Filosoof Ignaas Devisch opent debat over coronavaccin: “Nú beslissen wie voorrang krijgt”

Ignaas Devisch. (foto Christophe De Muynck)
Paul Cobbaert
Paul Cobbaert journalist

Wie mag eerst gevaccineerd worden tegen corona? Wat als je dat vaccin niet wil? Kan dat verplicht worden? Allemaal aartsmoeilijke en delicate vragen, waar een West-Vlaming zich het hoofd over breekt: medisch filosoof Ignaas Devisch. De 50-jarige Bruggeling, die in Gent woont, vraagt de regering om nú werk te maken van een uitvoerig plan.

Ignaas Devisch is professor Medische Filosofie en Ethiek aan de universiteit van Gent. Zijn onderzoeksdomein: filosofische vraagstukken in de gezondheidszorg. Hij was in maart één van de auteurs van het advies over wie eerst gered moet worden bij een tekort aan bedden op intensieve zorgen. Een belangrijk vraagstuk dat zich vandaag aandient, is dat over het vaccin tegen corona. Dat vaccin zou er volgend voorjaar kunnen zijn. Weliswaar in beperkte hoeveelheid. De vraag zal groter zijn dan het aanbod.

Zeg eens, professor: wie moet eerst gevaccineerd worden?

“Wat is het einddoel? Dat moet de eerste vraag zijn. Willen we het virus zo snel mogelijk de kop indrukken? Dan moeten we die doelstelling voor ogen houden. Er is een wereldwijde consensus dat eerst de verpleegkundigen gevaccineerd moeten worden, want zij moeten overeind blijven om anderen te verzorgen. Wie komt daarna?”

De meest kwetsbaren, zou je denken.

“Dat lijkt logisch, maar dan ga je voorbij aan het einddoel. Je kan ook zeggen: wie eerst komt, eerst krijgt. Dat klinkt ook logisch. Maar ook dan bots je op datzelfde probleem. Ik pleit voor een verfijnd model waarin je flexibel probeert de kwetsbaren te beschermen en tegelijk de verspreiding van het virus zo snel mogelijk indijkt. Dankzij alle apps kan nagegaan worden waar het virus zich bevindt. Lokaliseer dat, en pak die brandhaarden aan.”

Schuift u dan de meest kwetsbaren een rij achteruit?

“Neen, ik verkies een mix. We mogen geen mensen laten sterven. Maar we kunnen niet zonder meer alle kwetsbaren voorrang geven. Minstens een deel van de vaccins moet voorbehouden worden om de verspreiding tegen te gaan.”

Welke kwetsbaren moeten wel voorrang krijgen?

“Dat is vooral kijken naar de winst die geboekt kan worden in het aantal levensjaren. Gezondheidstoestand is belangrijker dan leeftijd. Ik ga het cru stellen. Als iemand nog vijf dagen te leven heeft, dan kan die moeilijk voorrang krijgen.”

Een ander vraagstuk. Kunnen de mensen verplicht worden om zich te laten vaccineren?

“Ik weet dat niet. (denkt na) Als dat kan, dan sowieso alleen als ultieme noodrem. Eerst moet nagegaan worden welk deel van de bevolking zich vrijwillig wil laten vaccineren. Als dat deel groot genoeg is om groepsimmuniteit op te bouwen, – zestig à zeventig procent, geven de meeste artsen aan -, dan moeten er geen verdere maatregelen genomen worden. Ik weet echter niet of dat zal lukken. Ik voel een groeiende afkeer tegenover dat vaccin. Er wordt veel foute informatie verspreid.”

“Ik voel een groeiende afkeer tegenover dat vaccin” – medisch filosoof Ignaas Devisch

Wat kan daartegen gedaan worden?

“Transparant informeren op een vertrouwelijk niveau. Dat betekent lokaal, in wijken, in buurthuizen, zo dicht mogelijk bij de mensen. We mogen daar niet mee wachten, want het wantrouwen is groot. Het heeft geen zin om miljoenen te investeren in grote televisiespotjes. Dat zal niet werken.”

U geeft nu een belangrijke aanzet voor dit debat. Wie moet dit uitrollen?

“Er moet een groep gevormd worden met experten én beleidsmakers. Zitten daar geen beleidsmakers in, dan bestaat het gevaar dat daar geen gevolg aan wordt gegeven. Dat was al eerder een probleem in deze crisis. Maar vooral belangrijk: men mag niet wachten. Dat moet nú gebeuren. Dat is mijn oproep. We hebben nog een half jaar vooraleer de eerste vaccins daar zijn. Zorg dat we weten wie die mogen krijgen, zodat we niet opnieuw aan crisisbeleid moeten doen.”

