van een hoge stelling. Hij overleefde de klap, maar hield er een hersenletsel aan over. Na zijn arbeidsongeval was het moeilijk om voltijds thuis te blijven wonen. Sinds kort vindt hij onderdak in het nieuwe expertisecentrum Wissel in Kortrijk, een initiatief van Groep Ubuntu. Mensen met een niet-aangeboren hersenletsel wonen, werken en krijgen psychologische begeleiding op één plek. “De stilte en de structuur die ik hier krijg heb ik echt nodig”, weet Stephan.
“Normaal zijn we er geen voorstander van dat wonen en werken op één plek samenkomt. Mensen als jij en ik gaan ’s morgens ook naar het werk. Maar voor mensen met een NAH ligt dit anders, want zij zijn sneller moe. In ons vorig gebouw hadden wij een rustruimte, maar dit volstond niet. Mensen die nu naar Wissel komen kunnen ’s middags even naar hun eigen kamer of studio om een uurtje te rusten voor ze weer aan het werk gaan. Dit bevordert hun kwaliteit van leven”, aldus Petra Vercruysse, algemeen manager Groep Ubuntu.
Andere persoon
Wissel in de Sint-Amandslaan is momenteel de thuis van 21 bewoners, waarvan een groot deel te maken heeft met een niet-aangeboren hersenletsel (NAH). Die schade wordt meestal opgelopen na een beroerte of ongeval. Na de lange fysieke revalidatie, zoals opnieuw leren spreken of wandelen, is een patiënt eigenlijk klaar om terug naar huis te gaan. Maar in veel gevallen loopt dat niet van een leien dakje. “Het is net die onzichtbare, cognitieve schade die de grootste gevolgen heeft voor het verdere leven van de patiënten”, legt NAH-coach Robin Lietaer uit.
“Vooral voor het netwerk van iemand met een NAH is dit heel zwaar. Zij blijven achter met een geliefde die ze vaak amper herkennen. Afhankelijk van de locatie van het getroffen deel in de hersenen kan de persoonlijkheid van zo iemand volledig veranderen. Het gebeurt vaak dat ze geen ziekte-inzicht hebben en daardoor een eigen interpretatie aan de realiteit geven. Ze houden krampachtig vast aan hun leven voor het incident en aanvaarden niet dat ze bepaalde zaken gewoonweg niet meer kunnen. Zo creëren ze weleens verhalen over hun huidige leven die niet kloppen.”
Moeilijke keuze
Dat is ook het geval bij Stephan Vroman (59) uit Vichte. Hij was amper 40 toen hij tijdens zijn werk als schrijnwerker van een hoge stelling viel. Hij overleefde het ongeval, maar belandde wel in een coma. Daarna kon de lange revalidatie beginnen. “Ik moet alles opnieuw leren. Lezen, stappen, schrijven, rekenen… Daarnaast werd mijn zicht aangetast, ik zie niets meer aan mijn rechterkant.” Coach Robin legt uit dat het over neglect gaat, het onbewust niet waarnemen wat er aan één kant van het lichaam gebeurt. Drie jaar lang zorgde zijn vrouw Veronique voor Stephan. Maar met een fulltime job als kapster en drie jonge kinderen in huis werd die zorg steeds zwaarder. “Toen ging ik al naar een dagcentrum in Kortrijk, maar moest dus wel elke dag gevoerd en opgehaald worden. Dat lukte niet meer”, vertelt Patrick.
“Wie geen gevaren meer kan inschatten, kun je niet alleen thuislaten met kinderen”
Agogisch coach Caroline Kopacsi vult aan: “Je kunt niet veralgemenen wanneer je over NAH praat, iedereen is anders. Sommigen kunnen met de hersenschade een perfect normaal leven leiden, mits enkele moeilijkheden zoals snel vermoeid zijn en een hogere nood aan rust en prikkelarme omgevingen. Maar mensen zoals Stephan kunnen niet meer alleen thuis wonen. Sociaal wenselijk gedrag ontbreekt, ze kunnen geen gevaren meer inschatten, hebben een slecht kortetermijngeheugen, kunnen weinig empathie aan de dag leggen… Zo iemand kun je niet met drie jonge kinderen thuis achterlaten. De draagkracht van de partner wordt serieus op de proef gesteld. Uit veiligheidsredenen wordt dan soms gekozen voor een permanente opvang. Een heel moedige keuze, dat valt echt niet te onderschatten.” (lees verder onder het kader)
Innovatieve woonvormen
Wissel is een realisatie van Groep Ubuntu, in samenwerking met ontwikkelaar ION. De sociale netwerkorganistie is al jaren actief in (Zuid-)West-Vlaanderen op vlak van wooninitiatieven en dagcentra voor volwassenen met niet-aangeboren hersenletsels en een verstandelijke beperking. In Kortrijk barsten de centra echter uit hun voegen en voldeden niet meer aan de noden van de hulpverleners. Groep Ubuntu wou een nieuw complex bouwen waarin hun cliënten zowel konden wonen, werken als therapie volgen. Ook Stephan woonde meer dan tien jaar in de residentie ‘Plein’ in Kortrijk. Hij verhuisde in november naar Wissel in de Sint Amandslaan.
Het nieuwbouwcomplex bestaat uit 20 kamers met eigen badkamer, 4 zorgstudio’s, gemeenschappelijke leefruimtes met keuken, een kamer voor de begeleiders en een dagcentrum met rustruimtes en werkateliers. Momenteel worden er in totaal 51 mensen met een NAH begeleid, en telt het nieuwbouwcentrum 21 bewoners. Dit zijn zowel mensen met een NAH als mensen met een verstandelijke beperking, die allen op de zorg van wooncoaches kunnen rekenen. Ook wordt er zowel individuele als groepstherapie aangeboden. Groep Ubuntu heeft een eigen methodiek ontwikkeld voor mensen met een NAH: Breinbreker. Aan de hand van psycho-educatie en oefeningen wordt hun brein weer sterker en zelfstandiger gemaakt. Het nieuwe NAH-centrum, in het hart van de stad en vlak bij de Leie, kadert in een masterplan waarbij verschillende generaties en mensen samenkomen rond een gemeenschappelijke binnentuin. Dat omvat kadewoningen aan de Leie, appartementen en een beschermde villa die wordt omgebouwd tot studentenkamers.
Unieke aanpak
Stephan woonde jaren in een andere residentie van Groep Ubuntu en kwam met de bus naar het dagcentrum. Nu woont hij in Wissel en hoeft hij enkel de lift te nemen om naar zijn werk te gaan. “Ik werk op twee verschillende afdelingen. In het bedrijfsatelier doe ik gemakkelijke taakjes voor bedrijven. Zakken plooien, stickers kleven, dozen monteren… Maar het liefst sta ik in het houtatelier, dat leunt aan bij mijn vroegere job. Paletten afbreken, schuren, schilderen… Ik amuseer mij daar echt. Mijn vakkennis ben ik nooit kwijtgeraakt. Na het werk kan ik dan snel terug naar mijn kamer, geen gedoe meer met de bus nemen. Het is hier stil en rustig. En vooral: veel structuur. Die helpt mij echt vooruit, alles gebeurt op een vast tijdstip.”, vertelt Stephan.
“Vroeger moest ik de bus nemen naar mijn werk, nu gewoon de lift”
Van zijn coach horen we dat die combinatie een serieuze doorbraak is in het proces van Stephan. “Toen hij hier aankwam had hij totaal geen motivatie om iets te maken van zijn leven, hij wou gewoon in zijn bed liggen. Maar Stephan houdt ervan om uitgedaagd te worden. Stapje voor stapje hebben we hem kunnen prikkelen om op een zinvolle manier zijn dagen in te vullen. Eerst met een beloningssysteem, nu is dat zelfs niet meer nodig. Het wegvallen van flexibiliteit is sowieso een eigenschap van NAH, bij Stephan hebben we veel moeite moeten doen om dat een beetje terug te krijgen. Het is een harde en precieze werker, maar hij doet het graag op zijn eigen manier. Stephan heeft enorme stappen vooruit gezet sinds hij hier woont. Zo gaan we trouwens voor iedereen te werk: elke activiteit wordt afgestemd op de persoonlijkheid en vaardigheden van de bewoner”, klinkt het.
In zijn vrije tijd is Stephan vrij om te doen wat hij wil. In tegenstelling tot andere lotgenoten heeft hij een relatief hoog energiepeil. “Ik maak graag kruiswoordraadsels en sudoku’s, drink een potje koffie op de kamer van andere bewoners, zet de tafels voor de maaltijden, ga een terrasje doen in Kortrijk… en om de twee weken ga ik een weekend naar huis in Vichte. Maar ik zit hier goed, ik doe wat ze mij vragen, en krijg een toffe plaats om te leven in ruil. Veel beter kan het niet zijn zeker?”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
