Eilanden of luchtkastelen? Toekomst ‘Vlaamse baaien’ erg onduidelijk

Een fotomontage van de actiegroep 'Stop Het Eiland' uit Knokke-Heist. Zij vrezen dat een eiland voor de kust zou zorgen voor een open riool.
Hannes Hosten

Het is opvallend stil rond de plannen om eilanden aan te leggen voor onze kust. Volgens burgemeester Steve Vandenberghe van Bredene is het zelfs ‘alsmaar duidelijker’ dat er geen eilanden zullen komen. Maar burgemeester Leopold Lippens van Knokke-Heist, die zich fel verzet tegen een proefeiland en bijhorend ‘open riool’ voor zijn badplaats, weet: “De voorbereidingen zijn druk bezig”. Het kabinet van de bevoegde Vlaamse minister Ben Weyts doet er voorlopig het zwijgen toe. Vraag is of hij om het verzet van de kustgemeenten heen kan.

Steve Vandenberghe, burgemeester van Bredene en Vlaams Parlementslid, trok vorige week al zijn conclusies. “Het plan om via eilanden in zee de kust extra te beschermen, mag stilaan worden opgeborgen”, stelt hij vast. “Dat leid ik vooral af uit het hevige verzet van Knokke-Heist. We hebben het er ook over gehad op het kustburgemeestersoverleg. Het toerisme is voor de 67 km lange kuststrook van levensbelang. Er is nog niet bewezen dat het eilandenproject het kusttoerisme geen nadeel berokkent.”

“Weyts wacht af”

Steve Vandenberghe verwacht dan ook dat Vlaanderen de eilanden niet zal kunnen hard maken en maant Vlaams minister Ben Weyts aan tot meer actie. “Op een alternatief voor de eilanden is het ook nog wachten. Vlaanderen pakte in de voorbije jaren de meest prangende problemen op het vlak van kustbescherming aan. Enig probleem: er is sterke twijfel of de huidige kustverdediging ook op lange termijn effectief en betaalbaar blijft. Klimaatverandering en de stijgende zeespiegel stellen de kust immers voor nieuwe en ongeziene uitdagingen.”

“Na een stevige storm is het bijvoorbeeld al meermaals voorgevallen dat de dure zandopspuitingen in enkele uren tijd volledig in zee zijn verdwenen. De Vlaamse overheid beseft de nood aan een duurzaam langetermijnproject, alleen lijkt er vanuit Brussel weinig haast te worden gemaakt. We kunnen niet eindeloos blijven betalen voor zandopspuitingen. De minister werkt niet zelf aan langetermijnoplossingen, maar wacht lijdzaam af. Ik hoop van harte dat hij heeft geleerd van het falen van het eilandenplan en dit keer nauw samenwerkt met experten en betrokkenen.”

Kanaal voor Knokke?

Het idee om eilanden aan te leggen voor onze kust werd al in 2010 gelanceerd onder de noemer ‘Vlaamse Baaien’. De eilanden passen in de plannen om onze kust beter te beschermen tegen stormen en vormen als het ware gigantische golfbrekers. Aanvankelijk ging het om meerdere eilanden. De baggersector, nauw betrokken bij het project, zag in zijn stoutste dromen al eilanden met toeristische resorts, zeil- en watersportvoorzieningen, havendiensten en ruimte voor natuurontwikkeling.

Sinds 2016 spitsen de plannen zich toe op een proefeiland voor de kust van Knokke-Heist. Iets waar Leopold Lippens zich in augustus nog een felle tegenstander van toonde en waar de actiegroep ‘Stop Het Eiland’ uit Knokke-Heist al ruim 4.000 handtekeningen tegen verzamelde. De burgemeester vreest dat er voor zijn badplaats een kanaal zal ontstaan, waarlangs binnenschepen tussen Zeebrugge en de Westerschelde zullen varen. “Een open riool”, vreesde Lippens, “waarin scheepsolie en afval van schepen zal drijven.” En waardoor de waarde van het vastgoed in Knokke-Heist met 2 tot 3 miljard euro zou verminderen.

Ook verzet bij N-VA

Vraag is of de Vlaamse regering om de weerstand en de mogelijke juridische stappen van de kustgemeenten heen kan. Want zelfs bij de N-VA, de partij van minister Weyts, is niet iedereen gewonnen voor de eilanden. “Ik heb me steeds verzet tegen de plannen voor kunstmatige eilanden voor onze kust, het energie-atol voor De Haan en het proefeiland voor de kust van Knokke-Heist”, zegt Vlaams Parlementslid Wilfried Vandaele, binnenkort ook burgemeester van De Haan. “Ik heb het tot nu toe ook kunnen tegenhouden. Vragen over de impact op stromingen, op de fauna op zee, op het toerisme… bleven immers onbeantwoord.”

Eilanden of luchtkastelen? Toekomst 'Vlaamse baaien' erg onduidelijk

“Maar zeggen dat er niets of weinig gebeurt, zoals collega Vandenberghe doet, is onzin”, vervolgt Vandaele. “De Vlaamse regering doet enorme inspanningen om onze Vlaamse kust te beveiligen tegen de stijgende zeespiegel. Daarbij zijn harde maatregelen, zoals keermuren, het verhogen van dijken, extra golfbrekers… en zachte maatregelen, zoals het opspuiten van stranden. ‘Dat zand spoelt weg’, hoor je dan soms als kritiek. Tja, het is natuurlijk de bedoeling dat dit zand inderdaad kan wegspoelen, maar dat de achterliggende duinen intact blijven. Volgens mij moeten de geplande ingrepen tegen de 1.000-jarige storm worden afgewerkt. Dat is bijna klaar en dat is het allerbelangrijkste.”

“In volle voorbereiding”

Burgemeester Lippens is vandaag nog altijd erg bevreesd dat het eiland voor Knokke-Heist er zullen komen. “Minister Weyts is volop bezig met de voorbereidingen”, zegt hij. “Hij doet dat onder het mom van kustverdediging, maar eigenlijk is de bedoeling om een ontsluiting voor bepaalde schepen tussen Zeebrugge en Antwerpen te realiseren. Dat wordt ondersteund vanuit Zeebrugge, maar in Antwerpen lachen ze ermee. Want wat zal langs daar vervoerd worden? Het heeft geen enkele zin.”

“Mijnheer Weyts wil de plannen absoluut doorvoeren voor de verkiezingen van 2019”, vreest Leopold Lippens. “Ik zeg niet dat het eiland er zal komen, wel dat men er druk mee bezig is. Wij zullen alle mogelijke juridische middelen gebruiken om te vermijden dat er een eiland komt.”

Radiostilte bij Ben Weyts

Ondanks herhaald aandringen liet het kabinet van Vlaams minister Ben Weyts ons enkel weten dat er in januari een visietekst zal komen rond het ‘complex project kustvisie’.

Het kabinet van de federale staatssecretaris voor de Noordzee Philippe De Backer laat weten dat de kustverdediging en de eilanden een exclusief Vlaamse bevoegdheid is. “Op vraag van de Vlaamse regering heeft staatssecretaris De Backer een zone voor een testeiland opgenomen in het marien ruimtelijk plan (voor Knokke-Heist, red.), maar de effectieve bouw was altijd al onderworpen aan een aantal strenge voorwaarden”, luidt het.

“Er moet wetenschappelijk aangetoond worden dat die plaats wel degelijk de beste plaats is, alle mogelijke alternatieven moeten worden onderzocht, er mag geen negatieve impact zijn op het milieu, er moet een risicoanalyse gemaakt worden voor de onderzeese munitiestortplaats Paardenmarkt en de site moet in zijn oorspronkelijke staat hersteld worden als het project tegenvalt. Het is nog steeds aan Vlaanderen om aan te tonen dat een eiland op deze plek de enige manier voor kustbescherming is.”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier