Na de pandemie en de hittegolf, zo hoog is de menselijke tol: deze kaart toont oversterfte in jouw gemeente

© Getty Images/iStockphoto
© Getty Images/iStockphoto
Olaf Verhaeghe

Het coronavirus en de forse hittegolf in augustus hebben in 2020 in België een kleine 18.000 levens meer geëist dan in een ‘normaal’ jaar. Dat blijkt uit de sterftecijfers van Statbel, het Belgische statistiekbureau. Ook in het merendeel van de West-Vlaamse gemeenten was de tol enorm hoog. In Ardooie en Pittem stierven ruim 60 procent meer mensen dan gemiddeld.

Het Belgische statistiekbureau Statbel publiceert vrijdag de voorlopige sterftecijfers voor het voorbije jaar 2020. De eerste coronagolf in maart en april, gevolgd door de hittegolf in augustus én de tweede golf coronaoverlijdens in het najaar zorgen ervoor dat het aantal overlijdens in ons land een pak hoger ligger dan normaal. In België stierven 127.134 mensen, zowat 18.000 mensen meer dan in 2019, oftewel een stijging van 17 procent. Het sterftecijfer ligt ook 16 procent hoger dan het gemiddelde van de drie jaren voordien.

Dodelijkste jaar sinds 1944

In absolute cijfers is 2020 het op vijf na dodelijkste jaar in ons land, en zelfs het dodelijkste sinds de Tweede Wereldoorlog. Zeker de maanden april en november van vorig jaar eisten een bijzonder zware tol. Met respectievelijk 15.518 en 14.032 overlijdens laten die alle voorgaande jaren ver achter zich. Voor beide maanden geldt dat sinds 1840 (!) nog nooit zo’n hoog sterftecijfer werd opgetekend.

De brutosterfte – het aantal overlijdens per 1.000 inwoners – lag in 2020 fors hoger dan we de voorbije decennia gewend zijn. Sinds midden jaren tachtig schommelt dat cijfer rond 10 overlijdens per 1.000 inwoners, vorig jaar steeg dat plots naar 11,1 promille.

Coronagolven en hittegolf

De hoge dodentol heeft zoals gezegd alles te maken met de coronacrisis en de hittegolf van afgelopen zomer. Dat stelt ook gezondheidsinstituut Sciensano. “Sinds 2015 kregen we in ons land ook te maken met oversterfte als gevolg van hittegolven en griep, maar met een gemiddelde van zo’n twee procent hoger was die nooit zo hoog als in 2020”, klinkt het.

Vooral de eerste golf in maart en april was een stuk dodelijker dan de tweede in oktober en november. In het voorjaar kwamen er wekelijks zo’n 1.310 sterfgevallen per week bij. De tweede golf duurde langer – tien ten opzichte van zes weken – met gemiddeld 806 extra overlijdens per week.

Ardooie en Pittem het zwaarst getroffen

Binnen België zijn er wel grote regionale verschillen. Zo ligt de oversterfte in Brussel en Wallonië aanzienlijk hoger dan in Vlaanderen. In Brussel zijn bijna een kwart meer (23 procent) meer mensen overleden dan het gemiddelde van de drie jaren voordien. In Wallonië gaat het om een vijfde meer (19 procent). Vlaanderen laat een oversterfte van 13 procent noteren.

Als je nog dieper kijkt, kan je de oversterfte op gemeentelijk niveau zien. Ook tussen gemeenten onderling zijn grote verschillen, al valt er geen duidelijke rood te onderscheiden. Noch de bevolkingsdichtheid, het gemiddeld inkomen of het aandeel 65- of 85-plussers heeft een grote impact op de oversterfte in 2020.

Op onderstaande kaart is de over- en ondersterfte per gemeente weergegeven. Hoe donkerder het rood, hoe hoger de oversterfte.

Wel is duidelijk dat voor onze provincie vooral de regio Midden-West-Vlaanderen en de diepe Westhoek hoge oversterfte laten noteren. In Ardooie lag het aantal overlijdens maar liefst 67,4 procent hoger dan ‘normaal’. In Pittem gaat het om een oversterfte van 63 procent. Ook in Ruiselede, Hooglede, Izegem en Koekelare stierven in 2020 opvallend meer mensen. Eenzelfde verhaal in Mesen (+50 procent), Poperinge (+ 43,8 procent) en Heuvelland (+ 27 procent).

Slechts zeven West-Vlaamse gemeenten hadden een duidelijke ondersterfte. Dat betekent dat er vorig jaar minder mensen stierven dan gemiddeld genomen verwacht mocht worden. ‘Koploper’ is het landelijke Zuienkerke met -31,8 procent. Spiere-Helkijn (-14,3 procent), Meulebeke (-10,5 procent), Lo-Reninge (-8,3 procent), Damme (-7,8 procent), Ledegem (-3 procent) en Anzegem (-2,8 procent) zijn de andere zes gemeenten met ondersterfte.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier