Elza (84) is een van de oudste studentes van het land: “Oudgrieks is een foltering”

Elza Pissens uit Menen is 84 en studeert aan de Gentse universiteit. © CLL
Christophe Lefebvre
Christophe Lefebvre Medewerker KW

Overvolle aula’s, studentencafés die overuren draaien en kopieermachines die tot het uiterste worden geperst. Het nieuwe academiejaar is al even op gang, maar wij vonden een opvallende studente tussen al dat jonge geweld: Elza Pissens uit Menen. Met haar 84 lentes kan ze zonder twijfel een gooi doen naar de titel van oudste studente van het land, maar mentaal is ze jonger en hipper dan haar medestudenten.

Of ze nu daadwerkelijk de oudste studente van het land is of niet, het is in ieder geval geen alledaags zicht. Een rustige dame op leeftijd die zich tussen het jonge en vaak snelle geweld begeeft. “Het is niet omdat ik tot de categorie 80+ behoor dat ik daarom niet tussen die jonge rekels ga lopen hoor!” Van zodra Elza begint te praten is het meteen duidelijk, voor ons zit een dame met een bewonderenswaardige levenslust. “Je zou kunnen denken dat ik gewoon thuis studeer, maar vergeet het. Ik ben iedere les stipt op tijd in de aula aanwezig en na de uren ga ik ook al eens op stap met mijn klasgenoten.”

Wanneer het overgrote deel van haar medestudenten volop droomt van de dag dat ze eindelijk de schoolbanken kunnen verlaten, doet Elza haar uiterste best om er zo lang mogelijk in te blijven. Een fascinerende kijk op het leven, die enkel door haar levensweg wordt overtroffen. “Ik ben oorspronkelijk afkomstig van Halle maar met mijn ouders trokken we, tijdens mijn jonge jaren, richting Congo. Mijn familie had er werk gevonden als lid van de Technische Bijstand en ik kon er aan de slag als lerares. Uiteindelijk zijn we daar 22 jaar gebleven maar het jaar ’61 werd een kantelmoment.” Elza spreekt nog steeds met emotie over die periode. “We woonden in Stanleyville toen we het nieuws vernamen dat Lumumba was vermoord. Het was het begin van een gruwelijke periode voor ons. We wisten dat heel wat mensen het op de Belgen hadden gemunt en we hoorden horrorverhalen over het lot van hen die in handen van de opstandelingen vielen. We sliepen niet, barricadeerden onze appartementen en zijn uiteindelijk door Belgische paracommando’s geëvacueerd geweest.”

Dementie

Terug in België kwam Elza, samen met haar man, in Menen terecht waar ze een restaurant openden. “Het was een goeie tijd, maar helaas waren de sporen uit Congo nog steeds niet verdwenen. Slaappillen moesten ervoor zorgen dat ik kon rusten en die pillen hadden hun effect op mijn doen en laten. Ik werd vergeetachtig, ik kon soms niet echt nog helder nadenken en als klap op de vuurpijl bleken enkele van onze familieleden te kampen met dementie.” Het was voor Elza een klap in het gezicht en ze besloot haar leven en vooral haar mentale toestand in handen te nemen. “Ik moest mijn brein jong en dynamisch houden, dus ik ging studeren. Ik schreef me in als vrije studente aan de UGent, ik was toen 60 jaar oud en ik begon met studies geschiedenis. Een leuke periode, maar het ontbrak mij wel aan een uitdaging. Ik was altijd al gepassioneerd door geschiedenis dus op zich waren heel wat van de vakken evident en niet meteen een stimulans voor mijn ouder wordende brein.” Het was tijdens die studies geschiedenis dat ze de smaak van de complexe talen te pakken kreeg, een uitdaging van formaat die Elza zeker niet uit de weg ging.

Ik moest mijn brein jong en dynamisch houden, dus ging ik op mijn 60ste studeren aan de unief. Ik zit er nog altijd

“Op een dag kreeg ik een Middeleeuwse tekst in het Latijn voorgeschoteld. Die tekst diende als ondersteuning voor een leervak geschiedenis, maar ik was vooral geprikkeld door het idee dat ik die taal absoluut niet begreep of kon lezen. Ik trok ermee naar de docent en reageerde nogal luchtig ‘Ah Elza, als je dat niet begrijpt dan ga je die taal maar moeten leren hé’. Hij wist natuurlijk niet dat ik niet meteen het type ben die een stap achteruit zet en hopla, bij de start van het nieuwe academiejaar was ik vertrokken voor vijf jaar Latijn”.

Latijn

Elza volgde les na les en behaalde diploma na diploma, maar toch bleef de drang om het brein te trainen groot, erg groot zelfs. “Tijdens de lessen Latijn had ik de indruk dat ik het relatief eenvoudig onder de knie kreeg en de dementie-vrees stak terug de kop op. Ik kon het niet laten gebeuren dat mijn brein, het enige dat ik piepjong kon houden, zou gaan aftakelen dus ik zocht een nieuwe studie die me het vuur aan de schenen zou leggen. Tijdens een uitstap met studenten en docenten sprak een van hen me aan. ‘Elza, op een dag ga je toch eens onze richting moeten volgen, die van Oudgrieks. Wanneer zien we je in onze lessen?’. Het jaar erop stond ik voor zijn neus. ‘Hier ben ik dan’, riep ik met een glimlach, maar die glimlach verdween erg snel.”

De pittige dame op leeftijd zocht en vond de mentale uitdaging die ze nodig had. “Mijn jongen, als je denkt dat je al moeilijke dingen hebt gezien, dan vergis je je schromelijk. Oudgrieks is een absolute foltering om te leren. Ik heb gevloekt en gezweet, nog altijd trouwens en ik heb soms al eens wat vuile woorden in de mond genomen. Aan de andere kant is dit wel de richting die ik nodig had. Dagdagelijks push ik mijn brein tot het uiterste en toon ik aan andere mensen van mijn leeftijd dat we ons niet moeten laten doen door die jonge mensen. Wij kunnen nog altijd mee in de maatschappij maar je moet er natuurlijk wel wat moeite voor doen.”

Magazines

Een voorbeeldrol vervullen, het behoorde nooit echt tot de doelstellingen van Elza maar bijna automatisch werd ze toch in die richting geduwd. “Ik stimuleer al mijn vriendinnen om hun variété magazines van tijd tot tijd aan de kant te leggen en eens wat moeilijkere materie te gaan lezen. Gewoonweg om het brein fris te houden en vooral om ervoor te zorgen dat je een rol blijft spelen in de wereld om ons heen. Wanneer je over helemaal niets kan meespreken en niet meer beseft waar het allemaal om draait, dan raak je in isolement en dat is voor heel wat mensen het einde. Geen haar op mijn hoofd dat eraan denkt dat ik hier alleen ga blijven zitten, ik ben bijna nooit thuis.” De grappende toon waarmee ze haar dynamische sociale leven beschrijft, bevat ook een erg serieuze kant. “Ik werd gecontacteerd door de mensen achter het project Butterfly, een Amerikaans onderzoeksproject dat de effecten van een fit brein op het lichaam van 80-plussers bestudeert. Iedere zes maanden word ik van boven tot onder onderzocht en probeert men aan te tonen dat wie kan denken, zich automatisch jonger gaat voelen. Volgens mij klopt dat helemaal en ik ben er toch een mooi voorbeeld van. Op mijn leeftijd neem ik bijvoorbeeld nog altijd de trappen!”

Tijdens het gesprek valt het op hoe Elza niet beschikt over een computer, laptop, tablet of zelfs een smartphone. “Je hebt dat goed gezien”, sluit ze af. “Ik heb dat allemaal niet omdat ik van mening ben dat het mij mentaal zou afvlakken. Of ik mezelf hiermee niet buitenspel zet voor mijn studies? Helemaal niet! Ik kom goed overeen met mijn studiegenoten en als er iets digitaal beschikbaar is, dan drukken ze dat af voor mij. Op mijn beurt ga ik dan ook boeken kopen als die nodig zijn en mogen zij die dan kopiëren. Zij sparen hun weinige geld dat ze hebben en ik heb toegang tot alle cursussen. Zie je wel dat een fris brein altijd handig kan zijn!”