Brugse genialiteit in Gent

De genialiteit van de Brugse schilder Jan Van Eyck lokt nog tot en met 30 april tienduizenden mensen naar het Museum voor Schone Kunsten in Gent. Drie Bruggelingen staan mee in voor de realisatie van deze blockbuster tentoonstelling, die niet in de Breydelstad, maar wel de Arteveldestad plaatsvindt. “Het Lam Gods mag Gent dan ook absoluut niet verlaten.”

Er waren eens een Duitser, een Gentenaar en een Bruggeling. Dit is niet de aanhef van een een flauwe mop, want het wetenschappelijk team dat de expo ‘Jan van Eyck. Een optische revolutie’ mee opzet bestaat uit Till-Holger Borchert (de uit Duitsland afkomstige directeur van de Musea Brugge), Maximiliaan Maertens (een Gentse hoogleraar kunstgeschiedenis die al acht jaar in Brugge woont) en Jan Dumolyn (een naar Gent uitgeweken Bruggeling die hoofddocent Geschiedenis is aan de UGent).

Waarom klopte de directie van het MSK Gent bij jullie aan?

Maximiliaan: “Ik ben sinds 2012 betrokken bij de restauratie van het Lam Gods en kwam met het idee op de proppen om een expo aan deze restauratie te wijden. Je kunt op de expo de acht al gerestaureerde panelen van op 20 centimeter afstand bekijken. Ik heb meteen mijn twee collega’s aangesproken. Till-Holger is een groot Van Eyck-kenner en zijn internationaal netwerk kwam goed van pas voor het ontlenen van kunstweken. Jan heeft een vernieuwende visie over de historische context waarin van Eyck leefde.”

Jan: “Ik leg de aandacht op de stedelijke cultuur van Brugge en Gent. Vroeger focusten historici vooral op het Bourgondisch hof.”

De prachtige catalogus van deze expo wijdt een hoofdstuk aan het Brugse atelier van Jan van Eyck. Hoorde deze expo niet in Brugge plaats te vinden?

Maximiliaan: “Er was een klein dispuut tussen Toerisme Brugge en Toerisme Gent over de locatie. Maar het uitgangspunt is de restauratie van het Lam Gods. Dat mag Gent niet verlaten!”

Jan: “Je mag de discussie niet degraderen tot een voetbalduel tussen de Buffalo’s en Blauw-Zwart. Deze expo is ook goed nieuws voor Brugge. De Amerikaan die het vliegtuig neemt om deze expo te zien zal ook Brugge bezoeken. Van Eyck is wereldkunst, provincialistisch chauvinisme is hier niet op zijn plaats!”

Jan van Eyck zou zelfs Het Lam Gods in Brugge afgewerkt hebben…

Jan: “Daar is nog geen enkel bewijs voor geleverd. Maar ook het sluitend bewijs ontbreekt dat hij het Lam Gods in Gent schilderde. Het zou mij wel verwonderen dat hij die grote panelen naar Gent getransporteerd heeft. Als academicus waag ik mij in tegenstelling tot andere auteurs niet aan speculaties. Zelfs Uit in Vlaanderen pakte uit met fake news dat Jan van Eyck wellicht de olieverfkunst uitgevonden heeft.”

Maximiliaan: “Wat wel zeker is, is dat Jan van Eyck de werkelijke lichtinval in de Vijdkapel van de Sint-Janskerk (nu Sint-Baafskathedraal, red.), de plaats waar het Lam Gods na voltooiing werd opgesteld, natuurgetrouw schilderde.”

Waarin ligt zijn genialiteit?

Maximiliaan: “Elke kunstenaar na Jan van Eyck is een dilettant, zoals Luc Tuymans zegt. Ik vergelijk hem graag met een tennisser, omdat hij oog en hand perfect coördineerde bij het schilderen. Net zoals een tennisser ziet waar hij de bal precies moet slaan.”

(lees verder onder de foto)

Till-Holger: “Hij was een revolutionair met al internationale faam in zijn tijd. Die revolutie uit zich in zijn olieverftechniek, zijn observatie van de wereld tot in de kleinste details en zijn schildering van optische lichtverschijnselen.”

Jan: “Zet een meisje van vijf voor een schilderij van Jan van Eyck, ook zij zal het fantastisch vinden. Dat is weinig kunstenaars gegeven. Ik word er emotioneel van. In deze expo plaatsen we Jan van Eyck tegenover enkele Italiaanse tijdgenoten, zoals de renaissanceschilder Fra Angelico, die nochtans geen prutser was. Welnu, onze Jan doorstaat met glans die vergelijking.”

Waarom is een 15de-eeuwse Vlaamse Primitief anno 2020 zo sexy? Het MSK verwacht 240.000 bezoekers…

Till: “De Memling-expo in 1994 in Brugge trok 400.000 toeschouwers.”

Jan: “Er is is nu veel meer concurrentie. Elk groot museum zoekt blockbusters. Vergelijk het met de muziekfestivals. Vroeger had je alleen T/W…”

Till: “Gelukkig is er niet, zoals voor Rembrandt, om de vijf jaar een van Eyck-expo. 13 van de 23 wereldwijd gekende werken van Jan van Eyck zijn in Gent te zien, waaronder het Portret van Margareta van Eyck, Jans echtgenote, dat het Groeningemuseum uitleent aan het MSK. Onze Madonna met Kanunnik vander Paele, na het Lam Gods van Eycks grootste schilderij, mocht uiteraard niet weg uit Brugge. Zo’n groot werk is van onschatbare waarde en zou je bij een verhuis kunnen beschadigen.”

Info: www.vaneyck2020.be