Het coronadebat is heel verhit geraakt. Hoe komt dat?

“Dat is een moeilijke vraag. (denkt na) Ik kan alleen maar zaken vaststellen. Eén: die kakofonie aan adviesgroepen. Twee: het gebrek aan politiek leiderschap. Wetenschappers werden tegen wil en dank naar voren geschoven. Drie: de verwarring na elke persconferentie. Vier: de spanningen tussen de mensen die gedemotiveerd raken en de mensen die vooral willen tonen hoe flink ze zijn. Ik betreur die verhitting héél erg. Wie kritisch is, wordt afgemaakt in televisiestudio’s. Je moet blijkbaar tot één kamp behoren. Ik volg het debat soms met afgrijzen.”

Is het daarom dat u een filosofieboek voor kinderen hebt geschreven (‘Zijn er nog vragen?’, vanaf deze week in de handel)? Omdat u de grote mensen beu bent?

(lacht): “Neen, toch niet. Het idee voor dit boek is vorig jaar ontstaan. Ik wil mensen overtuigen om met hun kinderen in gesprek te gaan over de grote levensvragen. Wat betekent geluk? Waarom pesten mensen elkaar? Waar komt de mens vandaan? Wat doen we met de dood? Onderschat kinderen niet. Zij zijn daarmee bezig. Ga met hen in gesprek. Wees niet bang. Durf zelfs zeggen: ik weet het niet. Ik hoop de mensen daarvan te overtuigen.”

In de VS weten ze wél al wie ze eerst gaan vaccineren

Jeroen Pollet, Eernegemnaar van origine maar intussen volbloed Texaan, zit met zijn team van het Baylor College of Medicine in Houston volop mee in de race naar een vaccin tegen het coronavirus. Voor hem is het duidelijk: eerst vaccineer je het zorgpersoneel, de ouderen en de kwetsbaren, daarna iedereen die vaak met anderen in contact komt.

Jeroen Pollet. (gf)
Jeroen Pollet. (gf)

Het coronavaccin waar het team van Jeroen Pollet, in de labo’s van het Baylor College of Medicine in Houston (Texas), de voorbije maanden keihard aan hebben gewerkt, zit momenteel in de laatste testfase. “We hebben aangetoond dat het product doet wat het moet doen, nu moeten we dat op heel veel mensen uittesten”, schetst de uitgeweken Eernegemnaar. “Dat is eigenlijk de laatste stap vooraleer je kan commercialiseren. Wanneer een doeltreffend vaccin beschikbaar zal zijn? Begin 2021, denk ik. En in Europa acht ik begin maart volgend jaar realistisch.”

Miljoenen in voorverkoop

Intussen bestellen landen overal ter wereld de ontwikkelde vaccins in voorverkoop. “Absolute koploper is het Verenigd Koninkrijk, waar ze dik 340 miljoen dosissen van verschillende producenten hebben besteld. Voor elke Brit hebben ze met andere woorden vijf dosissen voorzien. In de Verenigde Staten hebben ze zo’n 800 miljoen dosissen, iets minder dan drie per persoon. In Europa, waar de Europese Unie de krachten ietwat bundelt, kom je aan iets minder dan twee dosissen per persoon besteld in voorverkoop.”

Andere grote landen, zoals China of Brazilië, hebben heel wat minder geld op tafel gelegd om mee te dingen naar die voorverkoop. “In deze race gaat het niet om ethiek, wel om het geld. Ook India valt uit de boot. Met onze onderzoeksgroep – wij vertrekken vanuit een ngo-principe – hebben we beslist om ons vaccin daar, bij partner Biological E., te produceren en ook te verdelen”, duidt Jeroen. “India is een land waar het inkomen een stuk lager ligt en waar het afstand houden lang niet altijd even evident is. Het zal niet baten om enkel in het rijke Westen te vaccineren, dat zouden we intussen toch moeten geleerd hebben.”

Maar waarom hebben we überhaupt meerdere dosissen per persoon nodig? “Hoeveel je nodig hebt, hangt af van het soort vaccin. Bij sommigen ontwikkelingen kan je aan één dosis voldoende hebben, anderen hebben twee of soms zelfs drie shots nodig”, zegt Jeroen Pollet nog. “Je kan ook geen verschillende vaccins met elkaar gaan mengen. Niet dat er accuut gevaar dreigt, maar een mix is niet getest.”

Schema al klaar

“Wie als eerste gevaccineerd moet worden, is een ethisch vraagstuk dat door de politiek moet worden ingevuld. In de VS is dat nu al vrij duidelijk, dankzij een tabel van de US National Academy of Sciences. Mensen die in de zorg, in ziekenhuizen of met ouderen werken, komen als eerste aan bod. Zij zijn prioritair. Daarna komen de ouderen en kwetsbaren zelf. Wel moet ik daar de kanttekening bij maken dat je zelfs uit de testfases niet altijd even goed weet hoe mensen met een al verzwakt immuunsysteem zullen reageren. De derde groep mensen is het zogenaamd essentieel personeel. “Denk aan leerkrachten, mensen die in het gevangeniswezen werken en anderen die beroepshalve vaak met velen nauw in contact komen”, aldus de bio-ingenieur nog.

En wat met de groeiende groep anti-vaxxers, mensen die zich resoluut verzetten tegen vaccinatie? “Daar maak ik me oprecht zorgen over. In de VS winnen ze kracht, maar ook in Europa merk je dat de anti-beweging zich verspreidt, zeker online. Ik geloof echter niet in een verplichting tot vaccinatie, zeker niet op nationaal niveau”, zegt Jeroen. (Olaf Verhaeghe)

In de VS weten ze wél al wie ze eerst gaan vaccineren

Jeroen Pollet, Eernegemnaar van origine maar intussen volbloed Texaan, zit met zijn team van het Baylor College of Medicine in Houston volop mee in de race naar een vaccin tegen het coronavirus. Voor hem is het duidelijk: eerst vaccineer je het zorgpersoneel, de ouderen en de kwetsbaren, daarna iedereen die vaak met anderen in contact komt.

Jeroen Pollet. (gf)
Jeroen Pollet. (gf)

Het coronavaccin waar het team van Jeroen Pollet, in de labo’s van het Baylor College of Medicine in Houston (Texas), de voorbije maanden keihard aan hebben gewerkt, zit momenteel in de laatste testfase. “We hebben aangetoond dat het product doet wat het moet doen, nu moeten we dat op heel veel mensen uittesten”, schetst de uitgeweken Eernegemnaar. “Dat is eigenlijk de laatste stap vooraleer je kan commercialiseren. Wanneer een doeltreffend vaccin beschikbaar zal zijn? Begin 2021, denk ik. En in Europa acht ik begin maart volgend jaar realistisch.”

Miljoenen in voorverkoop

Intussen bestellen landen overal ter wereld de ontwikkelde vaccins in voorverkoop. “Absolute koploper is het Verenigd Koninkrijk, waar ze dik 340 miljoen dosissen van verschillende producenten hebben besteld. Voor elke Brit hebben ze met andere woorden vijf dosissen voorzien. In de Verenigde Staten hebben ze zo’n 800 miljoen dosissen, iets minder dan drie per persoon. In Europa, waar de Europese Unie de krachten ietwat bundelt, kom je aan iets minder dan twee dosissen per persoon besteld in voorverkoop.”

Andere grote landen, zoals China of Brazilië, hebben heel wat minder geld op tafel gelegd om mee te dingen naar die voorverkoop. “In deze race gaat het niet om ethiek, wel om het geld. Ook India valt uit de boot. Met onze onderzoeksgroep – wij vertrekken vanuit een ngo-principe – hebben we beslist om ons vaccin daar, bij partner Biological E., te produceren en ook te verdelen”, duidt Jeroen. “India is een land waar het inkomen een stuk lager ligt en waar het afstand houden lang niet altijd even evident is. Het zal niet baten om enkel in het rijke Westen te vaccineren, dat zouden we intussen toch moeten geleerd hebben.”

Maar waarom hebben we überhaupt meerdere dosissen per persoon nodig? “Hoeveel je nodig hebt, hangt af van het soort vaccin. Bij sommigen ontwikkelingen kan je aan één dosis voldoende hebben, anderen hebben twee of soms zelfs drie shots nodig”, zegt Jeroen Pollet nog. “Je kan ook geen verschillende vaccins met elkaar gaan mengen. Niet dat er accuut gevaar dreigt, maar een mix is niet getest.”

Schema al klaar

“Wie als eerste gevaccineerd moet worden, is een ethisch vraagstuk dat door de politiek moet worden ingevuld. In de VS is dat nu al vrij duidelijk, dankzij een tabel van de US National Academy of Sciences. Mensen die in de zorg, in ziekenhuizen of met ouderen werken, komen als eerste aan bod. Zij zijn prioritair. Daarna komen de ouderen en kwetsbaren zelf. Wel moet ik daar de kanttekening bij maken dat je zelfs uit de testfases niet altijd even goed weet hoe mensen met een al verzwakt immuunsysteem zullen reageren. De derde groep mensen is het zogenaamd essentieel personeel. “Denk aan leerkrachten, mensen die in het gevangeniswezen werken en anderen die beroepshalve vaak met velen nauw in contact komen”, aldus de bio-ingenieur nog.

En wat met de groeiende groep anti-vaxxers, mensen die zich resoluut verzetten tegen vaccinatie? “Daar maak ik me oprecht zorgen over. In de VS winnen ze kracht, maar ook in Europa merk je dat de anti-beweging zich verspreidt, zeker online. Ik geloof echter niet in een verplichting tot vaccinatie, zeker niet op nationaal niveau”, zegt Jeroen. (Olaf Verhaeghe)

In de VS weten ze wél al wie ze eerst gaan vaccineren

Jeroen Pollet, Eernegemnaar van origine maar intussen volbloed Texaan, zit met zijn team van het Baylor College of Medicine in Houston volop mee in de race naar een vaccin tegen het coronavirus. Voor hem is het duidelijk: eerst vaccineer je het zorgpersoneel, de ouderen en de kwetsbaren, daarna iedereen die vaak met anderen in contact komt.

Jeroen Pollet. (gf)
Jeroen Pollet. (gf)

Het coronavaccin waar het team van Jeroen Pollet, in de labo’s van het Baylor College of Medicine in Houston (Texas), de voorbije maanden keihard aan hebben gewerkt, zit momenteel in de laatste testfase. “We hebben aangetoond dat het product doet wat het moet doen, nu moeten we dat op heel veel mensen uittesten”, schetst de uitgeweken Eernegemnaar. “Dat is eigenlijk de laatste stap vooraleer je kan commercialiseren. Wanneer een doeltreffend vaccin beschikbaar zal zijn? Begin 2021, denk ik. En in Europa acht ik begin maart volgend jaar realistisch.”

Miljoenen in voorverkoop

Intussen bestellen landen overal ter wereld de ontwikkelde vaccins in voorverkoop. “Absolute koploper is het Verenigd Koninkrijk, waar ze dik 340 miljoen dosissen van verschillende producenten hebben besteld. Voor elke Brit hebben ze met andere woorden vijf dosissen voorzien. In de Verenigde Staten hebben ze zo’n 800 miljoen dosissen, iets minder dan drie per persoon. In Europa, waar de Europese Unie de krachten ietwat bundelt, kom je aan iets minder dan twee dosissen per persoon besteld in voorverkoop.”

Andere grote landen, zoals China of Brazilië, hebben heel wat minder geld op tafel gelegd om mee te dingen naar die voorverkoop. “In deze race gaat het niet om ethiek, wel om het geld. Ook India valt uit de boot. Met onze onderzoeksgroep – wij vertrekken vanuit een ngo-principe – hebben we beslist om ons vaccin daar, bij partner Biological E., te produceren en ook te verdelen”, duidt Jeroen. “India is een land waar het inkomen een stuk lager ligt en waar het afstand houden lang niet altijd even evident is. Het zal niet baten om enkel in het rijke Westen te vaccineren, dat zouden we intussen toch moeten geleerd hebben.”

Maar waarom hebben we überhaupt meerdere dosissen per persoon nodig? “Hoeveel je nodig hebt, hangt af van het soort vaccin. Bij sommigen ontwikkelingen kan je aan één dosis voldoende hebben, anderen hebben twee of soms zelfs drie shots nodig”, zegt Jeroen Pollet nog. “Je kan ook geen verschillende vaccins met elkaar gaan mengen. Niet dat er accuut gevaar dreigt, maar een mix is niet getest.”

Schema al klaar

“Wie als eerste gevaccineerd moet worden, is een ethisch vraagstuk dat door de politiek moet worden ingevuld. In de VS is dat nu al vrij duidelijk, dankzij een tabel van de US National Academy of Sciences. Mensen die in de zorg, in ziekenhuizen of met ouderen werken, komen als eerste aan bod. Zij zijn prioritair. Daarna komen de ouderen en kwetsbaren zelf. Wel moet ik daar de kanttekening bij maken dat je zelfs uit de testfases niet altijd even goed weet hoe mensen met een al verzwakt immuunsysteem zullen reageren. De derde groep mensen is het zogenaamd essentieel personeel. “Denk aan leerkrachten, mensen die in het gevangeniswezen werken en anderen die beroepshalve vaak met velen nauw in contact komen”, aldus de bio-ingenieur nog.

En wat met de groeiende groep anti-vaxxers, mensen die zich resoluut verzetten tegen vaccinatie? “Daar maak ik me oprecht zorgen over. In de VS winnen ze kracht, maar ook in Europa merk je dat de anti-beweging zich verspreidt, zeker online. Ik geloof echter niet in een verplichting tot vaccinatie, zeker niet op nationaal niveau”, zegt Jeroen. (Olaf Verhaeghe)

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier