Volgende week stelt dokter Jan Carlier zijn boek ‘De dramatische gevolgen van seksueel misbruik’ voor. De Roeselarenaar staat te boek als een absolute autoriteit bij het behandelen van zowel slachtoffers als daders van seksueel misbruik en pleit voor nóg meer openheid over het thema. “Net als bij moorden moet de media ook gedetailleerd berichten over wat er bij seksuele misdaden is gebeurd”, poneert hij. “Niet om de sensatie op te zoeken, maar vanuit opvoedkundig perspectief. Alleen zo kan je de jonge generatie op de gevaren wijzen.”
Het curriculum vitae van dokter Jan Carlier is op zijn zachtst gezegd indrukwekkend te noemen. Vooral zijn kennis op vlak van seksuologie en relatietherapie deden hem de afgelopen 38 jaar tot een begrip in de medische wereld uitgroeien.
Waar is de interesse voor het vakgebied ontstaan?
“Moeilijk te beantwoorden. Toen ik jong was, stond de seksuele opvoeding nog in zijn kinderschoenen. Op de schoolbanken was de voorlichting tot een absoluut minimum beperkt en eigenlijk moesten we alles gewoon zelf ontdekken. Ik heb ook een licentie verzekeringsgeneeskunde op zak. Voor ik mijn eigen praktijk had, werkte ik regelmatig in opdracht van rechtbanken. Daarbij kwam ik in aanraking met gevallen van seksueel misbruik. Zo is het vuur ontstaan, denk ik. Ondertussen ben ik er al bijna veertig jaar door begeesterd. Het is een wezenlijk onderdeel van mijn leven geworden. Het hele seksuele vraagstuk is ook een transcendente ervaring. Een orgasme duurt hoop en al drie seconden, maar zorgt ervoor dat je even helemaal van de wereld bent.”
Vooral op vlak van seksueel misbruik heb je een ijzersterke reputatie opgebouwd. Heeft u de perceptie tegenover het thema zien evolueren?
“Zonder meer. Nu worden slachtoffers geloofd wanneer ze hun verhaal doen. Dat was vroeger lang niet altijd het geval. Maar de gemiddelde mens beseft totaal niet hoe lang dergelijke feiten op iemand kunnen wegen. Het trauma wordt doorheen de jaren vaak ook erger. Neem nu een vrouw die als jong meisje verkracht is geweest. Later leert ze iemand kennen die het wél goed meent en uiteindelijk volgt er ook een seksuele relatie. Maar dat relateert ze nog altijd aan die ene zeer traumatische ervaring. Of iemand die als 13-jarige het slachtoffer werd van ongewenste intimiteiten heeft nu zélf een dochter van die leeftijd. Dan projecteer je je eigen situatie op je nageslacht. Daar staan de mensen niet bij stil.”
Wordt de impact van dergelijke feiten nog altijd onderschat?
“Zeker. Net daarom heb ik ook dit boek geschreven. In het Nederlandse taalgebied bestaat geen dergelijke bundel. Ik hoop dat het uitgroeit tot een standaardwerk voor iedereen die bij de materie betrokken is. Wie het slachtoffer van seksueel misbruik werd, is bijna altijd getekend voor het leven. Alleen is daar niet elke keer evenveel begrip voor. De slachtoffers van bijvoorbeeld de aanslagen in Zaventem en Maalbeek óók erg, natuurlijk kunnen daar dan weer wel op rekenen. Daar moet verandering in komen.”
U behandelt niet enkel slachtoffers, maar ook daders.
“Ik maak een onderscheid tussen twee soorten daders: de dummy en de dader-schurk. Je hebt bijvoorbeeld de verstandelijk minder begaafde oom die zijn jong nichtje aanrandt en later op diens dochter babysit. Dat is het typevoorbeeld van een dummy. Het gevaar bij dummy’s is dat ze te ver gaan in hun goeie eigenschappen. Ze zien graag kinderen en nemen die op hun schoot, maar weten niet wanneer ze moeten stoppen. Ze kunnen zichzelf geen rem opleggen. De schurk is een compleet verschillend. Die handelt met totaal andere motieven. Daar kan je perfect de verkrachter en moordenaar van Julie Van Espen in onderbrengen.”
Hoe gaat u met daders om?
“Dat is niet eenvoudig, want elk dossier zit anders in elkaar. Je hoort en leest de meest schabouwelijke zaken, maar daar moet je je als dokter boven stellen. Het moeilijkste is om ervoor te zorgen dat de dader je niet ziet als iemand die hem wil straffen, maar als een soort vertrouwenspersoon. Alleen zo kan je vooruitgang boeken.”
Welke zaak blijft u het meest bij?
Zonder twijfel de hele zaak rond Roger Vangheluwe en zijn neef die hij misbruikt heeft. Ik heb zowel dader als slachtoffer behandeld en begeleid. Ook dát verhaal heb ik puur rationeel benaderd, vanuit de feiten. Het ergste is wel dat hij mij privé compleet andere zaken vertelde dan wat hij en plein publique heeft gezegd. Daar bleef hij het verhaal steeds maar minimaliseren en herhalen dat het om een relatietje ging. Het was veel erger dan dat.”
Schrok u toen het kindermisbruik in de Kerk boven water kwam?
“Niet echt. Maar ik geloof niet dat er een rechtstreeks verband is tussen het celibaat en het seksueel misbruik. Het grote probleem bij de Kerk ligt volgens mij bij het feit dat ze uit een erg kleine en bekrompen vijver blijven vissen: mannen die een moeilijke relatie hebben met het seksuele en met vrouwen an sich. Tijdens de priesteropleiding wordt er gezegd dat ze hun medemens moeten liefhebben, maar er wordt niet bij verteld dat er niet te ver gegaan mag worden. Een zekere afstand bewaren, daar ligt veel te weinig nadruk op. Het hele misbruikverhaal is trouwens niet alleen een kwestie binnen de Kerk. Kijk naar wat er bij sommige sportclubs gebeurd is, bijvoorbeeld. Seksueel misbruik moeten we proberen uit te roeien, maar dat is verre van evident. Het is jammer genoeg van alle tijden.”
Zal dat ooit lukken?
“Zoals je nu bezig zijn: neen. Onze hele maatschappij is op dat vlak niet zo goed bezig. Van heel wat reclamecampagnes spat het seksuele er van af. Dat zorgt voor een vertekend beeld. En ik wil vrouwen niet met de vinger wijzen, maar wanneer je halfbloot over straat loopt, is er een zeker risico. Waarmee ik niet wil zeggen dat we grensoverschrijdend gedrag moeten tolereren. Integendeel, zelfs. En áls er iets gebeurt, spréék er over. En leer duidelijk, heel duidelijk ja of neen te zeggen in het leven.”
Seksueel misbruik moeten we proberen uit te roeien, maar dat is verre van evident. Het is jammer genoeg van alle tijden
Kunnen we de gevolgen van seksueel misbruik onderschatten?
“Neen. Drie minuten seksueel misbruik kunnen een compleet mensenleven verwoesten. Dat heb ik met eigen ogen mogen vaststellen. Er gaat zoveel energie naar het verwerken van het trauma dat het slachtoffer gewoon futloos in het leven staat. Er is geen kracht meer over. Dat kan leiden tot arbeidsongeschiktheid. Onverklaarbare ziektes kunnen aan seksueel misbruik in het verleden gelinkt worden. Ik had ooit een dame voor mij in een dossier rond arbeidsongeschiktheid. Niks kon haar situatie verklaren, tot ik haar vroeg of ze ooit het slachtoffer was geworden van grensoverschrijdend gedrag. Ze knikte meteen. Toen ik de vraag stelde waarom dat niet in haar dossier te lezen was, antwoordde ze dat niemand haar ooit die vraag al had gesteld. Dus nogmaals: spreek er over.”
U hebt zelf kinderen en kleinkinderen. Projecteert u sommige dossiers op uw eigen gezin?
“Dat doe ik niet. Ik kan beide werelden relatief makkelijk scheiden. Maar ik heb altijd, net als iedereen, genoeg ouderlijke raad gegeven. Dat wel.”
Uw boek is ook bedoeld voor slachtoffers: zo kunnen ze hun eigen situatie beter begrijpen, zegt u.
“Elk slachtoffer beleeft tijdens zijn leven zaken die aan seksueel misbruik gelinkt kunnen worden. Alleen beseffen ze dat niet. Ik heb ooit een vrouw en om en bij de vijftig jaar oud behandeld. Ze had vier kinderen bij vier verschillende mannen en die waren stuk voor stuk door hun vader misbruikt. Onbewust zocht die vrouw mannen op die die traumatische ervaring uit haar jeugd van onder het stof haalden.”
Bent u tevreden dat sinds 2010, toen de zaak-Vangheluwe in alle hevigheid losbarstte, seksueel misbruik meer aandacht krijgt?
“Uiteraard, maar het kan nog beter. De media moet de feiten geven en gedetailleerd berichten. Net zoals dat bij moorden het geval is. Niet om de sensatie op te zoeken, maar vanuit opvoedkundig perspectief. Alleen zo kan je de jonge generatie correct voorlichten. Je hoort te pas en te onpas de term ‘grensoverschrijdend gedrag’ vallen. Maar wat houdt dat exact in? Het wordt nooit tot in detail verteld. Hoe kan je dan weten waarover je praat? Hetzelfde met de hele hetze rond Bart De Pauw. Daar is nooit het fijne van naar boven gekomen. Daarom: vertel de feiten zoals ze zijn, maar altijd met het grootste respect voor de slachtoffers.”
Mijn hoofd leeg maken doe ik met een goeie detectiveserie. Dat brengt me helemaal tot rust
U bent ook voorzitter van het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling West-Vlaanderen. Hoe gaat het met die instelling?
“Goed. In die zijn dat we een nuttige rol vervullen. Elk jaar onderzoeken we gevallen bij ongeveer 1.000 kinderen uit onze provincie waar vermoedens zijn van verwaarlozing, mishandeling of seksueel misbruik? Hallucinante cijfers. En die vermoedens circuleren telkens binnen de eigen familie. Ons doel is om slachtoffer en gezin te helpen en als bemiddelaar op te treden. Een meisje van negen jaar wil vurig dat haar papa geen ongewenste handelingen meer doet, maar wil tegelijk ook niet dat haar vader twee jaar naar de gevangenis moet. We leveren goed werk, maar we zouden onszelf liever overbodig maken. Dat zou betekenen dat veel ellende uit de wereld geholpen is.”
Hoe maakt u uw hoofd leeg na een zware case?
“Af en toe is dat wel eens nodig. Ik let er op dat ik voldoende ontspanning neem. Af en toe de fiets op doet wonderen en ik hou er ook enorm van om een goeie detectiveserie te bekijken. Genre Inspector Morse of Endeavour. Dat brengt me helemaal tot rust. En natuurlijk zijn er ook onze zeven kleinkinderen. Die zorgen voor veel leven in de brouwerij. Af en toe helemaal weg zijn, helpt ook. Zo zijn we vorige week naar het Rijksmuseum in Amsterdam getrokken om er de complete Rembrandtcollectie te ontdekken.”
U bent zeventig jaar, maar blijft aan de slag. Is het niet stilaan tijd om van uw pensioen te genieten?
“Ik beschouw mezelf als half met pensioen. Ik klop minder uren, laat mijn leven niet meer door mijn agenda beheersen… Maar tegelijk blijf ik ongemeen geboeid door mijn vakgebied en het houdt me ook fris van geest. Waarom stoppen met iets dat je zielsgraag doet?”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier